An Unknown Meaning of āɣāz in the Shahnameh

جستارهای نوین ادبی

Article 6, Volume 56, Issue 3 - Serial Number 222, February 2023, Pages 147-163   

Document Type: Research Article

DOI: 10.22067/jls.2024.84864.1516

Authors

Mohammad Afshinvafaie^{* 1}; Pejman Firoozbakhsh²

¹Associate Professor in Persian Language and Literature, Tehran University, Tehran, Iran

²Researcher, Iranian Studies, University of Hamburg, Hamburg, Germany

Abstract

The lexical difficulties in the Shahnameh extend beyond obsolete words. There are also words that, despite their apparent clarity, have unidentified semantic changes leading to misunderstandings among the editors and commentators, as well as Persian lexicographers. In this article, the authors focus on one of these words in the story of Rostam and Sohrab. They begin by reviewing different readings and interpretations of a verse containing the word in question in the most distinguished editions and commentaries of the text. By examining the various meanings of the verb gaštan (with prepositions ba, bā and sō̆y-i), and the word āward in the Shahnameh, as a key to understanding the verse, they recognize a neglected meaning of the word āγāz, that is “intention, purpose,” and support their argument by identifying two other instances in the same text. The authors argue that this āγāz is nothing more than a semantic transformation of the well-known āγāz, and is unrelated to the word āwāz, which seemingly was a rare variety of āγāz, and also appears several times in the Shahnameh in the compound preposition bar āwāz-i, meaning “in pursuit of, after”. The semantic change of āγāz took place through the following way: “to begin (to do)” → “to embark upon (to do)” → “to intend to”. This unknown meaning of āγāz has not been recorded in any of the modern Persian dictionaries.

Keywords

Textual Criticism; Ferdowsi's Shahnameh; Story of Rostam and Sohrab; Persian Lexicography; Semantic Changes

References

جمال‌الدین حسین بن فخرالدین حسن انجو شیرازی. (1351). فرهنگ جهانگیری. ویراستۀ رحیم عفیفی. ج. ۱. انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.

خالقی مطلق، ج. (1377). یک معنی انتزاعی دیگر از آواز و گشتگی آن در برخی از دستنویسها و چاپهای شاهنامه. ایران‌شناسی، ۱۰(۲)، ۲۹۷ – ۳۰۱.

خالقی مطلق، ج. (1389). یادداشتهای شاهنامه. بخش یکم؛ چاپ دوم با اصلاحات و افزوده‌ها. مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.

خالقی مطلق، ج. (1396). واژه‌نامۀ شاهنامه. به کوشش فاطمه مهری و گلاله هنری. سخن.

دهخدا، ع. ا. (1325). لغت‌نامه. ج.۱: آ- ابوسعد. چاپخانۀ مجلس.

رواقی، ع. (1390). فرهنگ شاهنامه. ج.۱و۲. فرهنگستان هنر و مؤسّسۀ تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری.

سلیمی، م. (1392). آغاز و معنی ناشناختۀ آن در شاهنامه و متون دیگر. زبانها و گویشهای ایرانی، دوره جدید (2)، 35-40.

صادقی، ع. (1392). فرهنگ جامع زبان فارسی. ج.۱: حرف آ. فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

عیّوقی. (1343). ورقه و گُلشاه. به اهتمام ذبیح‌الله صفا. دانشگاه تهران.

فردوسی، ا. (1352). داستان رستم و سهراب از شاهنامه. مقدّمه و تصحیح و توضیح مجتبی مینوی. بنیاد شاهنامۀ فردوسی.

فردوسی، ا. (1375). غمنامۀ رستم و سهراب از شاهنامۀ فردوسی. انتخاب و شرح جعفر شعار و حسن انوری (ویرایش دوم). قطره.

فردوسی، ا. (1386). شاهنامه. به کوشش جلال خالقی مطلق. هشت دفتر، دفاتر ششم و هفتم به ترتیب با همکاری محمود امیدسالار و ابوالفضل خطیبی. مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.

فردوسی، ا. (1396). شاهنامه. پیرایش جلال خالقی مطلق. دو بخش، هر بخش در دو بهره. سخن.

فردوسی، ا. (1401). داستان رستم و سهراب. پژوهش. پیرایش و گزارش جلال خالقی مطلق. با همکاری محمّد افشین‌وفایی و پژمان فیروزبخش. چاپ سوم با افزودگیها و اصلاحات. سخن.

فردوسی، ا. (1962م). شاهنامۀ فردوسی؛ متن انتقادی. تحت نظر ی. ا. برتلس. تصحیح متن به اهتمام آ. برتلس، ل. گوزلیان، م. عثمانوف، او. اسمیرنوا، ع. طاهرجانوف. ج.۲. اکادمی علوم اتحاد شوروی، ادارۀ انتشارات ادبیات خاور.

فیروزبخش، پ. (1392). آغاریدن یا آغازیدن. زبانها و گویشهای ایرانی، دورۀ جدید(3)، ۲۷۱-۲۷۴.

محمّدحسین بن خلف تبریزی. (1342). برهان قاطع. به اهتمام محمّد معین. ج.۱: آ- ث. چاپ دوم با تجدید نظر کامل. ابن‌سینا.

میسری. (1366). دانشنامه در علم پزشکی، کهن‌ترین مجموعۀ طبّی به شعر فارسی از حکیم میسری پزشک قرن چهارم هجری. به اهتمام برات زنجانی. مؤسّسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه مک‌گیل با همکاری دانشگاه تهران.

یاحقّی، م. ج. (1377). فرهنگنامۀ قرآنی. فرهنگ برابرهای فارسی قرآن بر اساس 142 نسخۀ خطّی کهن محفوظ در کتابخانۀ مرکزی آستان قدی رضوی. ج. ۳: ص- م. تهیّه و تنظیم گروه فرهنگ و ادب بنیاد پژوهشهای اسلامی. بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.

Firdousi. A. (1842). Le livre des rois. J. Mohl (traduit et commente). Tome second. Imprimerie Royale.