تبیین عوامل موثر بر همگرایی و واگرایی شیعیان عراق و ایران

پژوهش ‎های جغرافیای سیاسی

دوره 8، شماره 3 - شماره پیاپی 31، آذر 1402، صفحه 63-86   

نوع مقاله: پژوهشی - کاربردی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/pg.2023.79207.1174

نویسندگان

مصطفی قادری حاجت^{* 1}؛ مجید دیاری صالح²؛ احمد عبدالله زیاد³

¹استادیار جغرافیای سیاسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

²استاد جغرافیا، دانشگاه المستنصریه، بغداد، عراق

³دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیایی سیاسی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

همگرایی گروه های قومی-مذهبی، موضوعی متفاوت در زمینه تقویت مناسبات بین کشورهاست. ج.ا.ایران و جمهوری عراق، دو کشوری هستند که جمعیت قابل توجهی از شیعیان جهان را در خود جای داده‌اند. در ایران، شیعیان موفق به نظام سازی شده و در عراق، از سال 2003 به بعد، حائز نقشی مهم در ساختار نظام عراق شده‌اند. از آنجا که شیعیان و ایدئولوژی تشیع در دو سیستم سیاسی، نقش تاثیرگذار را دارند فهم عوامل همگرایی و عوامل واگرایی، موضوعی شایسته توجه در روابط دو جامعه است. مقاله حاضر با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی، با بکارگیری روش‌ دلفی و AHP ضمن بهره گیری از داده‌های کتابخانه‌ای و یافته های میدانی بدنبال پاسخ به این سوال است که چه عواملی موجب همگرایی و واگرایی شیعیان ایران و عراق می باشند؟ یافته ها نشان می دهد فرهنگ مشترک مبتنی بر عقاید شیعی از جمله موضوع عتبات عالیات در کنار منافع عمده سیاسی مانند اهمیت حفظ قدرت احزاب و جریان های شیعی در ساختار سیاسی عراق و اقتصادی مانند تجارت، بازسازی عراق و امنیتی متبلور در مقابله با تهدیدات مشترک عوامل اصلی همگرایی شیعیان ایران و عراق محسوب می شود. در مقابل عواملی مانند معادلات داخلی دو کشور از جمله رقابت های درونی احزاب شیعه در عراق و وجود جریان غرب گرا و شرق گرا در ایران همچنین تاثیر بازیگران خارجی، عوامل اصلی واگرایی شیعیان ایران و عراق تلقی می شوند. اگرچه در شرایط کنونی وزن عوامل همگرا از عوامل واگرا بیشتر می باشد، اما این برتری شکننده می باشد.

کلیدواژه‌ها

همگرایی؛ واگرایی؛ شیعیان ایران؛ شیعیان عراق

مراجع