مقایسه اثربخشی درمان گروهی استرس‌زدایی مبتنی بر ذهن‌آگاهی و هیپنوتراپی شناختی- رفتاری بر تعارض کار- خانواده

پژوهش های روان شناسی بالینی و مشاوره

مقاله 8، دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 26، اسفند 1402، صفحه 127-142   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/tpccp.2024.79133.1382

نویسندگان

لیلا تیموری¹؛ علی اکبر ثمری^{* 2}؛ مهدی فتحی³

¹دانشجوی دکترای روانشناسی، گروه روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بجنورد، بحنورد، ایران

²استادیارگروه روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کاشمر، کاشمر، ایران.

³دانشیار گروه بیهوشی، دانشگاه علوم پزشکی ، مشهد ، ایران

چکیده

هدف: هدف پژوهش حاضر مقایسه اثربخشی درمان گروهی استرس‌زدایی مبتنی بر ذهن‌آگاهی و هیپنوتراپی شناختی- رفتاری بر کاهش تعارض کار- خانواده بود.

روش: این پژوهش از نوع کاربردی و روش آن از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری تمامی پرسنل پالایشگاه گاز شهید هاشمی‌نژاد سرخس در سال 1400 به تعداد 553 نفر بودند. با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند و بر اساس معیارهای ورود و خروج 45 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند و به شیوه تصادفی در سه گروه (دو گروه آزمایش و یک گروه کنترل) جایگزین شدند (15 نفر گروه آزمایشی درمان استرس‌زدایی مبتنی بر ذهن‌آگاهی، 15 نفر گروه آزمایشی هیپنوتراپی شناختی- رفتاری و 15 نفر گروه کنترل). برنامه مداخله‌ای استرس‌زدایی مبتنی بر ذهن‌آگاهی و هیپنوتراپی شناختی- رفتاری (هر کدام) در هشت جلسه 90 دقیقه‌ای به آزمودنی‌های دو گروه آزمایشی (یک گروه ذهن‌آگاهی و گروه دیگر هیپنوتراپی) ارائه گردید. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه تعارض کار– خانواده کارلسون و همکاران (2000) بود. جهت تجزیه‌وتحلیل داده‌ها در دو سطح آمار توصیفی و آمار استنباطی از آزمون آماری کوواریانس در نرم‌افزار SPSS استفاده شد. مقایسه میانگین‌ها نشان داد که روش درمان گروهی استرس‌زدایی مبتنی بر ذهن‌آگاهی در کاهش تعارض کار- خانواده با گروه کنترل تفاوت معناداری داشت (01/0>P). در مقایسه میانگین نمرات گروه هیپنوتراپی شناختی- رفتاری با گروه کنترل نیز در کاهش تعارض کار- خانواده تفاوت معناداری مشاهده گردید (01/0>P).

یافته ها: بطور کلی نتایج بیانگر آن بود که درمان‌های استرس‌زدایی مبتنی بر ذهن‌آگاهی و هیپنوتراپی شناختی- رفتاری هر دو به طور معناداری تعارض کار- خانواده را در گروه‌های مداخله کاهش داده‌اند اما تفاوتی معنادار بین این دو درمان در کاهش تعارض کار- خانواده وجود نداشت.

کلیدواژه‌ها

ذهن‌آگاهی؛ هیپنوتراپی شناختی رفتاری؛ تعارض کار- خانواده

مراجع

 

Ahmadvand, Z., Heydarinasab, L., & Shairi, M. R. (2012). Prediction of psychological well-being based on the comonents of mindfulness. 60-69. https://hpj.journals.pnu.ac.ir/article_340.html?lang=fa (In Persian)

Badeleh, M., Fathi, M., Aghamohammadian Sharbaf, H. R., Taghi Badeleh, M., & Ostadi, N. (2013). Compare the effect of group cognitive behavioral hypnotherapy and group cognitive behavioral therapy on increasing the self-esteem of adolescents. Journal of Fundamentals of Mental Health, 15(59), 194-204. https://core.ac.uk/reader/33099310 (In Persian)

Bagherzadeh, R., Taghizadeh, Z., Mohammadi, E., Kazemnejad, A., Pourreza, A., & Ebadi, A. (2016). Relationship of work-family conflict with burnout and marital satisfaction: cross-domain or source attribution relations? Health promotion perspectives, 6(1), 31. https://doi.org/10.15171/hpp.2016.05

Baharvand, V., Dortaj, F., Nasri, S., & Nasrollahi, B. (2020). Comparison of the effectiveness of cognitive behavioral therapy with cognitive hypnotherapy and eye movement desensitization (EMDR) and reprocessing on the reduction of traumatic stress symptoms of flooded women [Research]. Journal of psychological science, 19(86), 203-212. http://psychologicalscience.ir/article-1-607-en.html (In Persian)

Bavi, S., Karimi, J., Shiralinia, K., & Imani, M. (2009). Investigating the effectiveness of career decision-making skills training on career decision-making self-efficacy and career indecision of students. New findings in psychology, 5(13), 53-65. https://www.sid.ir/paper/174995/fa (In Persain)

Brown, K. W., Ryan, R. M., & Creswell, J. D. (2007). Mindfulness: Theoretical foundations and evidence for its salutary effects. Psychological inquiry, 18(4), 211-237. https://doi.org/10.1080/10478400701598298

Brunero, S., Wand, A. P., Lamont, S., & John, L. (2016). A point prevalence study of the use of psychotropic medication in an acute general hospital. Int Psychogeriatr, 28(6), 967-975. https://doi.org/10.1017/s104161021500232x

Carlson, D. S., Kacmar, K. M., & Williams, L. J. (2000). Construction and initial validation of a multidimensional measure of work–family conflict. Journal of Vocational behavior, 56(2), 249-276. https://doi.org/10.1006/jvbe.1999.1713

Duncan, B. L., Miller, S. D., Wampold, B. E., & Hubble, M. A. (2010). The heart and soul of change: Delivering what works in therapy. American Psychological Association. https://psycnet.apa.org/search/advanced?id=05a3d678-cd47-8206-7ff5-11d3f41cd7f8

Elkins, G., Jensen, M. P., & Patterson, D. R. (2007). Hypnotherapy for the management of chronic pain. Intl. Journal of Clinical and Experimental Hypnosis, 55(3), 275-287. https://doi.org/10.1080/00207140701338621

Etemady, Z. (2010). Effectiveness of group cognitive therapy-Humanistic increase self-esteem and life satisfaction of married women Ferdowsi University of Mashhad]. Mashhad.

Gorgi, S., Aghaei, A., & Golparvar, M. (2021). Comparing the effectiveness of occupational stress educational package with mindfulness-based cognitive therapy on perceived job stress. Feyz, 25(2), 866-875. http://feyz.kaums.ac.ir/article-1-4265-fa.html (In Persian)

Hashemi S. S., S. I., Arshadhi, N., & Bazrafkan, H. (2017). Structural analysis of work-family conflict with job satisfaction and mental health. Family Counseling and Psychotherapy, 1(3), 349-365. https://fcp.uok.ac.ir/article_9475.html?lang=en (In Persian)

Huang, S.-L., Li, R.-H., Huang, F.-Y., & Tang, F.-C. (2015). The potential for mindfulness-based intervention in workplace mental health promotion: results of a randomized controlled trial. PLoS One, 10(9), e0138089. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0138089

Kabat-Zinn, J., & Hanh, T. N. (2009). Full catastrophe living: Using the wisdom of your body and mind to face stress, pain, and illness. Delta.

Kiburz, K. M. (2012). Being Present at Work and at Home: Can a Mindfulness-Based Intervention Reduce Work-Family Conflict? University of South Florida.]. Florida. https://digitalcommons.usf.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=5544&context=etd

Kirsch, I., Montgomery, G., & Sapirstein, G. (1995). Hypnosis as an adjunct to cognitive-behavioral psychotherapy: a meta-analysis. Journal of consulting and clinical psychology, 63(2), 214. https://hypnose-vexin.com/wp-content/uploads/2018/09/Hypnosis-as-an-Adjunct-to-CBT-1995.pdf

Kyriacou, C. (2001). Teacher Stress: Directions for future research. Educational Review, 53(1), 27-35. https://doi.org/10.1080/00131910120033628 (doi: 10.1080/00131910120033628)

Leigh, J., Bowen, S., & Marlatt, G. A. (2005). Spirituality, mindfulness and substance abuse. Addictive behaviors, 30(7), 1335-1341. https://doi.org/10.1016/j.addbeh.2005.01.010

Mazerolle, S. M., Bruening, J. E., & Casa, D. J. (2008). Work-family conflict, part I: antecedents of work-family conflict in National Collegiate Athletic Association Division IA certified athletic trainers. Journal of athletic training, 43(5), 505-512. https://doi.org/10.4085/1062-6050-43.5.505

Mazinani, F., Koochakentezar, R., Noori, A., & Salehi, M. (2022). Comparison of the efficacy of mindfulness and emotional intelligence training methods on psychological well-being, work-family conflict, and job stress. Journal of psychological science, 21(109), 187-206. https://doi.org/10.52547/JPS.21.109.187 (In Persian)

Michel, A., Bosch, C., & Rexroth, M. (2014). Mindfulness as a cognitive–emotional segmentation strategy: An intervention promoting work–life balance. Journal of occupational and organizational psychology, 87(4), 733-754. https://doi.org/10.1111/joop.12072

Mothsharai, M. H., & Nisei, A. (2010). Testing a theoretical model of work-family conflict in nurses of Shiraz government hospitals Shahid Chamran University]. Ahvaz. https://scu.ac.ir/#

Naderi, F., Heydari, A., & Meshaalpour, M. (2014). The relationship between action flexibility, positive and negative affect with self-efficacy and job satisfaction in Ahvaz municipality employees. New findings in psychology, 3(9), 7-24. https://www.sid.ir/paper/175092/fa

Nejati, S., Zahiroddin, A., Afrookhteh, G., Rahmani, S., & Hoveida, S. (2015). Effect of group mindfulness-based stress-reduction program and conscious yoga on lifestyle, coping strategies, and systolic and diastolic blood pressures in patients with hypertension. Journal of Tehran University Heart Center, 10(3), 140-148. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4685370/pdf/JTHC-10-140.pdf

Pourhamidi, M., Sarvghad, S., & Rezaei, A. (2019). Comparing the effectiveness of cognitive behavioral therapy and cognitive behavioral hypnotherapy in reducing anxiety symptoms and improving the quality of life of high school students with exam anxiety. Psychological methods and models, 10(35), 17-39. https://jpmm.marvdasht.iau.ir/article_3511_9deac883e6cc78c7cbd9435402b92f66.pdf

Reynolds, J. W. (2016). Mechanisms of action in mindfulness-based stress reduction (MBSR), and specific factors mediating the reduction of anxiety George Mason University]. https://www.proquest.com/openview/dd3e8d3ba9f8526152b968063742da39/1?pq-origsite=gscholar&cbl=18750

Roberston, D. (2013). A Brief introduction hypnotherapy cognitive- bhavioural hypnotherapy. Routledge. https://www.amazon.com/Practice-Cognitive-Behavioural-Hypnotherapy-Evidence-Based-Clinical/dp/1855755300

28. Asmaee, M., Seghatoleslam, T., Homan, H., Akhvast, A., & Habil, H. (2012). Effect of mindfulness based stress management on reduction of generalized anxiety disorder. Iran J Public Health, 41(10), 24-28. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3494227/

Sadat Madani, S. A., & Tavallaii Zavareh, A. (2019). The effectiveness of cognitive behavioral hypnotherapy in reducing symptoms and treatment of anxiety. Health Research Journal, 4(1), 16-22. https://civilica.com/doc/1516073/

Salmani, B. N., Taghavi, L. T., & Sharifi, N. (2004). The method of coping with stress. Journal of hayat, 10(23), 21- 27. http://hayat.tums.ac.ir/article-1-245-fa.html

Shafiabadi, A., Zemydani, M. H., & Salimi, H. (2019). Effectiveness of Mindfulness Training on Work-family Conflict in Married Nurses. Journal of Nursing Education (JNE), 7(5), 38-44. https://doi.org/10.21859/jne-07056 (In Persian)

Takahashi, A. M. (2016). Job stress in Japanese academia: The role of relative income, time allocation by task, and children. Journal of Asian Economics, 43, 12-17. https://doi.org/10.1016/j.asieco.2016.01.004

Tosi, D., & Baisden, B. (2008). Cognitive-experiential therapy and hypnosis. Clinical hypnosis: A multidisciplinary approach. John Wiley & Sons.

Weinstein, N., Brown, K. W., & Ryan, R. M. (2009). A multi-method examination of the effects of mindfulness on stress attribution, coping, and emotional well-being. Journal of research in personality, 43(3), 374-385. https://doi.org/10.1016/j.jrp.2008.12.008

Wilhelm, O., Hildebrandt, A., & Oberauer, K. (2013). What is working memory capacity, and how can we measure it? Frontiers in psychology, 4, 433.

Winzelberg, A. J., & Luskin, F. M. (1999). The effect of a meditation training in stress levels in secondary school teachers. Stress medicine, 15(2), 69-77. https://doi.org/10.1002/(SICI)1099-1700(199904)15:2%3C69::AID-SMI787%3E3.0.CO;2-W

Ziaei Sanich, S., & Sadegh Pour, A. (2020). Effectiveness of Cognitive and Behavioral Hypnotherapy on the Self-Esteem and Emotion-Seeking of the Women with Depression Who Refer to Consultation Centers. medical journal of mashhad university of medical sciences, 62(6), 1882-1895. https://doi.org/10.22038/mjms.2020.15334 (In Persian)