تحلیل گفتمان مجازات‌های تعزیری در نظام کیفری ایران

فقه و اصول

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 18 تیر 1402   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfiqh.2023.81829.1568

نویسندگان

حمیدرضا دانش ناری^{* 1}؛ محمدصادق محمدی قهفرخی²

¹استادیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه فردوسی مشهد

²کارشناسی ارشد معارف اسلامی و حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه امام صادق (ع)

چکیده

پس از پیروزی انقلاب اسلامی و تأکید بر شرعی‌سازی قوانین، مجازات‌های تعزیری برای نخستین بار در قانون راجع به مجازات اسلامی به رسمیت شناخته شد. ظهور مجازات‌ تعزیری در سپهر حقوق جنایی ایران و رشد آن در فرایند کیفرگذاری، پرسش‌هایی را در خصوص فهم و تحولات آن ایجاد کرده است. بر این اساس، شناسایی گفتمان‌های اثرگذار در شکل‌گیری مجازات‌های تعزیری و عوامل مؤثر بر هژمونی آن‌ها از مسائل مهم در باب ادراک فلسفی مجازات‌های تعزیری است. از این‌رو، هدف اصلی این پژوهش، تبیین نقش و تأثیر گفتمان‌های حاضر در تحولات شکل گرفته در پهنه تعزیرات با استفاده از روش عملیاتی تحلیل گفتمان (پدام) است. یافته‌های این تحقیق حاکی از آن است که سه گفتمان «فقه حکومتی»، «فقه سنتی» و «مدرنیسم کیفری» در متن تحولات مجازات‌های تعزیری دارای اثر بوده اند. در آغاز شکل‌گیری مجازات‌های تعزیری، رویکردهای فقه حکومتی و فقه سنتی، گفتمان‌های معارض بودند. با این حال، یافته‌های حاصل از مطالعات تجربی در جرم‌شناسی و کیفرشناسی، از یک‌سو و انعطاف‌پذیری مجازات‌های تعزیری از باب «التعزیر بما یراه الجاکم» از سوی دیگر، موجب شده است تا گفتمان مدرنیسم کیفری نیز به عنوان یک گفتمان غالب در مجازات‌های تعزیری دارای اثر باشد.

کلیدواژه‌ها

مجازات تعزیری؛ فقه حکومتی؛ فقه سنتی؛ مدرنیسم کیفری؛ تحلیل گفتمان

مراجع