اثر سطوح مختلف تنش خشکی بر عملکرد و اجزای عملکرد کینوا (رقم تیتیکاکا)

آب و توسعه پایدار

مقاله 6، دوره 10، شماره 4 - شماره پیاپی 30، اسفند 1402، صفحه 49-58   

نوع مقاله: پژوهشی کاربردی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jwsd.v10i4.2307-1254

نویسندگان

حسین بیرامی^{* 1}؛ رستم یزدانی بیوکی¹؛ معصومه صالحی²

¹استادیار مرکز ملی تحقیقات شوری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، یزد، ایران

²دانشیار مرکز ملی تحقیقات شوری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، یزد، ایران

چکیده

به دلیل محدودیت منابع آبی با کیفیت و قرارگیری بخش عمده مساحت کشور جزء مناطق خشک و نیمه‌خشک، کشت گیاهان متحمل به تنش‌های محیطی مانند خشکی و شوری اهمیت دارد. تحقیق حاضر به‌منظور تعیین اثر سطوح مختلف رطوبتی بر عملکرد و اجزای عملکرد کینوا رقم تیتیکاکا در شرایط لایسیمتری در دو کشت بهار و پاییز انجام شد. تیمارهای آبیاری شامل، آبیاری پس از تخلیه 0/2، 0/4، 0/6 و 0/8 کل آب قابل دسترس بود. پس از کشت، آبیاری بر اساس میزان تخلیه رطوبت خاک و با لحاظ نیاز آبشویی حدود 20 درصد انجام گردید. در انتهای مرحله رسیدگی، بوته‌‏های کینوا برداشت و پس از خشک شدن، وزن خشک زیست‌‏توده، عملکرد دانه، شاخص برداشت و اجزاء عملکرد اندازه‌‏گیری شد. نتایج نشان داد با افزایش تخلیه رطوبتی از 0/6 به 0/8 کل آب قابل دسترس، کاهش معنی‌دار 24 و 37 درصدی به ترتیب در میزان زیست‌توده و عملکرد دانه در کشت بهار و کاهش 34 و 47 درصدی در کشت پاییز مشاهده شد، اما افزایش تخلیه رطوبتی از 0/2 به 0/4 و 0/4 به 0/6 موجب کاهش معنی‌دار در این صفات نشد. همچنین نتایج نشان داد تغییرات سطوح تخلیه رطوبتی موجب اختلاف معنی‌‏‌دار ارتفاع بوته (0/01>P)، قطر ساقه و وزن هزار دانه (0/05>P) در کشت بهار شد، اما اثر آن بر طول و عرض پانیکول و تعداد ساقه فرعی معنی‌دار نبود. در کشت پاییز تغییرات سطوح تخلیه رطوبتی موجب اختلاف معنی‏دار ارتفاع بوته و وزن هزار دانه (0/01>P) شد، اما اثر آن بر بقیه اجزاء عملکرد در سطح 5 درصد معنی‌دار نبود.

کلیدواژه‌ها

اجزای عملکرد؛ تنش خشکی؛ رطوبت خاک؛ کینوا

مراجع

باقری محمود. (1397). زراعت کینوا. موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، چاپ اول. کرج، ایران.
بیرامی، حسین، رحیمیان، محمدحسن، صالحی، معصومه، و یزدانی بیوکی، رستم. (1398). تأثیر سطوح مختلف شوری آب آبیاری بر عملکرد و اجزاء عملکرد کینوا (Chenopodium quinoa) در کشت بهاره. تولید گیاهان زراعی، 2(4)، 111-120. https://doi.org/10.22069/ejcp.2020.16239.2209
بیرامی، حسین، رحیمیان، محمدحسن، و دهقانی، فرهاد. (1399الف). برآورد نیاز آبی و ضریب گیاهی دو گونه سالیکورنیا در یزد. پژوهش آب در کشاورزی (علوم خاک و آب)، 34(3)، 401-414. https://doi.org/10.22092/jwra.2020.342669.784
بیرامی، حسین، رحیمیان، محمدحسن، صالحی، معصومه، یزدانی بیوکی، رستم، شیران تفتی، مهدی، و نیکخواه، مجید. (1399ب). تاثیر دور آبیاری بر عملکرد و اجزای عملکرد کینوا (Chenopodium quinoa) در شرایط شور. دانش کشاورزی و تولید پایدار (دانش کشاورزی)، 30(3)، 347-357. https://doi.org/20.1001.1.24764310.1399.30.3.20.5
تافته، آرش، و امداد، محمدرضا. (1400). تعیین ضرایب حساسیت عملکرد محصول نسبت به آب (Ky) در مدیریت‌های کم‌آبیاری در مراحل مختلف رشد گیاه کینوا. مدیریت آب در کشاورزی، 8(2)، 101-116. https://doi.org/20.1001.1.24764531.1400.8.2.9.5
جمالی، صابر، شریفان، حسین، هزار جریبی، ابوالطالب، و سپهوند، نیازعلی. (1395). بررسی تأثیر سطوح مختلف شوری بر جوانه زنی و شاخص‌های رشد دو رقم گیاه کینوا. نشریه حفاظت منابع آب و خاک، 6(1)، 87-98.
جمالی، صابر.، و انصاری، حسین. (1398). اثر کیفیت آب و مدیریت آبیاری روی رشد و عملکرد گیاه کینوا. پژوهش آب در کشاورزی، 33(3)، 339-352. https://doi.org/20.1001.1.22287140.1398.33.3.3.2.2.9
جمالی، صابر، و انصاری، حسین. (1400). برنامه‌ریزی آبیاری گیاه کینوا تحت سطوح مختلف آبیاری با استفاده شاخص تنش آبی گیاه. نشریه آبیاری و زهکشی ایران، 15(6)، 1263-1274. https://doi.org/20.1001.1.20087942.1400.15.6.3.3
صالحی، معصومه، و دهقانی، فرهاد. (1397). راهنمای کاشت، داشت و برداشت کینوا در شرایط شور. نشر آموزش کشاورزی، چاپ اول. تهران، ایران.
گلستانی‌فر، فرزانه، خاشعی‌سیوکی، عباس، و محمودی، سهراب. (1401). تعیین ضریب گیاهی و نیاز آبی گیاه کینوا به روش لایسیمتری در دشت بیرجند. پژوهش آب در کشاورزی، 36(4)، 405-420. https://doi.org/10.22092/jwra.2023.360244.950
مسکینی ویشکایی، فاطمه، تافته، آرش، گوشه، محی‌الدین. (1402). تعیین نیاز آبی کینوا و ضرایب پاسخ به تنش کم‌آبی در مراحل مختلف رشد گیاه در اقلیم خوزستان. علوم آب و خاک، 27(1)، 275-286. https://doi.org/20.1001.1.24763594.1402.27.1.18.2
مصطفائی، مسلم، جامی‌الاحمدی، مجید، صالحی، معصومه، و  شهیدی، علی. (1402). بررسی خصوصیات فیزیولوژیکی و عملکردی گیاه کینوا تحت تأثیر سطوح مختلف آبیاری و تراکم بوته. پژوهش‌‏های زراعی ایران، 21(1)، 29-46. doi: 10.22067/JCESC.2022.74044.1126
Adolf, V.I., Jacobsen, S.E., & Shabala, S. (2013). Salt tolerance mechanisms in quinoa (Chenopodium quinoa Willd.). Environmental and Experimental Botany, 92, 43–54.  https://doi.org/10.1016/j.envexpbot.2012.07.004
Algosaibi, A.M., Badran, A E, Almadini, A.M., & El-Garawany, M.M. (2017). The Effect of Irrigation Intervals on the Growth and Yield of Quinoa Crop and Its Components. Journal of Agricultural Science, 9(9), 182-191. https://doi.org/10.5539/jas.v9n9p182
Alvarez-Flores, R., Winkel, T., Nguyen-Thi-Truc, A., & Joffre, R. (2014). Root foraging capacity depends on root system architecture and ontogeny in seedlings of three Andean Chenopodium species. Plant and Soil, 380, 415–428. https://doi.org/10.1007/s11104-014-2105-x
Azhar, M.F., Aziz, S., Aziz, A., Javaid, M., Aatif, H.M., Wasaya, A., Yasir, T.A., & Baloch, A.W. (2018). Morphological features of different accessions of Chenopodium quinoa. Pure and Applied Biology, 7(1), 374- 383. http://dx.doi.org/10.19045/bspab.2018.70046
Bhargava, A., Shukla, S., Rajan, S., & Ohri D. (2007). Genetic diversity for morphological and quality traits in quinoa (Chenopodium quinoa Willd.) germplasm. Genetic Resources and Crop Evolution. 54, 167-173. https://doi.org/10.1007/s10722-005-3011-0
Bozkurt Çolak, Y., Yazar, A., Alghory, A., & Tekin, S. (2021). Yield and water productivity response of quinoa to various deficit irrigation regimes applied with surface and subsurface drip systems. The Journal of Agricultural Science, 159(1-2), 116-127. https://doi.org/10.1017/S0021859621000265
English, M., (1990). Deficit irrigation. I. Analytical framework. Journal of Irrigation and Drainage Engineering - ASCE, 116, 399-412. https://doi.org/10.1061/(ASCE)0733-9437(1990)116:3(399)
Gallardo, M.G., & Gonzalez, J.A. (1992). Efecto de algunos factor esambiental essobre la germinación de Chenopodium quinoa W. y susposibilidades de cultivoenalgunas zonas de la Provincia de Tucumán (Argentina). LILLOA, XXXVIII, 55-64. 
Geerts, S., Raes, D., Garcia, M., Del Castillo, C., & Buytaert, W. (2006). Agro-climatic suitability mapping for crop production in the Bolivian Altiplano, A case study for quinoa. Agricultural and Forest Meteorology, 139, 399-412. https://doi.org/10.1016/j.agrformet.2006.08.018
Go´mez-Pando, L. R., lvarez-Castro, R., & Eguiluz-de Ia Barra, A. (2010). Effect of salt stress on Peruvian germplasm of Chenopodium quinoa Willd., a promising crop. Journal of Agronomy and Crop Science. 196, 391–396. https://doi.org/10.1111/j.1439-037X.2010.00429.x
Hariadi, Y., Marandon, K., Tian, Y., Jacobsen, S. E., & Shabala, S. (2010). Ionic and osmotic relations in quinoa (Chenopodium quinoa Willd.) plants grown at various salinity levels. Journal of experimental botany, 62(1), 185-193. https://doi.org/10.1093/jxb/erq257
Hirich, A., Choukr-Allah, R., Fahmi, H., Rami, A., Laajaj, K., Jacobsen, S., & El-Omari, H. (2014). Using deficit irrigation to improve crop water productivity of sweet corn, chickpea, faba bean and quinoa: a synthesis of several field trials. Revue Marocaine des Sciences Agronomiques et Vétérinaires, 2(1), 15-22.
Jacobsen, S.E., Quispe, H., & Mujica, A. (2001). Quinoa: an alternative crop for saline soilsin the Andes. In: Scientists and Farmer-Partners in Research for the 21st Century. CIP Program Report 1999–2000, 403–408.
Jacobsen, S.-E., Mujica, A., & Jensen, C.R. (2003). The Resistance of Quinoa (Chenopodium quinoaWilld.) to Adverse Abiotic Factors. Food Reviews International, 19, 99–109.
Jensen C.R., Jacobsen S.E., Andersen M.N., Nuñez N., Andersen S.D., Rasmussen L., & Mogensen, V.O. (2000). Leaf gas exchange and water relation characteristics of fi eld quinoa (Chenopodium quinoa Willd.) during soil drying. European Journal of Agronomy, 13, 11–25. https://doi.org/10.1016/S1161-0301(00)00055-1
McDonald, A.J.S., & Davis, W.J. (1996). Keeping in touch: Responses of the whole plant to deficits in water and nitrogen supply. Advances in Botanical Research, 22, 229-300. https://doi.org/10.1016/S0065-2296(08)60059-2
Sezen, S.M., Yazar, A., Tekin, S., & Yildiz, M. (2016). Use of dranage water for irrigation of quinoa in a mediterranean environment. 2nd World Irrigation Forum (WIF2), Chiang Mai, Thailand.
Yazar, A., Incekaya, C., Sezen, S.M., & Jacobsen, S.E. (2015). Saline water irrigation of quinoa (Chenopodium quinoa) under Mediterranean conditions. Crop and Pasture Science, 66(10), 993-1002. 2015. https://doi.org/10.1071/CP14243
Zhang, H., & Oweis, T. (1999). Water-yield relations and optimal irrigation scheduling of wheat in the Mediterranean region. Agricultural Water Management, 38, 195-211. DOI: 10.1016/S0378-3774(98)00069-9