| تعداد نشریات | 51 |
| تعداد شماره‌ها | 2,005 |
| تعداد مقالات | 20,901 |
| تعداد مشاهده مقاله | 44,039,191 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 19,021,296 |
انقراض کیسانیه و گرایش به امامیه؛ نقدی بر دیدگاه‌های ودادالقاضی دربارۀ تعاملات امامیه و کیسانیه | ||
| جستارهایی در فلسفه و کلام | ||
| دوره 56، شماره 1 - شماره پیاپی 112، شهریور 1403، صفحه 33-52 اصل مقاله (455.84 K) | ||
| نوع مقاله: علمی پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/epk.2024.79137.1180 | ||
| نویسنده | ||
| اسماعیل اثباتی* | ||
| گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشکده الهیات دانشگاه علامه طباطبایی | ||
| چکیده | ||
| «کیسانیه» از نخستین انشعابات شیعی است که پس از قیام مختار به وجود آمد و تا نیمه‌های قرن دوم در صحنهٔ فعالیت‌های کلامی و سیاسی جهان اسلام حضور داشت. این نوشتار با روش تحلیلی و توصیفی، چگونگی انقراض کیسانیه را بررسی می‌کند. این فرقه پس از ایجاد انشعابات درون‌گروهیِ متعدد در بین کیسانیه، آرام‌آرام از صحنهٔ روزگار محو شد؛ برخی از هواداران آن به غلو کشیده شدند و راه خود را از شیعیان به‌کلی جدا کردند و برخی، متمایل به تفکرات امامی شدند و اندک‌اندک به‌سوی امامیه برگشتند. ودادالقاضی در کتاب «الکیسانیه فی الأدب و التاریخ» در بحث از تعاملات کیسانیه و امامیه می‌کوشد منکر گرایش کیسانیه به امامیه شود. او گزارش‌های مربوط به تغییر مذهب چهره‌های شاخصی مانند سیدحمیری و کُثیر عِزَه را ساختهٔ امامیه برای تأیید مذهب خود می‌داند، درحالی‌که براساس یافته‌های نوشتار حاضر، گروهی از کیسانیه پس از محمد حنفیه، امامت امام سجاد(ع) و گروهی دیگر پس از وفات ابوهاشم، امامت امام باقر(ع) را پذیرفتند. شواهد کافی دربارهٔ تغییر مذهب سیدحمیری در دست است، درحالی‌که این شواهد دربارهٔ تغییر مذهب کُثیرعِزَه به‌اندازهٔ کافی نیست، بلکه دلایل کافی برای حکم به کیسانی‌بودن او تا آخر عمر وجود دارد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| انقراض کیسانیه؛ سیدحمیری؛ کُثیر عِزَه؛ تغییر مذهب؛ ودادالقاضی | ||
| مراجع | ||
|
ابن‌بابویه، محمدبن‌علی. کمال الدین و تمام النعمة. قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1362.
ابن‌حجر عسقلانی، احمدبن‌علی. تقریب التهذیب. بیروت: دار الکتب العلمیة، 1415ق–1995م.
ابن‌حجر عسقلانی، احمدبن‌علی. لسان المیزان. بیروت: مؤسسة الأعلمی، چاپ‌دوم، 1390ق.
ابن‌حمزه، محمدبن‌علی. الثاقب فی المناقب. قم: انصاریان، 1412ق.
ابن‌حیون، نعمان‌بن‌محمد. شرح الأخبار. بی‌جا: مؤسسهٔ نشر اسلامی، چاپ‌دوم، 1414ق.
ابن‌شهر آشوب، محمدبن‌علی. مناقب آل ابی‌طالب. نجف: چاپخانۀ حیدری، 1376–1956م.
ابن عبدالبر، یوسف. التمهید. مغرب: وزارة عموم الأوقاف والشؤون الإسلامیة، 1387ق.
ابن‌قتیبه، عبدالله‌بن‌مسلم. الشعر و الشعراء. قاهره: دار الحدیث، 2006م.
ابن‌معتز، عبدالله‌بن‌محمد. طبقات الشعراء. قاهره: دار المعارف، بی‌تا.
ابن‌ندیم، محمدبن‌اسحاق. الفهرست. به‌تحقیق رضا تجدد. قم: بی‌نا. بی‌تا.
ابوالفرج اصفهانی، علی‌بن‌حسین. الأغانی. بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1414ق-1994م.
اربلی، علی‌بن‌عیسی. کشف الغمة. بی‌جا: دار الأضواء. چاپ‌دوم، 1405ق1985م.
فان اس، یوزف. کلام و جامعه. ترجمهٔ فرزین بانکی و احمدعلی حیدری. قم: دانشگاه ادیان و مذاهب، 1396.
اشعری قمی، سعدبن‌عبدالله. المقالات و الفرق. تهران: کتابخانۀ حیدری، 1963م.
اشعری، علی‌بن‌اسماعیل. مقالات الإسلامیین و اختلاف المصلین. به‌تصحیح هلموت ریتر. ویسبادن: فرانس شتاینر، چاپ‌سوم، 1400.
امین، سیدمحسن. اعیان الشیعة. بیروت: دار التعارف، بی‌تا.
بخاری، سهل‌بن‌عبدالله. سر السلسله العلویة. نجف: شریف رضی، 1413ق.
بروجردی، حسین. جامع احادیث الشیعة. قم: مطبعة العلمیة، 1399ق.
بغدادی، عبدالقادربن‌عمر. خزانة الأدب و لب لباب لسان العرب. بیروت: دار الکتب العلمیة، 1998م.
بغدادی، عبدالقاهربن‌طاهر. الفرق بین الفرق. بیروت: دار المعرفة، 1417ق-1997م.
بهرامی، روح‌الله، کیسانیه: جریان‌های فکری و تکاپو‌های سیاسی. بی‌جا: پژوهشکدۀ تاریخ اسلام، 1394.
جعفریان، رسول. حیات فکری سیاسی امامان شیعه. تهران: علم، 1390.
حسین شاه، سیدعلمدار. «تداوم و انقراض کیسانیه». فصلنامۀ سخن تاریخ. ش10 (پاییز1389): 60-82.
ذهبی، محمدبن‌احمد. سیر اعلام النبلاء. بیروت: الرسالة، 1413ق-1993م.
سیدعلوی، ابراهیم. کیسانیه، حقیقت یا افسانه. شرکت چاپ و نشر بین‌الملل، 1394.
شهرستانی، محمدبن‌عبدالکریم. الملل و النحل. بیروت: دار المعرفه، بی‌تا.
صفدی، خلیل‌بن‌ابیک. الوافی با الوفیات. بیروت: دار إحیاء التراث، 2000م.
طبری، محمدبن‌علی. بشارة المصطفی. قم: اسلامی، 1420ق.
طوسی، محمدبن‌حسن. اختیار معرفة الرجال. به‌تصحیح میرداماد استرآبادی. قم: آل‌البیت(ع) لإحیاء التراث، 1404ق.
عباسی، علی‌اکبر. «نقدی بر کتاب کیسانیه (تاریخ، ادبیات(». پژوهشنامۀ انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. س18، ش10 (دی1397): 215-236.
علم‌الهدی، علی‌بن‌حسین. امالی. قم: کتابخانۀ آیة‌الله مرعشی، 1325ق-1907م.
قاضی، وداد. الکیسانیه فی الأدب و التاریخ. بیروت: دار الثقافه، 1974م.
قمی، حسن‌بن‌محمد. ترجمۀ تاریخ قم. تهران: کتابخانۀ مجلس، بی‌تا.
کلینی، محمدبن‌یعقوب. الکافی. تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1363.
مدنی، علی‌خان‌بن‌احمد. الدرجات الرفیعة فی طبقات الشیعة. قم: بصیرتی، 1397ق.
مرزبانی، محمدبن‌عمران. اخبار السید الحمیری. بیروت: شرکة الکتبی، 1413ق-1993م.
مرزبانی، محمدبن‌عمران. مختصر اخبار شعراء الشیعة. بیروت: شرکة الکتبی، 1413ق-1993م.
مسعودی، علی‌بن‌حسین. مروج الذهب و معادن الجوهر. قم: دار الهجرة، 1404ق.
مفید، محمدبن‌محمد. الإرشاد. بیروت: آل‌البیت(ع)، 1414ق-1993م.
مفید، محمدبن‌محمد. الجمل و النصرة فی حرب البصرة. قم: داوری، بی‌تا.
مفید، محمدبن‌محمد. الفصول المختاره. بیروت: دار المفید، 1414ق.
موسوی خوانساری، میرزامهدی‌بن‌محمدباقر. روضات الجنات. بی‌جا: اسماعیلیان، 1390ق،
نشار، علی‌سامی. نشاة الفکر الفلسفی فی الإسلام. قاهره: دار المعارف، 1996م.
نوبختی، حسن‌بن‌موسی. فرق الشیعة. بیروت: دار الأضواء، 1404ق.
نوری، حسین‌بن‌محمدتقی. مستدرک الوسائل. بیروت: آل‌البیت(ع)، 1408ق-1987م.
نوری، حسین‌بن‌محمدتقی. نفس الرحمن فی فضائل سلمان. به‌تحقیق جواد قیومی. بی‌جا: آفاق، 1411ق. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 558 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 132 |
||