بررسی تحلیلی آرا نومعتزله با تأکید بر اندیشه‌های محمد عابد الجابری و دلالت‌های آن در تربیت‌دینی

پژوهش نامه مبانی تعلیم و تربیت

دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 26، اسفند 1402، صفحه 31-52   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fedu.2024.78894.1207

نویسندگان

حسین عبدالله زاده حمیرانی¹؛ بابک شمشیری^{* 2}؛ سعید رحیمیان²؛ محمدجعفر محلاتی³

¹دانشجوی دکتری، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

²استاد، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

³استاد، دانشگاه اوبرلین، آمریکا

چکیده

محور این پژوهش بررسی تحلیلی آرا نومعتزله با تأکید بر اندیشه­های محمد عابد الجابری و دلالت­های آن در تربیت­دینی است. جنبش نومعتزله خصوصاً عابد الجابری با عبور از گفتمان دینی سنتی، با ارائه خوانش جدید و انتقادی از دین، سعی در بازسازی سنت گذشته اسلامی کرده تا در پرتو آن دنیای مدرن خویش را ساخته و از سویی دین را با عصر جدید متناسب­سازی کند. با بررسی نظریات جابری در ارتباط با اندیشه اسلامی، انسان، قرآن و تربیت می­توان طرحی نو در تربیت­دینی بنیان نهاد. چنانچه اصالت، اسلامیت و عصریت از مهم­ترین مؤلفه­های فکری جابری در حوزه تربیت­دینی است که او را از دیگر نومعتزلیان متمایز کرده است. مبانی منبعث از آرا و اندیشه­های جابری در دو سطح فرادینی و درون دینی می­تواند راه­گشای چالش­های پیش روی تربیت­دینی در عصر جدید باشد. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی بر آن است تا با بررسی تحلیلی آرا و اندیشه­های جابری، دلالت­های تربیت­دینی را استخراج کند. نتایج نشان داد که مولفه‌های تربیت­دینیمورد تأکید جابری عبارت­اند از: تأکید بر عقلانیت دینی، اخلاق‌محوری، تفکر انتقادی، آزاداندیشی، شک­گرایی، عدالت­محوری، غایت­محوری متن دینی، زیست مسلمانی در دوره مدرن، استفاده از محتوای عقلانی- انسانی، محتوای ایدئالیستی- انتقادی و در نهایت تأکید بر نظام آموزشی مستقل و غیرایدئولوژیک در تربیت­دینی.

کلیدواژه‌ها

نومعتزله؛ عابد الجابری؛ تربیت­دینی

مراجع

References

Abdullah, l. (2020). Educational thought and its role in reviving the Renaissance in the Arab world "Refaa Al-Tahtawi as a model". Djoussour El-maaréfa, 6, 190-201. https://www.asjp.cerist.dz/en/downArticle/136/6/4/136651

Al-Jabari. (1991). Heritage and modernity. Beirut: Arabic Unity Studies Center.

al-Jabari, M. A. (1991). alturath walhadatha. Beirut: Center for Arab Unity Studies.

Al-Jabri. (1977). For a progressive vision of some of our intellectual and educational problems. bayda: dar alnashr almaghribia.

Al-Jabri. (1985). Lights on the problem of education in Morocco: dar alnashr almaghribia.

Al-Jabri. (1991). alturath walhadatha: Center for Arab Unity Studies.

Al-Jabri. (1994). Democracy and human rights. Beirut: Center for Arab Unity Studies.

Al-Jabri. (1998). Ibn Rushd biography and thought. Beirut: Center for Arab Unity Studies.

Al-Jabri. (2006). Introduction to the Holy Qur'an. Beirut: Al-Wahda Al-Arabi Studies Center.

Al-Jabri. (2019). debocracy, human rights and law in islamic thought. tehran: Murwarid.

Amara, M. (2018). Eternal miracle (Y. Abdi, Trans.). Tehran: Ehsan publication.(In persian)

Amin, A. (2012). dohaal isalam. Cairo: Hindawi Foundation for Education and Culture.

Armin, M. (2019). An approach to the Qur'an. Tehran: nashreney. (In persian)

Bohoosh, G. (2020). The Experience of Mohammad Abid Al-Jabari in Dealing with the Holy Qur'an - Definitions, Understandings, and Interpretations - A Critical Study. Institute of Islamic Sciences, 6. https://www.asjp.cerist.dz/en/downArticle/391/6/3/127580

Buanani, S. (2021). An article about the anthropological thought of the Mu'tazilites

The religious and linguistic side -a model-. Journal of Anthropology of El-Edyan, 17. https://www.asjp.cerist.dz/en/article/142357

Dariabigi, M. (2017). The method of facing the problem of tradition in Jabri's thought. tehran: Surah Mehr. (In persian)

Diarbigi, M. (2014). A Review Of The Jaberi's Thought On Shiism. A Quarterly for Shi‘ite Studies, 12. https://www.shiitestudies.com/article_18717.html

Ebrahimipour, Q. (2012). The Critique of the Arab Mind. Socio-cultural knowledge, 2, 123-152. http://marefatefarhangi.nashriyat.ir/node/52

Fakhizadeh, A. H., Afkar, A. D., & Rahqi, M. T. Q. (2021). A Critical Analysis of Mohammed Abed al-Jaberi's Viewpoint on the Meaning of the of the Holy Prophet’s (p.b.u.h.) Being Ommi (Unlettered). pazhouhesh dini, 28. http://pdmag.ir/article-1-685-fa.html

Gharavi, S. (2008). Introducing the contemporary Mu'tazili. Miskat al-noor magazine, 24-25. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/30209

Goli, J., & Yousefian, H. (2010). Main Streaming New Mu'tazila. Journal of theological knowledge, 115-142. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/835869

Hanafi, H., & Al-Jaberi, M. A. (1990). East and West dialogue. Beirut: Arab Institute for Studies and Publishing.

Kadivar, M. (2008). islam and human rights. tehran: kavir. (In persian)

Karimian, A. J. (2016). Philosophy in the East of the Islamic world. Review of the book of history, 3. http://htybr.faslnameh.org/article-1-190-fa.html

Karmi, M. T. (2002). Exploring the meaning of Arabic wisdom in Jabri's thought. Journal of political science, 22, 231-254. (In persian) https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/13816

Karmi, M. T. (2003). Reflections on religion and thought in a conversation with Mohammad Abed Al-Jabari. Journal of Philosophy & Theology, 17. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/13816

Khaled, A. D. (2013). Philosophical and educational readings in the thought of Taha Hussein. Education and Science Magazine, 20.

Khalji, M. M. (1990). The conversation between two cultures in the conversation between a thinker from the Arab East and a thinker from the Western Maghreb. Journal of Philosophy & Theology, 9, 222-247. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/13888

Khsheim, A. F. (1976). Mental tendency in Mu'tazila thinking. Misrata: General Company for Publishing and Distribution.

Kilishmi, E. B., Sharaft, N., & . (2019). An introduction to the history of education and upbringing of an Arab Maghreb with confirmation of the opinions of Abed al-Jabri. Journal for the History of Islamic Civilization, 52. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1598142/

Mahmoud, Z. N. (2018). Renewal of Arabic thought. Egypt: Hindawi Foundation.

Moeinifar, M. (2013). A brief overview of the components of Jabri's intellectual system. Marifat, 195, 107-121. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1033095

Motaghi, S. A. (1999). Al-Jabri's project in criticizing contemporary Arabic thought. political science, 3, 109-120. (In persian)

Mousavi, S. N. (2017). Explaining and evaluating the comparative education of religions in religious education. Bi-Quarterly Research Scientific Journal Educational Jurisprudence studies. https://www.noormags.ir/view/fa/magazine/number/68307

Negaresh, H., & Moghadam, N. D. P. (2009). Injuries of religious education in Qom middle schools and management strategies for its treatment. Journal of Cultural

Management(fifth issue). https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1095913

Osmani, M. (2022). Minority thinking in Islamic political thought. Journal of political thought, 6, 293. (In persian)

Shahidi, S. S. (2004). The factors of the emergence of the Mu'tazila. Avicennian Philosophy, 36. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/30187/

shamshiri, B. (2016). A new project in contemporary anthropology. tehran: negahe moaser. (In persian)

Sheikh, A. I. (2012). The issue of freedom in Islamic thought. Damascus: The Syrian General Organization for Books.

Shirvani, A., Shamshiri, B., & Zarei, L. (2021). The Pathology of Religious Education of High School Students. (From the Viewpoints of Educators, Teachers and Students). Islamic education, 29. (In persian)

valve, P., Ahmed, D., Sarasht, J. P., Moghadam, M. S., & Hosseinzadeh, M. (2017). Thoughts of neo-mutzaleh and education. foundations of education, 1, 84-102. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1257519

Wasfi, M. R. (1997). Rationality and identity. Farhang magazine, 28, 122-127. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/322491

Wasfi, M. R. (2017). Neo-Motzalians. tehran: Negahe Moaser. (In persian)

yasin, a. (1987). Originality and contemporary. Beirut: Center for Arab Unity Studies.

Za'bah, K. b., & Mohammad, W. (2021). The Possible Impossibility: Research into the Problem of Modernity and the Islamic State according to Wael Hallaq. Wisdom Journal for Philosophical Studies, 9(2), 1000-1021. https://www.asjp.cerist.dz/en/article/165126

Zina, H. (1978). The mind of the Mu'tazilites. Beirut: dar alafaq aljadidah.