دگرگونی تصویر هویّتِ ملّی در ترجمه: موردپژوهی نمایشنامۀ گزارش مردم‌گریز مولیر

مطالعات زبان و ترجمه

مقاله 1، دوره 56، شماره 4، بهمن 1402، صفحه 1-32   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/lts.2024.84085.1214

نویسنده

صدیقه شرکت مقدم^*

گروه زبان و ادبیات فرانسه، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

امروزه می‌توان از ترجمه‌شناسی به‌عنوان یک ابزار به‌منظور تجزیه‌وتحلیل متون ادبی در حوزۀ تصویرشناسی استفاده کرد. در میان متون ادبی، نمایشنامه‌ها در ارائۀ تصویرِ هویّت ملّی هر کشور نقش مهمی دارند. مولیر به‌عنوان یکی از نمایشنامه‌نویسان برجستۀ فرانسوی آثار متعدّدی را خلق کرده و به‌طور غیرمستقیم تصاویری از شخصیت و آداب‌ورسوم فرانسویان در سدۀ هفدهم ترسیم کرده است. مترجمان ایرانی نیز برخی از نمایشنامه‌های وی را به فارسی برگردانده و در اختیار خوانندگان قرار داده‌اند. در این پژوهش بررسی دگرگونی تصویر فراشخصی در ترجمۀ نمایشنامۀ گزارش مردم‌گریز مولیر به فارسی توسّط میرزاحبیب الله اصفهانی، هدف مورد نظر برای این تحقیق است. بدین‌منظور در تحلیل داده‌­ها از روش توصیفی‑تحلیلی بهره گرفته خواهد شد و به‌طور خاص از دیدگاه دیتسه در حوزۀ تصویرشناسی و آراء اِتکین در حوزۀ ترجمه‌شناسی استفاده می‌شود. با تحلیل و مقایسۀ تصاویر متن مبدأ و متن مقصد، تغییرات به وجود آمده بررسی خواهد شد. این پژوهش نشان می‌دهد که مترجم برخی از تصاویر را خواسته یا ناخواسته تغییر داده است. ترجمه وی در دسته‌های ترجمه‑تقریب و ترجمه‑بازآفرینی مطابق با نظر اتکین قرار می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

تصویرشناسی؛ ترجمه‌شناسی؛ مردم‌گریز؛ اتکین؛ دیتسه

مراجع

سنجابی، م. ( ۱۳۷۷). دربارۀ نمایشنامه مردم گریز انگیزه‌های ترجمه، شخصیت مترجم، روش ترجمه و اوضاع و احوال زمان انتشار آن، مترجم، 4(۲۸)، ۳۴-۵۶.

ﻓﺘﻮحی، م. (۱۳۹۰). ﺑﻼﻏﺖ ﺗﺼﻮﯾﺮ. ﺳﺨﻦ.

محسنی، م.، ابوالحسنی، ع.، و تقوی سیاه رودکلایی، ص. (۱۳۹۵). تصویرشناسی بیگانه در شاهنامه با تکیه بر کلیشه‌پردازی. پژوهش های ادبیات تطبیقی، ۲(۱)، ۱۲۳-۱۴۷.

مولیر، ژ. ( ۱۴۰۲). گزارش مردم‌گریز. ترجمّ میرزاحبیب اصفهانی. دیدآور.

موسوی بجنوردی، م.ک. ( ۱۳۸۳). دایره المعارف بزرگ اسلامی. جلد دوم. مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.

نجفی، م. (۱۳۹۲). هویت‌شناسی. آرما. 

Ahmadi, M., & Ajdari, S. (2021). Translation of mystical poetry as “Recreation and Interpretation”: A review of a translation of Mantiq at-Tayr. Recherches en Langue Française, 2(3), 75–93. https://doi.org/10.22054/rlf.2021.55022.1089

Ahmadi, M. R. (2012). Diachronic analysis of an extract of the Misanthropist, translates by Mirza Habib Isfahani. Plume, 8(4), 7–20. https://doi.org/10.22129/plume.2012.48864

Beller, M., & Leerssen, J. (2007). Imagology: The cultural construction and literary representation of national character. Rodopi.

Beller, M. (2012). The technique of comparison in imagology. Davor Dukić, 5(24), 39–51. https://doi.org/10.7202/1070538ar

Bhabha, H. (1990). Nation and narration. Routledge.

Blažević, Z. (2012). Imagining historical imagology: Possibilities and perspectives of Transdisciplinary/Translational epistemology. Davor Dukić, 6(32), 101–113. https://doi.org/10.1163/9789004513150_002

Doorslaer, L., Flynn, P., & Leerssen, J. (2016). Interconnecting translation studies and imagology. John Benjamins.

Doorslaer, L. (2012). Translating, narrating and constructing images in journalism with a test case on representation in Flemish TV news. Meta, 57(4), 1046–1059. https://doi.org/10.7202/1021232ar

Doorslaer, L. (2019). Embedding imagology in translation studies. Slovo.ru: Baltic Accent, 6(34), 57–76. https://doi.org/10.5922/2225-5346-2019-3-4

Dyserinck, H. (1991). Comparative literature: An introduction. Bouvier.

Doorslaer, v., Flynn, P., & Leerssen, J. (2016). On translated images, stereotypes and disciplines. In P. Flynn, J. Leerssen, & L. v. Doorslaer (Eds.), Interconnecting translation studies and imagology (pp. 1-18). John Benjamins.

Giugliano, M., & Alsina Keith, V. (2019). Seeing the image of one’s culture through the image of another: Translating images of national identity. Meta, 64(3), 748–775. https://doi.org/10.7202/1070538ar

Jenkins, R. (2008). Social identity. Routledge.

Le Juez, B. (2021). Cosmopolitan Theory: Examining the (Dis-) location of Imagology. Space in Literary Studies, (7) 2, 6-27.  Doi: https://doi.org/10.24193/mjcst.2021.12.01

Mandler, P. (2006). What is “national identity”? Definitions and applications in modern British historiography. Modern Intellectual History, 3(2), 271–297. https://doi.org/10.1017/S1479244306000746

Marinetti, C. (2013). Translation and theatre: From performance to performativity. Target, 25(3), 307–320. https://doi.org/10.1075/target.25.3.01mar

Molière, J.B. (1996). Le Misanthrope. Gallimard.

Moura, J-M. (1998). The image of the foreigner: perspectives of literary imagology studies. Cairn.

Moura, J-M. (1992). The image of the third world in the contemporary French novel. Cairn.

Pageaux, D-H. (1995). Research on imagology: from cultural history to poetry. Revista de Filología Francesa, 8(3), 135–146.

Rujan Stefania, V. (2002). Overview of comparative imagology. Annales d'Université "Valahia" Târgovişte. Section d'Archéologie et d'Histoire, 4(5), 214-218.

Sorge, V. (1998). Literary country images in songs by Wolf Biermann and Vladimir Wyssozki: An imagological comparison of song texts by the author-interpreters from 1960 to 1980. Peter Lang.

Viorica, R. S. (2002). Overview of comparative imagology. Annales d'Université "Valahia" Târgovişte. Section d'Archéologie et d'Histoire, 4(5), 214-218.