| تعداد نشریات | 52 |
| تعداد شماره‌ها | 2,091 |
| تعداد مقالات | 21,679 |
| تعداد مشاهده مقاله | 79,659,308 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 25,523,857 |
واکاوی حکم فقهی تحمل و ادای گواهی در جرایم حق‌الله محض | ||
| فقه و اصول (Fiqh va uṣūl) | ||
| مقاله 8، دوره 56، شماره 1 - شماره پیاپی 136، خرداد 1403، صفحه 187-212 اصل مقاله (1.02 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfiqh.2022.76824.1379 | ||
| نویسندگان | ||
| محمدعلی محب الرحمان* 1؛ علی مظهر قراملکی2؛ محمدمهدی محب الرحمان3 | ||
| 1استادیار گروه فقه و حقوق، دانشکده الهیات، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران | ||
| 2استاد دانشگاه تهران | ||
| 3استادیار گروه مسائل فقهی و حقوقی، پژوهشکده فقه و حقوق، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران | ||
| چکیده | ||
| جستار حاضر در پی دستیابی به پاسخ روشن و مستدل فقهی به این پرسشهاست که چه تکلیفی برعهدهٔ کسی است که از وقوع جرمی از جرایم حق‌اللهیِ محض، چون جرایم منافی عفت و شربِ خمر باخبر می‌شود؟ آیا باید به‌سمت مشاهدۀ واقعه برود و جزئیات حادثه را مضبوط سازد، یا لازم است چشم‌پوشی کند و وقوعِ جرم را نادیده گیرد؟ نیز چنانچه به هر دلیل، چنین جرمی را مشاهده کرد، آیا باید در پی اثبات جرم برای مراجع قانونی برآید یا واجب است سکوت کند یا اینکه مخیر است؟ با تحلیل آیات و روایات مرتبط به مسئله و آرای فقها و نقد نظریه‌های محتمل، این نتیجه به دست آمد که در جرایمی که با حق اشخاص مربوط است به‌حکم عمومات و اطلاقات، تحمل و ادای شهادت واجب است، اما مواردی که حق‌الله محض نامیده می‌شود، تحمل شهادت نه تنها واجب نیست، بلکه مذموم است و ادای شهادت نیز چه‌بسا غیراخلاقی و برخلافِ آموزه‌های شریعت است؛ چراکه براساس آیات و روایات، بی‌آبروکردن افراد و تجسس که لازمهٔ چنین مواردی است، ممنوع و پوشاندن گناه، واجب شمرده شده است؛ افزون بر اینکه، ادای شهادت که سبب قراردادن خود در معرض تعزیر و یا مجازات قذف است، به‌حکم عقل و شرع، منهی و مذموم است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تحمل شهادت؛ ادای شهادت؛ جرایم حق‌اللهی؛ جرایم حق الناسی | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم
اب‍ن‌‌اش‍ع‍ث، محمدبنمحمد. الأشعثیات. تهران: مکتبة نینوى الحدیثة. چاپ‌اول، بی‌تا.
ابن‌بابویه، محمد‌بن‌علی. المقنع. قم: مؤسسة الإمام الهادی. 1415ق.
ابن‌بابویه، محمد‌بن‌علی. الهدایة فی الأصول و الفروع. قم: مؤسسة الإمام الهادی. چاپ‌اول، 1418ق.
ابن‌بابویه، محمد‌بن‌علی. علل الشرائع. نجف: المکتبة الحیدریة. 1383ق.
ابن‌بابویه، محمد‌بن‌علی. عیون اخبار الرضا. بیروت: اعلمی. چاپ‌اول، 1404ق.
ابن‌بابویه، محمد‌بن‌علی. کتاب من لایحضره الفقیه. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. چاپ‌دوم، 1404ق.
ابن‌حجر عسقلانی، احمدبن‌علی. المطالب العالیة بزوائد المسانید الثمانیة. ریاض: دار العاصمة. چاپ‌اول، 1419ق.
ابن‌حیون، نعمان‌بن‌محمد. دعائم الإسلام و ذکر الحلال و الحرام. قم: آل‌البیت(ع). چاپ‌دوم، 1385ق.
ابوالصلاح حلبی، تقی‌بن‌نجم. الکافی فی الفقه. اصفهان: مکتبة الإمام امیرالمؤمنین(ع). چاپ‌اول، 1403ق.
استادی، رضا. «حق‌الله و حق‌الناس»، نور علم. دورۀ3، ش3، مهر1367، 153تا168.
امام زین‌العابدین علیه‌السلام. الصحیفة السجادیة. قم: نشر الهادی. چاپ‌سوم، 1378.
انصاری، مرتضی‌بن‌محمدامین. فرائد الأصول. قم: مجمع الفکر الإسلامی. چاپ‌اول، 1419ق.
ب‍ح‍ران‍ی، ه‍اش‍م‌ب‍ن‌س‍ل‍ی‍م‍ان. البرهان فی تفسیر القرآن. قم: البعثة. بی‌تا.
ب‍روج‍ردی، ح‍س‍ی‍ن. جامع احادیث الشیعة. قم: بی‌نا. 1399ق.
ح‍رع‍ام‍ل‍ی، محمدبنحسن. تفصیل وس‍ائ‍ل الشیعة ال‍ی ت‍ح‍ص‍ی‍ل ال‍م‍س‍ائ‍ل الشریعة. قم: آل‌البیت(ع). 1414ق.
ح‍رع‍ام‍ل‍ی، محمدبنحسن. هدایة الأمة إلى أحکام الأئمة. بی‌جا: مجمع البحوث الإسلامیة. بی‌تا.
حسن‌زاده، مهدی. «اثر تعذر حضور شاهد برای ادای گواهی»، حقوق اسلامی. دورۀ9، ش35، بهمن1391، 95تا111.
خمینی، روح‌الله. تحریر الوسیلة. نجف: دار الکتب العلمیة. چاپ‌اول، 1390ق.
خ‍وئی، اب‍وال‍ق‍اس‍م. القضاء و الشهادات. قم: مکتبة الإمام الخوئی. چاپ‌اول، 1428ق.
روحانی، محمدصادق. فقه الصادق. قم: مدرسة الإمام الصادق(ع). چاپ‌سوم، 1412ق.
روحانی‌مقدم، محمد. «آثار قضایی حق الله و حق الناس»، فقه و مبانی حقوق. دورۀ2، ش1، پاییز1384، 99تا111.
زیدبن‌علی. مسند الإمام زید. بیروت: دار مکتبة الحیاة. بی‌تا.
س‍ب‍زواری، ع‍ب‍دالأع‍ل‍ی. مهذب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام. بی‌جا: آیت‌الله العظمى سیدسبزواری. 1417ق.
ش‍اف‍ع‍ی، م‍ح‍م‍دبن‌ادری‍س. الأم. بیروت: دار المعرفة. 1410ق.
شاکری، ابوالحسن و مسعود قاسمی. «پاسخ به جرم مشهود در سیاست جنایی ایران با نگاهی به حقوق انگلستان»، پژوهش‌های دانش انتظامی. دورۀ18، ش1، بهار1395، 83تا102.
شهید ث‍ان‍ی، زی‍ن‌ال‍دی‍ن‌ب‍ن‌ع‍ل‍ی. الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة. قم: داوری. چاپ‌اول، 1422ق.
شهید ث‍ان‍ی، زی‍ن‌ال‍دی‍ن‌ب‍ن‌ع‍ل‍ی. مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة. 1419ق.
ص‍اح‍ب‌‌ج‍واه‍ر، م‍ح‍م‍دح‍س‍ن‌‌ب‍ن‌‌ب‍اق‍ر. جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. تهران: دار الکتب الإسلامیة. چاپ‌هفتم، 1364.
صدری، سیدمحمد؛ خدیجه صادقی موحد. «گسترۀ گواهی و شهادت زن در اسلام»، پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی. دورۀ11، ش41، پاییز1394، 71تا96.
طباطبائی، ع‍ل‍ی‌‌ب‍ن‌‌م‍ح‍م‍د(ع). ری‍اض‌‌ال‍مس‍ائ‍ل فی بیان احکام ال‍ش‍رع ب‍ال‍دلائ‍ل. قم: آل‌البیت(ع). چاپ‌اول، 1409ق.
طباطبائی، م‍ح‍م‍دح‍س‍ی‍ن. ال‍م‍ی‍زان فی ت‍ف‍س‍ی‍رال‍ق‍رآن. قم: اسماعیلیان. 1372.
طبرسى، فضل‌بن‌حسن. مجمع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسة الأعلمی. چاپ‌اول، 1415ق.
طوس‍ی، محمدبنحسن. تفسیر التبیان. بیروت: احیاء التراث العربی. بی‌تا.
طوس‍ی، محمدبنحسن. تهذیب الأحکام. تهران: دار الکتب الإسلامیة. چاپ‌چهارم، 1363.
علامه حلی، حسن‌بن‌یوسف. تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة. قم: مؤسسۀ امام صادق. چاپ‌اول، 1422ق.
علامه حلی، حسن‌بن‌یوسف. قواعد الأحکام. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. چاپ‌اول، 1419ق.
علامه حلی، حسن‌بن‌یوسف. مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. چاپ‌دوم، 1413ق.
ع‍ل‍ی‌ب‍ن م‍وس‍ی(ع)، امام ه‍ش‍ت‍م. فقه الرضا(ع). مشهد: المؤتمر العالمی للإمام الرضا. چاپ‌اول، 1406ق.
فاضل لنکرانی، محمد. تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة: الحدود. قم: مرکز فقه الأئمة الأطهار(ع)، چاپ‌اول، 1422ق.
فاضل لنکرانی، محمدجواد. «قاعدۀ فقهی تقدم حق الناس بر حق الله»، فقه و اجتهاد. س5، ش10، مهر1397، 9تا25.
فاضل م‍ق‍داد، م‍ق‍دادب‍ن‌ع‍ب‍دال‍ل‍ه. کنز العرفان فی فقه القرآن. تهران: مکتبة المرتضویة لإحیاء آثار الجعفریة. 1343.
فاضل هندی، محمدبنحسن. کشف اللثام و الأبهام فی شرح قواعد الأحکام. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. چاپ‌اول، 1416ق.
ف‍خ‍رال‍م‍ح‍ق‍ق‍ی‍ن، محمدبنحسن. ایضاح الفوائد فی شرح إشکالات القواعد. قم: اسماعیلیان. چاپ‌اول، 1389ق.
ف‍ی‍ض ک‍اش‍ان‍ی، م‍ح‍م‍دب‍ن‌‌ش‍اه‌‌م‍رت‍ض‍ی. الصافی فی التفسیر القرآن. تهران: مکتبة الصدر. چاپ‌چهارم، 1416ق.
ف‍ی‍ض ک‍اش‍ان‍ی، م‍ح‍م‍دب‍ن‌‌ش‍اه‌‌م‍رت‍ض‍ی. المحجة البیضاء. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. چاپ‌چهارم، 1417ق.
ف‍ی‍ض ک‍اش‍ان‍ی، م‍ح‍م‍دب‍ن‌‌ش‍اه‌‌م‍رت‍ض‍ی. الوافی. اصفهان: مکتبة الإمام امیرالمؤمنین علی العامة. 1411ق.
قمی، علی‌بن‌ابراهیم. تفسیر القرآن الکریم. بیروت: دار السرور. چاپ‌اول، بی‌تا.
ک‍لین‍ی، م‍ح‍م‍دب‍ن‌ی‍ع‍ق‍وب. الکافی. تهران: دار الکتب الإسلامیة. چاپ‌سوم، 1362.
م‍ام‍ق‍ان‍ی، ع‍ب‍دال‍ل‍ه. مرآة الکمال. قم: دلیل ما. چاپ‌پنجم، 1385.
م‍ت‍ق‍ی، ع‍ل‍ی‌‌ب‍ن‌‌ح‍س‍ام ال‍دی‍ن. کنز العمال فی سنن الأقوال و الأفعال. بیروت: مؤسسة الرسالة. چاپ‌پنجم، 1401ق.
م‍ج‍ل‍س‍ی، محمدباقربنمحمدتقی. بحار الأنوار الجامعة لدرر اخبار الأئمة الأطهار. بیروت: الوفاء. چاپ‌دوم، بی‌تا.
م‍ج‍ل‍س‍ی، محمدباقربنمحمدتقی. مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول. تهران: دار الکتب الإسلامیة. چاپ‌دوم، 1403ق.
م‍ج‍ل‍س‍ی، محمدباقربنمحمدتقی. ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار. قم: مکتبة آیت‌الله المرعشی. چاپ‌اول، 1407ق.
م‍ج‍ل‍س‍ی، م‍حم‍دت‍ق‍ی‌بن‌مقصودعلی. روضة المتقین. بی‌جا: کوشانپور. چاپ‌دوم، 1406ق.
محقق حلی، ج‍ع‍ف‍رب‍ن‌‌ح‍س‍ن. شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. تهران: استقلال. چاپ‌دوم، 1409ق.
م‍ف‍ی‍د، محمدبنمحمد. الإختصاص. بیروت: دار المفید. بی‌تا.
م‍ق‍دس اردب‍ی‍ل‍ی، اح‍م‍دب‍ن‌‌م‍ح‍م‍د. زبدة البیان فی أحکام القرآن. تهران: مکتبة المرتضویة لإحیاء آثار الجعفریة، چاپ‌اول، بی‌تا.
م‍ق‍دس اردب‍ی‍ل‍ی، اح‍م‍دب‍ن‌‌م‍ح‍م‍د. مجمع ال‍ف‍ائدة و البرهان فی شرح ارش‍اد الأذه‍ان. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. چاپ‌اول، 1416ق.
مکارم شیرازی، ناصر. انوار الفقاهة؛ کتاب الحدود و التعزیرات. قم: مدرسة الإمام امیرالمؤمنین، چاپ‌اول، 1377.
موسوی گلپایگانی، محمدرضا. الدر المنضود فی احکام الحدود. قم: دار القرآن الکریم. چاپ‌اول، 1412ق.
موسوی گلپایگانی، محمدرضا. تقریرات الحدود و التعزیرات. قم: مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی. 1386.
میرخلیلی، احمد؛ عباس کلانتری خلیل‌آباد و دیگران. «قلمرو شفاعت در اقسام مجازات»، فقه و اصول. دورۀ51، ش4، اسفند 1398، 115تا137.
ن‍راق‍ی، اح‍م‍دب‍ن‌‌م‍ح‍م‍دم‍ه‍دی. معراج السعادة. قم: هجرت. بی‌تا.
ن‍ص‍ی‍رال‍دی‍ن طوس‍ی، محمدبنمحمد. اخلاق ناصری. تهران: علمیۀ اسلامیه، چاپ‌اول، 1413ق.
نوبهار، رحیم. «بررسی فقهی الزام به ادای شهادت در دعاوی کیفری»، تحقیقات حقوقی. دورۀ7، ش40، دی1383، 93تا154.
ن‍وری، ح‍س‍ی‍ن‌ب‍ن‌‌م‍ح‍م‍د‌ت‍ق‍ی. مستدرک الوسائل. قم: آل‌البیت. چاپ‌دوم، 1408ق.
ورعی، سیدجواد. «امربه‌معروف و نهی از منکر و گناهان پنهان و آشکار»، حکومت اسلامی. دورۀ17، ش65، پاییز1391، 81تا104.
ه‍ادی‌‌ال‍ی‌‌ال‍ح‍ق، ی‍ح‍ی‍ی‌ب‍ن‌‌ح‍س‍ی‍ن. الأحکام فی بیان الحلال و الحرام. صنعا: مکتبة ال‍ی‍م‍ن ال‍ک‍ب‍ری. چاپ‌اول، 1410ق. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,571 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 535 |
||