تبیین مولفه‌های بنیادین ژئوپلتیکی موثر بر سیاست خارجی با تکنیک دلفی فازی

پژوهش ‎های جغرافیای سیاسی

مقاله 6، دوره 8، شماره 4 - شماره پیاپی 32، اسفند 1402، صفحه 117-141   

نوع مقاله: مقالات علمی -پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/pg.2023.83227.1221

نویسندگان

مصطفی سرابی تربت حیدریه^{* 1}؛ حمید رضا محمدی²؛ علی رضا محرابی³

¹دانشجوی دکترای جغرافیای سیاسی دانشگاه شهید بهشتی. تهران. ایران.

²دانشیار جغرافیای سیاسی، دانشگاه شهید بهشتی تهران، تهران. ایران

³دانشیار جغرافیای سیاسی، دانشگاه شهید بهشتی تهران،، تهران. ایران

چکیده

سیاست خارجی استفاده از نفوذ سیاسی به منظور ترغیب سایر کشورها به اعمال قدرت قانون گذاری خود به شیوه‌ی مورد نظر دولت مربوطه است. ژئوپلیتیک شاخه‌ای از علم جغرافیا و علوم سیاسی است که به برنامه‌ریزی سیاست امنیتی یک کشور بر اساس عوامل جغرافیایی می‌پردازد. با تجزیه و تحلیل این عوامل، ژئوپلیتیک حوزه‌های قدرت موجود را ارزیابی می‌کند و سعی می‌کند سیاست یک کشور را با آنها مرتبط کند. لذا شناخت این عوامل در تبیین سیاست خارجه یک کشور امری ضروری است. در این مقاله با روش تحلیلی - توصیفی و با تکنیک دلفی فازی در طی سه مرحله با انتخاب 11 نفر از نخبگان دانشگاهی و سیاسی به روش گلوله برفی به شناسایی متغییرهای بنیادین ژئوپلیتیکی موثر در سیاست خارجه پرداخته شده است. نتایج حاصل از این تحقیقی حاکی از آن است مولفه‌های ژئوپلیتیکی موثر بر سیاست خارجه به دو طبقه اصلی ملموس و ناملموس دسته‌بندی می‌شوند. شاخص‌های ملموس عبارتند از : (1) موقعیت جغرافیایی (2) جمعیت و نیروی انسانی (3) منابع طبیعی (4) ظرفیت تولید صنعتی و کشاورزی (5) قدرت نظامی. شاخص ناملموس عبارتند از : (1) ساختار سیاسی، اقتصادی و اجتماعی (2) سطح آموزشی و فنی (3) روحیه ملی (4) موقعیت استراتژیک بین المللی. بنابراین، تا زمانی که سیاست در جهان وجود دارد، ژئوپلیتیک به عنوان یک ملاحظه و تأثیر مهم در سیاست خارجی باقی خواهد ماند.

کلیدواژه‌ها

ژئوپلیتیک؛ سیاست خارجی؛ دلفی فازی؛ وزن ژئوپلیتیکی؛ مکاتب ژئوپلیتیکی

مراجع

• Agnew, J. A., & Corbridge, S. (1995). Mastering space: Hegemony, territory and international political economy. Routledge.
• Alatas, S. M. (2021). A Malaysian Perspective on Foreign Policy and Geopolitics. Global Studies Quarterly, 1(4): 1-11.
• Chapman, B., (2011). Geopolitics: A guide to the issues. Manhattan:
• Dodds, K., & Sidaway, J. D. (2017). The geopolitics reader. Routledge.
• Goldstein, J.S., & Pevehouse, J.C., (2017). International Relations. Pearson College Div.
• Harrison, E.H., & Weigert, H.W., (1947). World View and Strategy. in Hans W. Weigert, H.W., & Stefansson, V., (Eds.), Compass of the World. New York: Macmillan.
• Heywood, A., (2018). Global Politics. London: Palgrave.
• Kang, D.C., (2017). East Asia Before the West: Five Centuries of Trade and Tribute. Columbia: Columbia University Press.
• Lake, D. A. (1992). Powerful Pacifists: Democratic States and War. American Political Science Review, 86(1), 24-37.
• Lerche, O.C., Abdul, J.R., Said, A., (1972). Concepts of International Politic. New Delhi: Prentice-Hall.
• Mahan, A.T., (1890). The Influence of Sea Power upon History, 1660-1783. Boston: Little, Brown, and Company.
• Mottaqi, A., (2016). Analysis of the grounds of incompatibility in Iran-Saudi Arabia relations based on structural theory. Quarterly Journal of Strategic Policy Research, 12(12):141-161 .[in persian].
• Muir, R., (1975). Modern Political Geography, London: Macmillan, 1975,p. 52.
• Norman, J.P, & Lincoln, G.A. (1962). The Dynamics of International Politics. New York: Macmillan.
• Nye, J. S., (2017). Understanding Global Conflicts and Cooperation: An Introduction to Theory and History. London: Pearson.
• Soltani, A., Mottaqi, A., & Simbar, R., (2020). Geopolitical Foundations of the Foreign Policy of the Islamic Republic of Iran with Turkey From a Constructivist Approach. Journal of regional planning, 12(45):109-122 .[in persian].
• Smith, N., (2020). The Oxford Handbook of the Geopolitics of Global Competition. Oxford: Oxford University Press.
• Spykman, N.J., (1944). The Geography of the Peace. The American Political Science Review, 38(6): 1007-1025.
• Walt, S.M., (1987). The Origins of Alliances. New York: Cornell University Press.