مروری بر راهبردهای مدیریت ریسک سیل و چالش‌های قانونی و عملی

آب و توسعه پایدار

مقاله 4، دوره 10، شماره 3 - شماره پیاپی 29، آذر 1402، صفحه 35-50   

نوع مقاله: مروری

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jwsd.v10i3.2309-127

نویسندگان

سیده محدثه طاهری^{* 1}؛ ابوالفضل مساعدی²

¹دانشجوی دکترای علوم و مهندسی آب، پژوهشکده آب و محیط‌زیست، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

²استاد گروه علوم و مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

مدیریت سیل یک تکنیک و استراتژی برای کاهش خطر و خسارت ناشی از سیل می‌باشد و ضرورت به‌کارگیری راهکارهای کارآمد با استفاده از برنامه‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت برای به حداقل رساندن تلفات و آسیب‌ها در هنگام وقوع حادثه را مشخص می‌سازد. مدیریت کارامد سیل مستلزم ایجاد سیستمی هماهنگ و یکپارچه در مقابله با این رخداد طبیعی است. در این مقاله علل وقوع سیل و راهبردهای اصلاحی کنترل سازه‌ای و غیر‌سازه‌ای (مانند ساختار دفاعی، پیش‌بینی، عملیات نجات و تعیین مناطق سکونت) سیلاب و مدیریت یکپارچه سیل بیان می‏شود. همچنین با بررسی استراتژی‌های مدیریت ریسک سیل در فرانسه، انگلیس، هلند و مالزی تدابیر حکمرانی سیل در ایران از طریق پنج رویکرد پیشگیری، تدابیر دفاعی، کاهش اثرات رویداد، آمادگی در برابر حادثه و بازیابی شرح داده می‌شود و ارگان‌ها و نهادهای سازمانی و غیرسازمانی مؤثر در مدیریت ریسک مشخص می‏‌شود. در نهایت به عوامل تشدید خسارت سیل در ایران، چالش‌های قانونی و عملی مرتبط با حریم و بستر رودخانه و خلاء قانونی اعمال بیمه همگانی سیل پرداخته می‌شود.

کلیدواژه‌ها

مدیریت ریسک سیل؛ مدیریت یکپارچه سیل؛ رویکرد مدیریتی؛ چالش قانونی

مراجع

خاکی، ویدا، و طولابی، رضا. (1401). تاریخچه سیل در ایران و بررسی روش‌های پیشگیری از آن (نمونه موردی؛ سیل شیراز). دومین کنفرانس بین المللی معماری، عمران، شهرسازی، محیط زیست و افق‌‏های هنر اسلامی در بیانیه گام دوم انقلاب. تبریز. https://civilica.com/doc/1613297
شاکری رستمی، حسین، باقری، علی، و سعدالدین، امیر. (1400). ارزیابی وضعیت حکمرانی ریسک سیل در ایران بر اساس رویکرد تدابیر سیاستی. تحقیقات منابع آب ایران، (3)17، 65-103. Dor: 20.1001.1.17352347.1400.17.3.4.9
مساعدی، ابولفضل. (1380). علل وقوع و تشدید خسارات سیل در شرق استان گلستان، گزارش طرح تحقیقاتی. دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان.
محمدی استادکلایه، امین، مساعدی، ابوالفضل، و علاقمند، سینا. (1386). بررسی اثرات سیل مرداد 1380 شرق گلستان بر مورفولوژی رودخانه مادرسو. علوم کشاورزی و منابع طبیعی، 14(ویژه‌نامه منابع طبیعی (ضمیمه))، 9-17. https://sid.ir/paper/8980/fa
میری، مسلم. (1399). چالش‌های حقوقی حفاظت از بستر و حریم رودخانه‌ها در ایران، تحقیقات منابع آب ایران، (1)16، 428-446. Dor: 20.1001.1.17352347.1400.17.3.4.9
Alexander, M., Priest, S. J., Micou, P., Tapsell, S. M., Green, C. H., Parker, D. J., & Homewood, S. (2016). Analysing and evaluating flood risk governance in England–enhancing societal resilience through comprehensive and aligned flood risk governance arrangements. Flood Hazard Research Centre. Middlesex University. London, England
Cooper, R. (2020). Water security beyond Covid-19. University of Birmingham. Birmingham, United Kingdom. https://opendocs.ids.ac.uk/opendocs/handle/20.500.12413/15240
Garrick, D., & Hall, J. W. (2014). Water security and society: risks, metrics, and pathways. Annual Review of Environment and Resources, 39, 611-639. https://doi.org/10.1146/annurev-environ-013012-093817
Gosling, S. N., & Arnell, N. W. (2013). A global assessment of the impact of climate change on water scarcity. Climatic Change, 134, 371-385. https://doi: 10.1007/s10584-013-0853-x 
Guo, B., Hu, X., Li, J., & Zhang, W. (2023). Evaluation of Urban Flood Governance Efficiency Based on the Data Envelopment Analysis Model and Malmquist Index: Evidence from 30 Provincial Capitals in China. Water, 15(14), 2513. https://doi.org/10.3390/w15142513
Hashim, N. M., Bakar, N. A. A., Kamaruzzaman, Z. A., Shariff, S. R., & Burhanuddin, S. N. Z. A. (2023). Flood Governance: A Review on Allocation of Flood Victims Using Location-Allocation Model and Disaster Management in Malaysia. Journal of Governance and Integrity, 6(1), 493-503. https://doi.org/10.15282/jgi.6.1.2023.9160
Hegger, D., Alexander, M., Raadgever, T., Priest, S., & Bruzzone, S. (2020). Shaping flood risk governance through science-policy interfaces: Insights from England, France and the Netherlands. Environmental Science & Policy, 106, 157-165. https://doi.org/10.1016/j.envsci.2020.02.002
Hawkesbury-Nepean Floodplain Management Steering Committee (HNFMSC). (2006). Managing flood risk through planning opportunities: guidance on land use planning in flood prone areas. 
Kaufmann, M., Doorn-Hoekveld, W. V., Gilissen, H. K., & Van Rijswick, H. F. M. W. (2016). Analysing and evaluating flood risk governance in the Netherlands: drowning in safety. Utrecht: STARFLOOD Consortium. utrecht university. Utrecht, Netherlands. https://doi.org/10.13140/RG.2.1.2197.4167
Mishra, B. K., Kumar, P., Saraswat, C., Chakraborty, S., & Gautam, A. (2021). Water security in a changing environment: Concept, challenges and solutions. Water, 13(4), 490. https://doi.org/10.3390/w13040490
Muller, M., Schreiner, B., Smith, L., van Koppen, B., Sally, H., Aliber, M., .& Pietersen, K. (2009). Water security in South Africa. Development Planning Division. Working Paper Series, 12.
OECD. OECD Environmental Outlook to 2050, OECD Publishing: Paris, France, 2012.
OECD. Water Resources Governance in Brazil, OECD Publishing: Paris, France, 2015.
Oyebode, O. J. (2018). Strategy for tackling flood and water scarcity for adequate water supply and public health in Nigeria. European Journal of Advances in Engineering and Technology, 5(8), 656-664.
Romano, O., & Akhmouch, A. (2019). Water governance in cities: current trends and future challenges. Water, 11(3), 500. https://doi.org/10.3390/w11030500
Rooy, P. T. J. C., Sterrenberg, L., & Biesboer, F. (2000). Het blauwe goud verzilveren: integraal waterbeheer en het belang van omdenken. Rathenau Instituut. South Holland. 
Wheater, H., & Gober, P. (2013). Water security in the Canadian Prairies: science and management challenges. Philosophical Transactions of the Royal Society A: Mathematical, Physical and Engineering Sciences, 371(2002), 20120409. http://dx.doi.org/10.1098/rsta.2012.0409
Wheater, H. S., & Gober, P. (2015). Water security and the science agenda. Water Resources Research, 51(7), 5406-5424. doi: 10.1002/2015WR016892
Yadollahie, M. (2019). The flood in Iran: a consequence of the global warming? The international journal of occupational and environmental medicine, 10(2), 54. doi: 10.15171/ijoem.2019.1681
Yavarian, J., Shafiei-Jandaghi, N. Z., & Mokhtari-Azad, T. (2019). Possible viral infections in flood disasters: a review considering 2019 spring floods in Iran. Iranian journal of microbiology, 11(2), 85-89. PMID: 31341561; PMCID: PMC6635310.