تحلیل رمزگانی عناصر روایت در اشعار کودک سلمان هراتی

زبانشناسی و گویش های خراسان

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 14 بهمن 1402   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jlkd.2024.85449.1219

نویسندگان

سید اصغر موسوی¹؛ اکبر شعبانی^{* 2}؛ بتول فخراسلام²؛ پروین دخت مشهور²

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران

چکیده

نشانه‌شناسی دانشی است که به مطالعه‌ی نظام‌های نشانه‌ای، فرایند تأویل و معنا و حقیقت پنهان در پس رمزها، نشانه‌ها، نمادها و علائم می‌پردازد. این دانش در حوزه‌های گوناگون روابط بشری کاربردها و کارکردهای قابل‌توجهی دارد. ادبیات و از جمله ادبیات کودک از مهم‌ترین این حوزه‌هاست. پژوهش حاضر کوشیده است به روش تحلیلی-توصیفی، شعرهای کودک سلمان هراتی را با بهره‌گیری از دیدگاه‌های رولان بارت (1974) تحلیل رمزگانی نماید. نتایج حاصله نشان می‌دهد که شعر هراتی به دلیل اشتمال بر زمینه‌های گوناگون از عناصر طبیعی و ایدئولوژیک، سرشتی بکر، ساده و صمیمی، مختصات برجسته‌ی زمانی و مکانی، گستره‌ی مضمون اجتماعی و گفتمان آرمانی، قادر است رمزگان‌ها و به‌تبع آن معنا و تأویل‌های گوناگون را تولید کند. این ویژگی‌ها اگرچه با توانش خواننده ارتباط مستقیم دارند، نشان می‌دهند که شعر هراتی در مواجهه با مکانیسم‌های تأویلی رمزگان‌ها و تحلیل سایر عناصر نشانه شناختی، ژرف‌ساخت‌ معنایی ساختار‌مند و اندیشیده شده دارد. عمل و تأثیر منطق مکالمه‌گرایی شعر عامل دیگری است که در فرایند نشانه‌معناشناسی و تفسیر درون و برون‌متن، فضا و امکان بازتولید محتوا را برای خواننده فراهم می‌آورد. روایت در شعر سلمان به‌عنوان عامل یکپارچگی محور عمودی، رمزگان‌های متنوعی را تولید کرده است. با عنایت به نمود قابل‌توجه رمزگان‌های کنش نمادین، روایی و هرمنوتیک، این فرایند نشانگر روایتمندی و ماهیت دلالتگر شعر او است. دلالت‌های فرامصداق در شعر هراتی تداعی‌های عینی و شفافی را سبب می‌شود و فرامتن را به‌طور مؤثری در تأویل و تحلیل نشانه‌ها دخیل می‌سازد.

کلیدواژه‌ها

نشانه‌شناسی؛ روایت؛ رمزگان؛ شعر کودک؛ سلمان هراتی

مراجع