بررسی تأثیر بیوچار بر ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک تحت کشت کینوا در شرایط تنش آبی و شوری

آب و خاک

مقالات آماده انتشار، اصلاح شده برای چاپ، انتشار آنلاین از تاریخ 25 دی 1402   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jsw.2024.83859.1322

نویسندگان

ام البنین توراج زاده¹؛ حلیمه پیری^{* 1}؛ امیر ناصرین²؛ محمدمهدی چاری¹

¹گروه مهندسی آب، دانشکده آب و خاک، دانشگاه زابل، زابل، ایران

²گروه مهندسی آب، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان ملاثانی، ملاثانی، ایران

چکیده

استفاده مناسب و کاربردی از ضایعات کشاورزی موجب کاهش فشار بر محیط زیست خواهد شد. این پژوهش با هدف بررسی اثرات بیوچار در شرایط تنش آبی و شوری آب آبیاری بر ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک انجام شد. آزمایش در شرایط گلخانه به‌صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارها شامل سه تیمار آب آبیاری (60، 80 و 100 درصد نیاز آبی گیاه به‌ترتیب، I1، I2 و I3)، سه تیمار بیوچار تهیه شده از درختان جنگلی شمال در دمای 300 درجه سلسیوس (صفر، 2 و 4 درصد جرمی خاک گلدان به ترتیب B1، B2 و B3) و سه تیمار کیفیت آب (با قابلیت هدایت الکتریکی 1، 4 و 7 دسی زیمنس بر متر به ترتیب S1، S2 و S3) بود. گلدان‌ها به‌صورت یک روز در میان توزین شده و در هر سطح بیوچار و شوری، کمبود آب تا حد رطوبت زراعی براساس تغییرات جرم گلدان محاسبه شد. بعد از پایان فصل کشت (برداشت نیمه اول فروردین 1401)، برای بررسی اثر بیوچار بر میزان عناصر غذایی خاک و برخی ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک در شرایط تنش آبی و شوری آب آبیاری، نمونه‌برداری از خاک هر گلدان انجام شد. نمونه‌ها به آزمایشگاه منتقل و ویژگی‌های جرم مخصوص ظاهری و حقیقی، pH و شوری خاک، درصد نیتروژن، فسفر و پتاسیم قابل جذب در آزمایشگاه اندازه‌گیری شد. نتایج نشان داد مقدار بیوچار، آب آبیاری و شوری آب و اثرات متقابل آن‌ها در سطح احتمال یک و پنج درصد بر ویژگی‌های اندازه‌گیری شده تأثیر معنی‌داری داشت. افزودن 2 و 4 درصد جرمی بیوچار به خاک سبب افزایش مقدار فسفر (به‌ترتیب 35 و60 درصد)، پتاسیم (57 و 61 درصد)، نیتروژن (83 و 91 درصد)، pH (13 و 13 درصد) و قابلیت هدایت الکتریکی خاک (EC) (13 و 57 درصد) شد. جرم مخصوص حقیقی خاک با افزودن 2 و 4 درصد جرمی بیوچار به خاک به ترتیب 13 و 21 درصد و جرم مخصوص ظاهری به ترتیب 11 و 22 درصد کاهش یافت. کاهش عمق آب آبیاری و افزایش شوری آب باعث افزایش مقدار فسفر، پتاسیم، نیتروژن، pH و EC خاک شد. مقدار آب آبیاری تأثیر معنی‌داری بر جرم مخصوص ظاهری و حقیقی نداشت اما شوری آب آبیاری سبب افزایش معنی-دار جرم خصوص ظاهری و حقیقی خاک شد. اگر چه افزایش بیوچار به خاک باعث افزایش عناصر غذایی مورد نیاز گیاه در خاک شد اما با توجه به این‌که افزودن این ماده آلی به خاک در سطوح زیاد سبب افزایش قابلیت هدایت الکتریکی خاک می‌شود لذا استفاده از مقادیر زیاد بیوچار در خاک باید با احتیاط انجام شود.

کلیدواژه‌ها

نیتروژن؛ فسفر؛ پتاسیم؛ قابلیت هدایت الکتریکی؛ جرم مخصوص ظاهری

مراجع