مرور سیستماتیک و فراتحلیل مطالعات رابطه دین و شادی

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 7، دوره 21، شماره 1 - شماره پیاپی 47، فروردین 1403، صفحه 207-243   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/social.2023.81211.1317

نویسندگان

محمد خراسانی¹؛ محسن نیازی²؛ اسداله بابائی فرد³؛ سعیده اسماعیل زاده آشینی^{* 1}

¹دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

²استاد جامعه‌شناسی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

³دانشیار جامعه‌شناسی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با استفاده از روش فراتحلیل و مرور سیستماتیک می‌کوشد پژوهش‌ها را ترکیب و از مطالعات انجام‌شده درباره رابطه دین و شادی نتیجه‌گیری کند؛ بنابراین، مقالات چاپ‌شده در نشریات علمی-پژوهشی و پایان‌نامه‌های دانشگاهی مرتبط با موضوع مطالعه و مطابق با سایر معیارهای ورود، تشخیص داده شدند، وارد تحلیل شده و پس از غربال از میان 54 اثر، درنهایت مطابق با معیارهای خروج، 14 اثر حائز شرایط تحلیل نهایی دانسته شدند. یافته‌ها بیانگر ناهمگنی اندازۀ اثر و نداشتن سوگیری انتشار مطالعات بررسی شده بودند. سپس، ضریب اندازۀ اثر تصادفی با توجه به ناهمگن بودن مطالعات و نقش تعدیلگر چهار متغیر با به‌کارگیری نسخۀ دوم نرم‌افزارCMA  ارزیابی شد. یافته‌ها نشان دادند اندازه اثر ترکیبی رابطه دین و شادی معادل 311/0 است که برحسب نظام تفسیری کوهن، متوسط ارزیابی می‌شود. همچنین «زمان انجام تحقیقات»، «مکان آن‌ها»« جامعه آماری»، «فیلد مطالعاتی محققان»، متغیرهای تعدیلگر در نظر گرفته شد و ضریب اثر برای طبقات آن‌ها به این صورت محاسبه شد : اندازه اثر ترکیبی تحقیقاتی که قبل از سال 95 به مطالعه پرداخته بودند 455/0 است و بعد از سال 95 ضریب اندازه اثر مطالعات 342/0 است. همچنین، ضریب اثر ترکیبی برای مطالعاتی که در مناطق مرکزی ایران انجام شده بودند 415/0 و برای سایر مناطق 315/0 محاسبه شد. همچنین، ضریب اندازه اثر ترکیبی مطالعاتی که حوزه‌ مطالعاتی آن‌ها جامعه‌شناسی است کمتر از سایر رشته‌ها برآورد شده است. این تفاوت مطابق با انتظارات نظری است و درمجموع نتایج نشان دادند، دین با تعدیلگری متغیرهای چهارگانه بیان‌شده، تأثیر متفاوتی بر شادی دارد. درنهایت برای بهبود این رابطه، راهکارهایی برخاسته از نتایج این مطالعه ارائه شد.
 

کلیدواژه‌ها

دین؛ شادی؛ فراتحلیل؛ مرور سیستماتیک؛ مذهب

مراجع

1. اسدی‌فرد، ر. (1392). تبیین مفهوم شادی در مدیریت اسلامی. دوفصلنامه مدیریت اسلامی، 21(2)، 177-204.
2. افشانی، س. ع. (1392). بررسی میزان نشاط اجتماعی در بین جوانان یزدی و عوامل مرتبط با آن. مجله تحلیل اجتماعی، (4)، 27-1.
3. انصاری، م.، و عین آبادی، پ. (1398). بررسی راهکارهای مناسب شاداب‌سازی در مدارس. مجله پژوهش‌های معاصر در علوم و تحقیقات، 1(6)، 10-25.
4. پسندیده، ع. (1390). نظریه توحید در شادکامی. فصلنامه روانشناسی و دین، 4(3)، 1-30.
5. پناهی، م. ح.، و دهقانی، ح. (1391). بررسی عوامل موثر بر شادی دانشجویان با تاکید بر مشارکت اجتماعی. فصلنامه جامعه‌شناسی کاربردی، 23(47)، 1-18.
6. چلبی، م. (1381). بررسی تجربی نظام شخصیت در ایران. تهران: مؤسسه پژوهشی فرهنگ، هنر و ارتباطات.
7. چلبی، م.، و موسوی، س. م. (1388). بررسی جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر شادمانی در سطوح خرد و کلان. مجله جامعه‌شناختی ایران، 9(2)، 34-57.
8. حسنی، غ. ر.، و جلیل‌زاده، م. (1391). عوامل مؤثر بر میزان شادی در میان نوجوانان شهر مشهد. مقاله ارائه‌شده در همایش آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی ایران، تهران.
9. حسینی‌نثار، م.، و شب‌افروزان، ص. (1394). بررسی احساس شادکامی و عوامل مؤثر بر آن در بین مددجویان بهزیستی شهرستان رشت. مجله مدیریت فرهنگی، 9(30)، 1-14.
10. خارستانی، ا.، و سیفی، ف. (1393). نقش شادی و نشاط در سبک زندگی اسلامی. فصلنامه پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، 20(4)، 107-126.
11. دورکیم، ا. (1381). صورت‌های بنیانی حیات دینی (ب. پرهام، مترجم). تهران: نشر مرکز.
12. راودراد، ا.، و علیخانی، ز. (1397). سیاست شادی در تلویزیون جمهوری اسلامی ایران تحلیل کمی برنامه‌های اعیاد ملی و مذهبی 1395- 1396. فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 16(61)، 35-64.
13. زارعی متین، ح.، جندقی، غ. ر.، و حق گویا، ز. (1388). شناسایی مولفه‌های نشاط در محیط کار و سنجش وضعیت این مولفه‌ها در سازمان‌های اجرایی استان قم. نشریه مدیریت دولتی، 1(2)، 35-48.
14. سماواتی، س.، رنجبر، ا. (1397). بازشناسی عوامل مؤثر بر شادی در فضاهای عمومی شهری. فصلنامه مطالعات شهری، 3(29)، 3-18.
15. شجاعی، پیام. (1399). مدل‌سازی عوامل مؤثر بر شادمانی سازمانی با رویکرد مدل‌سازی تفسیری ساختاری فراگیر. فصلنامه مطالعات رفتار سازمانی، 9(2)، 129-158.
16. طاهریان، ح.، فیض، د.، و حیدرخانی، ز. (1393). عوامل مدیریتی و سازمانی موثر بر شادی و نشاط در دانشگاه‌ها و تاثیر آن‌‌ها بر تولید علم. فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، (72)، 99-116.
17. طباطبایی نسب، س. م. (1399). بررسی و تحلیل عوامل جامعه‌شناختی موثر بر نشاط و شادی. فصلنامه علمی رهیافت‌های نوین در مطالعات اسلامی، 2(3)، 249-279.
18. عبادی، ن.، زارع حسین آبادی، ف.، و زارع حسین آبادی، م. (1398). بررسی رابطه سبک زندگی با شادی در دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی شهر یزد در سال 1398. مقاله ارائه شده در سومین همایش ملی سبک زندگی و سلامت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد. 
19. فضل‌الهی، س.، جهانگیر اصفهانی، ن.، و حق گویا، ز. (1389). سنجش میزان و عوامل موثر بر اشدی دانشجویان پردیس قم دانشگاه تهران. فصلنامه روانشناسی و دین، 3(4)، 89-108.
20. محمدی‌دلبند، س.، ثقفی اصل، آ.، ستارزاده، د.، و فرامرزی اصل، م. (1399). ارزیابی مولفه‌های موثر بر میزان شادی شهروندان در فضاهای عمومی شهر تبریز. فصلنامه شهر پایدار، 3(3)، 115-132.
21. منتظری، ع.، طاووسی، م.، حائری مهریزی، ع.، مظفری کرمانی، ر.، نقی زاده موغاری، ف.، عنبری، م.، و هاشمی، ا. (1397). شادکامی زنان و مردان ایرانی 20 تا 40 ساله و عوامل مرتبط با آن: یک مطالعه ملی. نشریه پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی، 17(4)، 409- 420.
22. موسی‌زاده، ع.، و محمدی، م. (1398). بازشناسی عوامل موثر بر ارتقا کیفیت شادمانی در فضای شهری با بهره گیری از اصول رویکرد شهر شاد. فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، (37)، 1-25.
23. میرشاه‌جعفری، ا.، عابدی، م. ر.، و دریکوندی، ه. ا. (1381). شادمانی و عوامل مؤثر بر آن. فصلنامه تازه‌های علوم‌شناختی، 4(3)، 50-58.
24. میکائیلی، ج.، خورسندی، م.، و همایونی، ف. س. (1398). بررسی نقش عوامل اجتماعی-اقتصادی موثر بر شادی. پژوهشنامه مددکاری اجتماعی، 3(12)، 1-41.
25. نبوی، ع. ح.، رضادوست، ک.، و صالحی، ن. (1394). بررسی تاثیر عوامل اجتماعی و روانی بر احساس نشاط. فصلنامه جامعه‌شناسی کاربردی، 26(3)، 1-22.
26. ویلم، ژ. پ. (1386). جامعه شناسی ادیان (ع. گواهی، مترجم). تهران: نشر علم.
27. همیلتون، م. (1387). جامعه شناسی دین (م. ثلاثی، مترجم). تهران: نشر ثالث.

 

28. Buss, D. M. (2000). The evolution of happiness. American Psychologist, 55(1), 15-23.
29. Lim, Ch., & Putmam, R. D. (2010) Religion, social networks, and life satisfaction. American Sociological Association, 75(6) 914-933.
30. Dinner, E. (1984). Subjective well-being. Psychology Bulletin, 95, 542-575.
31. Fredrickson, B. L. (2001). The role of positive emotions in positive psychology: The broaden-and-build theory of positive emotions. American Psychologist, 56, 218-222
32. Headey, B., Schupp, J., Tucci, I., & Wagner, G. G. (2010). Authentic happiness theory supported by impact of religion on life satisfaction: A longitudinal analysis with data for Germany. The Journal of Positive Psychology, 5(1), 73–82
33. Koenig, H. G., McCullough, M. E., & Larson, D. B. (2001). Handbook of religion and health. New York: Oxford University Press.
34. Minkov, M., Welzel, C., & Schachner, M. (2020). Cultural evolution shifts the source of happiness from religion to subjective freedom. Journal of Happiness Studies, 21(8), 2873-2888.
35. Okulicz- Kozaryan, A. (2010) Religiosity and lifesatisfaction across Institute for Quantitative SocialScience, Harwarduniversity.
36. Rose, R. (2000). How much does social capital add to individual health? A study of Russians. Social Sciences & Medicine, 51(9),14211-1435.
37. Seligman, M. E. P., Steen, T., Park, N., & Peterson, Ch. (2005). Positive psychology progress: Empirical validation of Interventions. American Psychology, 60(5), 410-421.
38. Veenhoven, R. (2009) Sociological theories of Subjective In M. Eid & R. J. Larsen (Eds.), The science of subjective well-being (pp. 44–61). New York: The Guilford Press.