گونه‌های کنش‌گفتاری در صنعت التفات بر پایه نظریه جان سرل (مورد پژوهی: آیات الأحکام قرآن کریم)

علوم قرآن و حدیث

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 01 بهمن 1402

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jquran.2024.80903.1466

نویسندگان

مرتضی صادقی نژاد¹؛ فرشته افضلی^{* 2}

¹دانش‌آموخته کارشناسی ارشد مترجمی زبان عربی دانشگاه دامغان ایران.

²استادیار گروه مترجمی زبان عربی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه ملی دامغان، ایران.

چکیده

صنعت التفات به مفهوم تغییر شخص دستوری کلام از هر یک از متکلم/ مخاطب/ غایب به دیگری در یک جمله یا جمله‌های پیاپی با هدف بررسی انسجام در قرآن کریم است و نظریة کنش‌گفتاری یکی از مباحث مهم کاربردشناسی زبان است که گویندگان به آن بر این باورند که در قالب سخن گفتن، فعل‌های بسیاری چون توصیف، اخبار، امر، نهی، دعا، آرزو و... انجام می‌شود. نگاه به متن چون کنش به کارشناسان متون مذهبی این امکان را می‌دهد که ماهیّت دینی این متون را به شکل نظام‌مند‌تری تغییر دهند. یکی ازتئوری‌پردازان در این حوزه، جان سرل است که کنش‌گفتاری را به اظهاری، ترغیبی، عاطفی، تعهّدی و اعلامی تقسیم می‌کند. پژوهش حاضر می‌کوشد با روش توصیفی- تحلیلی درون‌مایه و بافت موقعیتی متن آیات التفات را در قرآن کریم بر پایه نظریه کنش‌گفتاری سرل چون یک تحلیل گفتمان زبانی مورد بررسی قرار دهد و مؤلفه‌ها و گونه‌های آن را کنکاش کند. یافته های پژوهش نشان از آن دارد که در میزان کاربست گونه‌های پنج‌گانه سرل در آیات التفات قرآن کریم، کنش اظهاری بیشترین فراوانی و تعهدی کم‌ترین فراوانی را دارد. در 1. کنش اظهاری: افعالی چون توصیف، تأکید، گزارش، نقد کردن، اعطا کردن و... 2. ترغیبی: پیشنهاد دادن، شرط، توضیح خواستن، پرسش اعتراض‌آمیز و ... 3. تعهدی: تعهد دادن، تعهد گرفتن و سوگند خوردن. 4. عاطفی: تمجید و شکرگذاری، تهدید، آرزو داشتن و ... 5. کنش اعلامی: پایان کار و حکم دادن به کار رفته است.

کلیدواژه‌ها

قرآن؛ آیات التفات؛ تحلیل گفتمان. کنش‌‌گفتاری؛ سرل