| تعداد نشریات | 52 |
| تعداد شماره‌ها | 2,125 |
| تعداد مقالات | 21,990 |
| تعداد مشاهده مقاله | 94,148,888 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 28,878,739 |
اثبات گستردگی و حاکمیت «نقل لفظ» بر حدیث شیعه در پرتوِ «کتاب‌محور» بودن آن | ||
| علوم قرآن و حدیث | ||
| مقاله 5، دوره 56، شماره 1 - شماره پیاپی 112، مرداد 1403، صفحه 107-134 اصل مقاله (984.38 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jquran.2024.85146.1632 | ||
| نویسندگان | ||
| جمال الدین حیدری فطرت* 1؛ علی اکبر انصاری2 | ||
| 1مدرّس و عضو گروه علمی مجتمع عالی فقه و اصول، حوزه علمیه قم، قم، ایران | ||
| 2دانش‌پژوه سطح عالی مجتمع عالی فقه و اصول حوزه علمیه قم، قم ، ایران | ||
| چکیده | ||
| چگونگی ثبت احادیث به‌گاه صدور، یکی از مباحث بنیادین در تاریخ حدیث شیعه است. ازجمله پرسش‌های مهم این است که راویان به ثبت و انتقال عین الفاظ صادرشده از معصومان(ع) اقدام می‌کرده‌‌‌اند یا هدفشان تنها انتقال معنا و مفهوم اصلی ایشان بوده است. تمرکز بر واقعیات حاکم بر تاریخ حدیث شیعه، با رویکرد کتاب‌محوری، گستردگی و اصالت و حاکمیت نقل لفظ بر حدیث شیعه را نشان می‌دهد. حدیث شیعه که در پرتوِ مدیریت معصومان(ع) بر بستر کتابت و در قالب کتاب‌های حدیثی پیش می‌رفته، با کمترین آسیب در دریافت و انتقال حدیث روبه‌رو بوده است و ازاین‌رو «نقل به معنا»، که با نقل شفاهی حدیث پیوند تنگاتنگ داشته، در حدیث کتاب‌محور شیعه کمترین ظهور و بروز را داشته است. افزون‌بر آن، احادیث مرتبط با شیوۀ انتقال احادیث را می‌توان نشانهٔ دیگر اصالت نقل لفظ در حدیث شیعه دانست. پدیدۀ «اختلاف متن احادیث» نیز که در نگاه ابتدایی شاهدی برخلاف ادعای مذکور است، نظر به بستر و اسباب پیدایش آن، دلالتی بر گسترۀ نقل معنا و حاکمیتش بر حدیث شیعه ندارد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| نقل لفظ؛ نقل معنا؛ تاریخ حدیث شیعه؛ کتابت حدیث؛ کتاب‌محوری؛ نقل شفاهی؛ اختلاف احادیث | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم
ابن‌ادریس، محمدبن‌احمد. السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی. قم: مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ‌دوم، 1410ق.
ابن‌بابویه، محمدبن‌علی. اکمال الدین و اتمام النعمة. تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1395ق.
ابن‌بابویه، محمدبن‌علی. الخصال. به‌تحقیق علی‌اکبر غفاری. قم: مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ‌اول، 1362.
ابن‌حنبل، احمدبن‌محمد. مسند الإمام احمدبن‌حنبل. به‌تحقیق احمد محمد شاکر. قاهره: دار الحدیث، چاپ‌اول، 1416ق.
ابن‌سعد، محمدبن‌سعد زهری. الطبقات الکبری. بیروت: دار صادر، چاپ‌اول، 1968م.
ابن‌شهر آشوب، محمدبن‌علی. مناقب آل‌ابی‌طالب. به‌تصحیح محمدحسین آشتیانی و هاشم رسولی. قم: علامه، چاپ‌اول، 1379ق.
ابن‌شهید ثانی، حسن‌بن‌زین‌الدین. منتقی الجمان فی احادیث الصحاح و الحسان. به‌تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ‌اول، 1362.
ابن‌شهیدثانی، حسن‌بن‌زین‌الدین. معالم الدین و ملاذ المجتهدین. قم: مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ‌سیزدهم، 1390.
ابن‌طاووس، علی‌بن‌موسی. مهج الدعوات و منهج العبادات. قم: دار الذخائر، چاپ‌اول، 1411ق.
ابوداود، سلیمان‌بن‌اشعث. سنن ابی‌داود. به‌تحقیق محمد محی‌الدین عبدالحمید، بیروت: دار الفکر، چاپ‌اول، 1420ق.
ابورَیه، محمود. اض‍واء علی ال‍س‍ن‍ة ال‍م‍ح‍م‍دی‍ة اودف‍اع ع‍ن الحدیث. قاهره: دار المعارف، 1944م.
احسانی‌فر لنگرودی، محمد. اسباب اختلاف الحدیث. قم: دار الحدیث، چاپ‌سوم، 1386.
احمدی میانجی، علی. مکاتیب الرسول(ص). قم: دار الحدیث، 1419ق.
اشعری قمی، احمدبن‌محمد. النوادر. قم: مدرسه امام مهدی(عج)، چاپ‌اول، 1408ق.
اکبرنژاد، محمدتقی. «بازخوانی ادلهٔ موافقان و مخالفان نقل به معنا و آثار فقه الحدیثی و سندی نقل به معنا». مجلهٔ فقه. س15، ش55 (پاییز1387): 65-120.
اکبرنژاد، محمدتقی. نقل به معنا آثار فقه‌الحدیثی و رجال. قم: دار الفکر، چاپ‌اول، 1399.
انصاری، مرتضی‌بن‌محمدامین. فرائد الأصول. قم: مؤسسة النشر الإسلامی،چاپ‌پنجم، 1416ق.
انصاری، مرتضی‌بن‌محمدامین. مطارح الانظار. قم: مجمع الفکر الإسلامی، چاپ‌دوم، 1383.
بحرانی، یوسف‌بن‌احمد. الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة. قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1363.
بروجردی، حسین. الاح‍ادی‍ث ال‍م‍ق‍ل‍وب‍ة و ج‍واب‍ات‍ه‍ا. ترجمۀ سیدمحمدرضا حسینی جلالی. بی‌جا: دار الحدیث، چاپ‌اول، 1379.
پوردوانی، احسان و جمال‌الدین حیدری فطرت. «اعتبارسنجی و مسیریابیِ ثبت و انتقال احادیث تردّد خداوند به روش فهرستی». سفینه، س20، ش79 (تابستان 1402): 9-42.
ترمذی، محمدبن‌عیسی. الجامع الصحیح. به‌تحقیق احمد محمد شاکر. بیروت: دار الکتب العلمیة، چاپ‌اول، 1408ق.
ثقفی، ابراهیم‌بن‌محمد. الغارات. به‌تحقیق سیدجلال‌الدین محدث. بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.
جامع فقه اهل بیت، قم: مرکزتحقیقات کامپیوتری علوم‌اسلامی، ویرایش2، 1391ش.
جامع‌الاحادیث، قم: مرکزتحقیقات کامپیوتری علوم‌اسلامی، ویرایش 3.5، 1390ش.
جندی، عبدالحلیم. الامام جعفر الصادق. مصر: دار المعارف، 1119م.
حسینی شیرازی، علیرضا. اعتبارسنجی احادیث شیعه: زیرساخت‌ها، فرایندها، پیامدها. بی‌جا: سمت، چاپ‌دوم، 1398.
حیدری، سیدکمال. التفقه فی الدین. به‌تحقیق حسن طلال. قم: دار فراقد، چاپ‌اول، ۱۴۲۵ق.
خطیب بغدادی، احمدبن‌علی. تاریخ بغداد. به‌تحقیق مصطفی عبدالقادر عطی. بیروت: دار الکتب العلمیة، چاپ‌اول، 1417ق.
دارمی، عبدالله‌بن‌عبدالرحمن. سنن دارمی. عربستان: دار المغنی، چاپ‌اول، 1412ق.
درایة النور، قم: مرکزتحقیقات کامپیوتری علوم‌اسلامی، ویرایش 1.2، 1385ش.
ذهبی، محمدبن‌احمد. تاریخ الإسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام. به‌تحقیق عمر عبدالسلام تدمری. بیروت: دار الکتب العربی، 1409ق.
ذهبی، محمدبن‌احمد. تذکرة الحفاظ. بیروت: دار الکتب العلمیة، چاپ‌اول، 1419ق.
ربانی، محمدحسن. آسیب‌شناسی حدیث. مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش‌های اسلامى مشهد، چاپ‌اول، 1388.
رجال شیعه، قم: مرکزتحقیقات کامپیوتری علوم‌اسلامی، 1395ش.
رستم‌نژاد، مهدی. «نقش امام صادق علیه‌السلام در الغاء منع تدوین حدیث از منظر فریقین». پژوهشنامهٔ علوم حدیث تطبیقی. ش1 (۱۳۹۳): 55-66.
سرخه‌ای، احسان. روایت کتاب محور احادیث شیعه. قم: معارف اهل بیت الطاهرین(ع). چاپ‌اول، 1401.
شهید ثانی، زین‌الدین‌بن‌علی. الرعایة فی شرح البدایة فی علم‌الدرایة. به‌تحقیق عبدالحسین محمدعلی بقال. قم: مکتبة آیت‌الله مرعشی، چاپ‌دوم، 1367.
صفار، محمدبن‌حسن. بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد صلى‌الله‌علیهم. به‌تحقیق محسن‌بن‌علی کوچه باغی. قم: مکتبة آیت‌الله المرعشی النجفی، چاپ‌دوم، 1404ق.
طبرسی، علی‌بن‌حسن. مشکاة الانوار فی غرر الاخبار. نجف: المکتبة الحیدریه، 1344.
طبری، محمدبن‌جریر. دلائل الإمامة. به‌تحقیق قسم الدراسات الإسلامیة مؤسسة البعثه. قم: بعثت، چاپ‌اول، 1413ق.
طوسی، محمبن‌حسن. الفهرست. قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1417ق.
طوسی، محمدبن‌حسن. العدة فی اصول الفقه. به‌تحقیق محمدرضا انصاری، قم: ستاره، 1417ق.
طوسی، محمدبن‌حسن. رجال. به‌تحقیق جواد قیومی اصفهانی. قم: مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ‌سوم، 1427ق.
طوسی، محمدبن‌حسن. مصباح المتهجد و سلاح المتعبد. بیروت: فقه الشیعه، چاپ‌اول، 1411ق.
عاملی، جعفرمرتضی. الصحیح من سیرة النبی‌الاعظم الفهارس‌الاجمالیه و‌التفصیلیه. قم: دار الحدیث، چاپ‌اول، 1426ق.
عاملی، حسین‌بن‌عبدالصمد. وصول الاخیار الی اصول الاخبار. به‌تصحیح عبداللطیف کوه‌کمره‌ای. قم: مجمع الذخائر الإسلامیة، 1401ق.
عتر، نورالدین. منهج النقد فی علوم الحدیث. دمشق: دار الفکر، چاپ‌سوم، 1418ق.
علامه حلی، حسن‌یوسف. مبادی الوصول الی علم الاصول. قم: المطبعة العلمیة، چاپ‌اول، 1404ق.
علیشاهی، ابوالفضل و دیگران. «اصالت نقل به لفظ در روایات شیعه». نشریه پژوهشنامهٔ علوم حدیث تطبیقی. ش1 (پاییز و زمستان 1399):
قزوینی، خلیل‌بن‌غازی. الصافی فی شرح الکافی. به‌تصحیح احمدی جلفایی. به‌تحقیق محمدحسین درایتی. قم: دار الحدیث، 1387.
قطب راوندی، سعیدبن‌هبةالله. فقه القرآن. به‌تصحیح احمد حسینی اشکوری و محمود مرعشی. قم: کتابخانۀ عمومی حضرت آیت‌الله مرعشی(ره)، چاپ‌اول، 1405ق.
کتابخانه جامع اصول الفقه، قم: مرکزتحقیقات کامپیوتری علوم‌اسلامی، ویرایش2، 1391ش.
کشی، محمدبن‌عمر. رجال الکشی. به‌تصحیح محمدباقر میرداماد. به‌تحقیق مهدی رجایی. قم: آل‌البیت(ع) لإحیاء التراث، چاپ‌اول، 1404ق.
کلینی، محمدبن‌یعقوب. الکافی. به‌تحقیق مؤسسۀ دار الحدیث. قم: دار الحدیث، چاپ‌اول، 1429ق.
مازندارانی، محمدصالح‌بن‌احمد. شرح الکافی. به‌تصحیح ابوالحسن شعرانی، تهران: المکتبة الإسلامیة، 1382ق.
مامقانی، عبدالله. مقباس الهدایة فی علم الدرایة. به‌تحقیق محمدرضا مامقانی. قم: آل‌البیت(ع)، چاپ‌اول، 1411ق.
مجذوب تبریزی، شرف‌الدین محمد. الهدایا لشیعة ائمة الهدى. قم: دار الحدیث، چاپ‌اول، 1387.
مجلسی، محمدباقربن‌محمدتقی. بحار الأنوار الجامعة لدُرر اخبار الأئمة الأطهار. بیروت: دار احیاء التراث عربی، چاپ‌دوم، 1402ق.
مجلسی، محمدباقربن‌محمدتقی. مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول. به‌تصحیح هاشم رسولی محلاتی. تهران: دار الکتب الاسلامیة، چاپ‌دوم، 1404ق.
مخبریان، محمدحسین. «شیعیان و کتابت حدیث». پژوهش‌های رجالی. دورۀ چهارم، ش4. (بهار1400): 171ـ 218.
مسعودی، عبدالهادی. آسیب‌شناسی فهم حدیث. قم: زائر، چاپ‌اول، 1389.
مفید، عباس. تاریخ حدیث مکتوب شیعه در دوران نخستین. قم: معارف اهل بیت الطاهرین(ع)، چاپ‌اول، 1399.
مفید، محمدبن‌محمد. الإختصاص. به‌تحقیق علی‌اکبر غفاری. قم: کنگرۀ هزارۀ شیخ مفید، 1413ق.
مکارم شیرازی، ناصر. موسوعة الفقه الإسلامی المقارن. به‌تحقیق جمعی از فضلا. قم: دار النشر الإمام علی‌بن‌ابی‌طالب(ع)، قم: چاپ‌اول، ۱۳۹۰.
منتظری، حسینعلی. البدر الزاهر فی صلاة الجمعة و المسافر. قم: مکتب آیة‌الله العظمى المنتظری، چاپ‌سوم، 1416ق.
مهدوی‌راد، محمدعلی. «تدوین حدیث صحابه و کتابت حدیث». مجلۀ علوم حدیث. دورۀ سوم، ش3 (بهار1376): 10-40.
موسوی‌پور، سیداحمد، جمال‌الدین حیدری فطرت. «تحلیل پدیدهٔ ترجمهٔ ضمنی در رجال نجاشی؛ گونه‌ها و دستاوردها». پژوهش‌های رجالی. دورهٔ چهارم، ش4 (بهار1400): 135ـ170.
میرداماد، محمدباقر. التعلیقه علی اصول الکافی. به‌تحقیق مهدی رجائی. قم: خیام، چاپ‌اول، 1403ق.
میرزای قمی، ابوالقاسم‌بن‌محمدحسن. قوانین الأصول. تهران: مکتبة العلمیة الإسلامیة، تهران: چاپ‌دوم، 1378ق.
نجاشی، احمدبن‌علی. رجال النجاشی. به‌تحقیق سیدموسی شبیری زنجانی. قم: مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ‌ششم، 1365. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 940 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 389 |
||