موضوع علم اصول در سنجه قاعده منطقی« موضوع کل علم ما یبحث فیه عن عوارضه الذاتیه»

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 07 اسفند 1402

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/epk.2024.84753.1279

نویسندگان

مصطفی مومنی^{* 1}؛ فاطمه رجائی²؛ ملیحه خدابنده بایگی³

¹دانشیار گروه معارف اسلامی دانشگاه علوم پزشکی نیشابور

²استادیار گروه فقه و حقوق حکیم سبزواری

³استادیار،گروه معارف اسلامی،دانشگاه پیام نور.تهران.ایران

چکیده

چکیده: قاعده «موضوع کل علم ما یُبحث فیه عن عوارضه الذاتیه» یکی از قواعدی است که منطق‌دانان در منطق بیان نموده و در بحث موضوع علم و نیز عرض ذاتی با تفصیل بیشتری به آن پرداخته‌ و آنرا در سایر علوم مانند فلسفه و طب و ... به کار برده‌اند. حال سخن در این آست که آیا این قاعده شامل همه علوم، از جمله علم اصول، می‌شود؟ آنچه مسلم است این است که با پیشرفت و گستردگی علوم، شاخه‌هایی از دانش بوجود آمده‌ که در گستره این قاعده گنجانده نمی شوند و در آنها از مباحثی سخن گفته می‌شود که به تعبیر منطقی از عوارض ذاتی موضوع آن علم خارج هستند. یکی از این علوم دانش اصول فقه است. علمای این علم در بحث موضوع آن، بر حسب این قاعده، دچار تشتت رأی شده و نظرات متفاوتی، از دادن وحدت مسائل به هدف آن گرفته تا نفی عرض ذاتی بودن مسائل علم و ارائه قرائت جدیدی از عرض ذاتی، ارائه داده‌اند. آنچه در این نوشتار بیان می‌شود بیان منشأ این تشتت آراء است و معتقدیم که عدم التفات در گستره این قاعده و مباحث مربوط به این قاعده که منطق‌دانان بیان کردند، زحمت اصولیان در توجیه نظر خویش را مضاعف نموده است.

کلیدواژه‌ها

عوارض ذاتی؛ علم اصول؛ منطق؛ موضوع عام؛ مسائل علم

مراجع