ارزیابی علمی طبیعتگرایی هستی شناختی با تکیه بر ذاتگرایی برایان الیس

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 19 اسفند 1402

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/epk.2024.86425.1307

نویسنده

طیبه خسروی^*

دکتری گروه فلسفه و کلام دانشگاه قم

چکیده

طبیعت گرایی هستی شناختی، عمدتاً وجود علتی فراطبیعی را در تقابل با علم تلقی کرده و جهان را نیز بی‌نیاز از وجود چنین علتی دانسته است. نیز از نگاه طبیعت‌گرایی روش‌شناختی، علم و روش آن موفق‌ترین راهبرد و روش برای فهم ساختار جهان و روابط علّی حاکم بر آن است. به نظر می‌رسد با نظرداشت پیوند علم و متافیزیک، می‌توان از الهیات فلسفی در راستای دفاع از خداباوری -به مثابه عنصر مکمل تبیین نظام هستی- بهره‌گیری کرد و ورود علم به حیطه هستی‌شناسی را امری غیر علمی و مغالطه‌آمیز دانست. الیس با نظر بر ذاتگرایی در علم، بر این باورِ واقع‌بینانه است که موجودات به جای اینکه درون‌تهی و بی‌خاصیت باشند، در درون خود دارای قوا، استعدادهایی هستند که ذات و خواص ذاتی آنها را تشکیل داده، سرشت آنها را فعال و پرخاصیت می‌سازند. از این ره آورد، روشن میشود که طبیعت‌گرایی به مثابه روشی در فهم طبیعت مادی ارزشمند است، بدون اینکه با وجود علت ماورائی در تقابل باشد. در واقع، به گونه‌ای بنیادین، طبیعت‌گرایی روش‌شناختی تلازمی با طبیعت‌گرایی هستی‌شناختی ندارد و آنچه این دو را به هم نزدیک میسازد، مبانی متافیزیکی علم است که به تنهایی در الهیات و تبیین هستیشناختی طبیعت راهگشاست. در مجموع ذاتگرایی جدید با برقراری تلازم بین خواص ذاتی و هستی اشیاء، بنیانی عینی و واقعی بر اثبات مبانی متافیزیکی علم بنا میکند تا الهیات نیز از آن راهی در خداباوری بگشاید.

کلیدواژه‌ها

طبیعت گرایی هستی شناختی؛ طبیعتگرایی روش شناختی؛ ذات‌گرایی؛ مابعدالطبیعه؛ خداباوری