A Historical Study of Language and Translation in Mashhad’s Theaters: From the Constitutional Revolution to the Islamic Revolution in Iran

مطالعات زبان و ترجمه

Article 6, Volume 56, Issue 4, February 2024, Pages 169-204   

Document Type: Research Article

DOI: 10.22067/lts.2024.85516.1232

Authors

Ali Najafzadeh^{* 1}; Saeed Ameri²

¹Department of History, University of Birjand, Birjand, Iran

²Department of English Language, University of Birjand, Birjand, Iran

Abstract

Theatrical performances, such as lamentation have always been part of Iranian society and have a long history. However, theater as a cultural and modern phenomenon was introduced to Iranian society in the late Qajar period. In theater, the content of the show, the performance or acting style, and the language used to convey concepts are three crucial elements. Historical studies and translation studies have so far addressed various aspects of theater translation. Nevertheless, the role of language and translation in theater in Mashhad, especially from the Constitutional Revolution to the Islamic Revolution, has been virtually ignored. This paper aims to examine the language and translation as two main elements of theater in Mashhad and analyzes what changes Mashhad’s theater experienced from the first performances in the late Qajar period to the Islamic Revolution. In doing so, drawing on a library method, primary sources, including all Mashhad newspapers from the Constitutional period to the Islamic Revolution, such as Aftab-e-Shargh, Azadi, Bahar, Chaman, Khorasan, Seda-ye Khorasan, Nava-ye Khorasan, etc., were investigated and all the themes related to the theater were extracted. Then, using research and secondary sources, the results related to language and translation were presented in a descriptive-analytical manner. Findings suggest that the early forms of theaters in Mashhad were performed in Turkish. Then Turkish translation was replaced by theaters in Persian. In the first Pahlavi era, the translation of Russian works flourished in Iran, and the translation of prominent Turkish, English, and French works was also added to this trend since 1951. During this period, the quality of translation significantly declined as adaptation or free translation became the norm in play translation. In the 1960s, with the emergence of new theater groups in Mashhad, Persian became the dominant language of this art in Mashhad.

Keywords

Theater; Mashhad; Language; History; Translation

References

اسکرین، س. (1378). جنگ جهانی در ایران (غ. میرزا صالح، مترجم). اطّلاعات.

اسکوئی، م. (1378). سیری در تاریخ تئاتر ایران. آناهیتا.

الهی، ح. (1382). احزاب و سازمان­‌های سیاسی و عملکرد آنها در خراسان در سال‌­های 1320 تا 1332. انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.

آذرخشی، ع. (1387). سرگذشت ما فروغ زندگی. نامک و پروین.

بزرگمهر، ش. (1379). تأثیر ترجمه متون نمایشی بر تئاتر ایران. موسسه انتشاراتی تبیان.

بزرگمهر، ش. (1386). گفتمان در عرصه تئاتر ایران از عهد ناصری تا پایان عصر پهلوی. نشریه سیمیا، 1، 133-167.

پاک­روان، ش. (1370). رضا کمال شهزاد. مجله تئاتر، 13، 94-71.

پورحسن، ن. (1387). سید علی آذری: یادی از خادمان و پیشکسوتان تئاتر ایران. نشریه نمایش، 103 و 104، 74-79.

خبری، م. (1386). پژوهشی در روند آداپتاسیون در تئاتر ایران. انتشارات جهاد دانشگاهی.

زمانی زوارزاده، م. (1368). نمایش در مشهد. فصلنامه تئاتر، 4 و5،‌ 1-33.

سلیمانی‌راد، ا.، خزاعی‌فر، ع.، و خوش‌سلیقه، م. (1393). بررسی تفاوت زبانِ نخستین نمایشنامه‌های ترجمه شده با نمایشنامه‌های ترجمه شده معاصر در ایران. زبان و ادب فارسی، 20(6)، 47-68.

سهیلی، ح. (1392). تاریخ تئاتر مشهد. سنبله.

سیسیل، ادوارد. (بی­تا). قالی ایران (م. د. صبا، مترجم). انجمن دوستداران کتاب.

شهوازی، س. (1382). نام‌­ها و نشانه‌­ها، روایتی از روزنامه‌­ها و روزنامه‌­نگاران خراسان در دوران قاجار. ایوار.

فلور، و. (1395). تاریخ تئاتر ایران (ا. نجفی، مترجم). افراز.

قطبی، ب. (1370). اسناد جنگ اول جهانی در ایران. نشر قرن.

کوهستانی نژاد، م. (1381). گزیده اسناد نمایش در ایران. انتشارات سازمان اسناد ملی.

گوران، ه. (1389). کوشش‌های نافرجام: سیری در صدسال تئاتر ایران. آگاه.

مجید فیاض، ع. (1381). از باغ قصر تا قصر آرزوها(خاطرات سیاسی یک عضو سابق حزب توده).کویر.

ملک‌پور، ج. (1363). ادبیّات نمایشی در ایران نخستین کوشش‌ها تا دورۀ قاجار. (جلد اول). توس.

میر خدیوی، ا. (1372). سی سال پشت صحنه تئاتر. تمدن.

ناشناس. (1354). وفیات معاصران: دکتر نوح خراسانی. نشریه گوهر، 29، 417-418.

نجف‌زاده، ع. (1393). تاریخ تئاتر مشهد از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی. انصار

نیوا، پ. (1324). آمور یا دعوای عروس و مادر شوهر (م. میردامادی؛ پ. نیری و پ.کمالیه، مترجمان). انتشارات نامه پزشکان.

ویگئور، پ. (1397). نهضت آشنایی ایرانیان با تئاتر و ادبیّات نمایشی عثمانی در عصر قاجار (پورحسن، ن. مصحح). کوله‌پشتی.

هاشمی، س. م.، حیدری، ف.، و رضایی دانش، ی. (1395). جامعه‌شناسی ترجمه متون نمایشی در دورۀ قاجار: با نگاهی بر تأثیر شرایط اجتماعی آن دوران بر انگیزه‌های مترجمان. مطالعات زبان و ترجمه، 49(4)، 15-34. https://doi.org/10.22067/lts.v49i4.33470

همایونی، م. (1348). سرگذشت نمایش در مشهد. اداره کل فرهنگ و هنر خراسان.

هویان، آ. (1378). تئاتر ارمنیان در تهران. نشریه تئاتر، 20 و 21، 183-218.

Aaltonen, S. (2013). Theatre translation as performance. Target, 25(3), 385-406. https://doi.org/https://doi.org/10.1075/target.25.3.05aal

Allworth, E. (1983). Drama and theater of the Russian east: Transcaucasus, Tatarstan, Central Asia. Middle East Studies Association Bulletin, 17(2), 151-160. https://doi.org/10.1017/S0026318400013183

André, J. S. (2020). History of translation. In M. Baker & G. Saldanha (Eds.), The Routledge encyclopedia of translation studies (3rd ed., pp. 242-246). Routledge.

Bassnett, S. (1991). Translating for the theater—Textual complexities. Essays in Poetics, 15, 71–83.

Berman, A. (1984). L’épreuve de l’étranger: Culture et traduction dans l’Allemagne romantique [The ordeal of the stranger: Culture and translation in romantic Germany]. Gallimard.

Bigliazzi, S., Kofler, P., & Ambrosi, P. (Eds.). (2013). Theatre translation in performance. Routledge.

Brodie, G. (2020). Theatre translation. In M. Baker & G. Saldanha (Eds.), Routledge encyclopedia of translation studies (3rd ed., pp. 584-588). Routledge.

Chelkowski, P. (1984). Islam in Modern Drama and Theatre. Die Welt Des Islams, 23/24, 45–69. https://doi.org/10.2307/1570662

Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2018). Research methods in education (8th ed.). Routledge.

D’hulst, L. (2010). Translation history. In Y. Gambier & L. van Doorslaer (Eds.), The handbook of translation studies (Vol.1, pp. 397-405). John Benjamins.

Donnelly, M., & Norton, C. (2021). Doing history (2nd ed.). Routledge.

Emami, I. (1987). Evolution of traditional theatre and the development of modern theatre in Iran (Unpublished doctoral disseratation). University of Edinburgh

Filippini, B. M. (2015). The history of theater in Iran. Middle eastern literatures, 18(2), 202-207. https://doi.org/10.1080/1475262X.2014.928044

Gaffary, F. (1984). Evolution of rituals and theater in Iran. Iranian Studies, 17(4), 361-389. https://doi.org/10.1080/00210868408701638

Hermans, T. (2022). Translation and history: A textbook. Routledge.

Lambert, J. (1993). History, historiography and the discipline. A programme. In Y. Gambier & J. Tommola (eds), Translation and knowledge: Proceedings of the 1992 Scandinavian Symposium on Translation Theory (pp. 3-25). Centre for Translation and Interpreting.

Lange, A., & Monticelli, D. (2022). History and translation. In F. Zanettin & C. Rundle (Eds.), The Routledge handbook of translation and methodology (pp. 288-303). Routledge.

Lazgee, S. H. (1994). Post-revolutinary Iranian theatre: Three representative plays in translation with critical commentary (Unupublished doctoral dissertation). University of Leeds.

McCrank, L. J. (2001). Historical information science: An emerging unidiscipline. Information Today.

Ordóñez-López, P. (2020). Dealing with the past: Definitions and descriptions of the history of translation. Íkala, Revista de Lenguaje y Cultura, 25(3), 797-814.

Panahi, A., & Kulakov V. O. (2022). The role of Russia in Guilanians’ acquaintance with modern theater art in the Qajar period. Известия СОИГСИ, (45), 38-46. https://doi.org/10.46698/VNC.2022.84.45.014

Pym, A. (1998). Method in translation history. St Jerome Publishing.

Rahimi, B. (2023). Introduction. In B. Rahimi (Ed.), Performing Iran: Culture, performance, theatre (pp. 1-36). Bloomsbury.

Rice, K. (2021). Emissaries of enlightenment: Azeri theater troupes in Iran and central Asia, 1906–44. Iranian Studies, 54(3–4), 427–451. doi:10.1080/00210862.2020.1753022

Rizzi, A., Lang, B., & Pym, A. (2019). What is translation history?: A trust-based approach. Springer.

Rundle, C. (2021). Introduction: The historiography of translation and interpreting. In C. Rundle, The Routledge handbook of translation history (pp. xviii-xxvi). Routledge.

Shep, S. J. (2005). Historical investigation. In G. E. Gorman & P. Clayton (Eds.), Qualitative research for the information professional: A practical handbook (2nd ed., pp. 160–181). Facet Publishing.

Talajooy, S. (2012). The impact of Soviet contact on Iranian theatre: Abdolhosein Nushin and the Tudeh Party. In Iranian-Russian Encounters (pp. 337-358). Routledge.

Tarantini, A. T. (2021). Theatre translation: a practice as research model. Springer Nature.

Zatlin, P. 2005. Theatrical translation and film adaptation: A practitioner’s view. Multilingual Matters.

 

 

منابع اوّلیه

مطبوعات و روزنامه‌ها

آفتاب شرق: شماره­های 338(1314ش.)، 1815(1327ش.)، 1916(1327ش.)، 6131(1337ش.)، 8942(1341ش.).

آزادی: شماره­های 1114(1315ش.)، 1245(1315ش.)، 1979(1320ش.).

آشفته: شماره­های 11(1308ش.)، 12(1308ش.)، 19(1309ش.).

اخبار تازه روز: شماره­های 172(1324ش.)، 190(1324ش.)، 212(1324ش.)، 236(1324ش.).

ایران مبارز:  شماره 20(1329ش.).

 بهار: سال دوم شماره­های 64(1298ش.)، 66(1298ش.)، 69(1298ش.)، 70(1298ش.).

چمن: سال دوم شماره­ 23(1295ش.)، 25(1295ش.)، 82(1296ش.)، 83(1296ش.).

خراسان: شماره 199(1328ش.)، 4285(1343ش.).

خورشید: شماره 49(1289ش.).

دادگستران: شماره­ 13(1323ش.)، 73(1323ش.).

راستی: فوق العاده(1322ش.)، 2(1322ش.)، 24(1322ش.)، 39(1322ش.)، 47(1322ش.)، 228(1323ش.)، 239(1324ش.)، 243(1324ش.).

شرق ایران: شماره 32(1294ش.)، 34(1296ش.).

صدای خراسان: شماره 7(1329ش.)­ 11(1329ش.)، 12(1329ش.).

طوس: سال اول شماره 31(1313ش.).

فکر آزاد: سال اول، شماره 31(1301ش.)، 43(1301ش.)، 46(1301ش.).

نبرد ما: شماره­ 28(1329ش.)، 39(1329ش.).

نوای خراسان: شماره 959(1349ش.).

نوبهار: شماره 51(1290ش.).