بررسی خطرپذیری سیلاب در محدوده‌ی شهری مشهد با استفاده از تکنیک‌های GIS

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 9، دوره 22، شماره 1 - شماره پیاپی 46، فروردین 1403

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgrd.2024.83614.1308

نویسندگان

احمد ذاکریان^{* 1}؛ ابوالقاسم امیراحمدی²؛ لیلا گلی مختاری³

¹جغرافیا، دانشگاه حکیم سبزواری

²جغرافیا

³دانشیار ژئومورفولوژی، دانشگاه حکیم سبزواری

چکیده

به منظور پیش‌بینی دامنه خسارات ناشی از سیلاب شهری جهت کنترل و مهار آن پهنه‌بندی خطر سیلاب امری ضروری است. که هدف از این پژوهش بررسی میزان خطرپذیری سیلاب در محدوده‌ی شهری مشهد و نقش کانال‌های سیلابی در سیلاب است. جهت نیل به این هدف از روش AHP در محیط نرم‌افزار ArcGIS استفاده گردید. پارامترهای به کار برده شده شامل فاصله از رودخانه، شیب، تراکم کانال‌ها، فاصله از کانال‌ها، بارش، پوشش گیاهی، جاده و راه ارتباطی، طبقات ارتفاعی، تراکم زهکشی، فاصله از مسیل‌ها و کاربری اراضی می‌باشد. سپس با تهیه لایه‌های موردنیاز محدوده شهر، اقدام به تعیین وزن هر لایه براساس میزان اهمیت آن در بروز سیلاب گردید. پس از وزن‌دهی نهایی، لایه‌ها به صورت دو به دو (AHP) توسط نرم‌افزار Expert Choice مقایسه و ماتریس حاصل از این مقایسات به نرم‌افزار Idrisi منتقل و ضریب نهایی برای هر لایه تعیین شد. در نهایت با اعمال این ضرایب اط طریق منوی Weighted Overlay در نرم‌افزار ArcGIS نقشه‌ی پهنه‌بندی خطر سیلاب در محدوده‌ی شهری مشهد مشخص گردید. بنابر نتایج به دست آمده، از کل مساحت محدوده‌ی شهری مشهد در مجموع 32/6 کیلومتر مربع دارای خطر سیلاب خیلی کم، 82/23 کیلومترمربع خطر کم، 06/260 کیلومترمربع خطر متوسط، 88/41 کیلومترمربع خطر زیاد و 04/2 کیلومترمربع خطر خیلی زیاد است. به طور کلی می‌توان این‌طور اظهار کرد که حدود 1% از کل محدوده‌ی شهری دارای خطر خیلی کم، 7% دارای خطر کم، حدود 77% از کل محدوده‌ی شهری دارای خطر متوسط، 12% دارای پتانسیل زیاد و 3% از محدوده‌ی شهری مشهد دارای پتانسیل خیلی زیاد می‌باشد. نتایج نشان می‌دهد که شیب‌های 0 تا 3 درجه که اکثراً کاربری شهری دارند مکان مناسبی برای استحصال می‌باشند. بنابراین مناطق با استحصال خیلی خوب مناطقی هستند که از لحاظ شیب و پوشش شرایط مناسب‌تری دارند. با توجه به نقش کانال‌های سیلابی در سیلاب، مشخص گردید. مشخص گردید.

کلیدواژه‌ها

کلمات کلیدی: خطرپذیری؛ سیلاب؛ GIS؛ مشهد

مراجع