اثبات گستردگی و حاکمیت «نقل لفظ» بر حدیث شیعه در پرتو «کتاب‌محور» بودن آن

علوم قرآن و حدیث

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 05 اردیبهشت 1403

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jquran.2024.85146.1632

نویسندگان

علی اکبر انصاری¹؛ جمال الدین حیدری فطرت^{* 2}

¹دانش پژوه موسسه عالی فقه و اصول حوزه علمیه قم

²استاد موسسه عالی فقه و اصول حوزه علمیه قم

چکیده

چگونگی ثبت احادیث به گاه صدور، یکی از مباحث بنیادین در تاریخ حدیث شیعه است؛ اینکه آیا راویان، اقدام به ثبت و انتقال عین الفاظ صادر شده از معصومان علیهم‌السلام می‌کرده‌‌ و یا اینکه هدفشان، تنها انتقال معنا و مفهوم اصلی آن‌حضرات بوده، از آن جمله است. رسالت اصلی این پژوهش، «اثبات گستردگی، اصالت و حاکمیت نقل لفظ بر حدیث شیعه» است و برای اثبات مدعای خویش، تمرکز بر «واقعیات حاکم بر تاریخ حدیث شیعه» را با محوریت «کتاب‌محوری» برگزیده است. حدیث شیعه که در پرتو مدیریت معصومان علیهم‌السلام، بر بستر کتابت و در قالب کتاب‌های حدیثی پیش می‌رفته، با کمترین آسیب در دریافت و انتقال حدیث روبرو بوده و از این روست که می‌توان باور داشت پدیده «نقل معنا» که گره تنگاتنگی با نقل شفاهی حدیث خورده، در حدیث کتاب‌محور شیعه، کمترین ظهور و بروز را داشته است. افزون بر آن، احادیث این وادی را دیگر نشانه اصالت نقل لفظ در حدیث شیعه می‌توان دانست. پدیده «اختلاف متن احادیث» نیز که در آغازین‌نگاه می‌تواند در مقابل این دیدگاه به‌پاخیزد، با تحلیل بستر و اسباب پیدایش آن، دلالتی بر گستره نقل معنا و حاکمیت آن بر حدیث شیعه نخواهد داشت.

کلیدواژه‌ها

نقل لفظ؛ نقل معنا؛ کتاب‌محوری؛ نقل شفاهی؛ اختلاف احادیث