فراخوانی شخصیت «میثم تمار» در شعر معاصر عربی (نمونه موردی: شعر حسن آل حطیط العاملی و جاسم الصحیح

زبان و ادبیات عربی

دوره 15، شماره 4 - شماره پیاپی 35، اسفند 1402، صفحه 60-76   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jallv15.i4.2305-1265

نویسندگان

رسول خمر¹؛ سید مهدی نوری کیذقانی^{* 2}؛ عباس گنجعلی³؛ حسین شمس آبادی³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

²دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران،

³دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

چکیده

در ادبیات معاصر شاعران، ادیبان و هنرمندان، در آثار ادبی خود اعم از شعر، داستان، نمایشنامه و غیره به نماد توجه ویژه­ای نشان داده­اند. یکی از جلوه­های نمادگرایی فراخوانی شخصیت‌های مختلف تاریخی، مذهبی، اسطوره‌ای و... در شعر معاصر عربی است. شاعر معاصر –برخلاف مورخان- از دریچۀ داده­های تاریخی و پیوند منطقی میان آن‌ها به تاریخ نمی­نگرد، بلکه از تجربیات خود و با توجه به شرایط کنونی جامعه خود به شخصیت‌های تاریخی ابعادی را می­افزاید و بدین‌وسیله معناها و دلالت­های پویایی را که می­خواهد به ذهن خواننده می­رساند. یکی از شخصیت‌های که در شعر برخی شاعران معاصر حضوری پرمعنا دارد، صحابی پیامبر و یار باوفای امام علی (ع) میثم تمار است. در مقاله حاضر به شیوه توصیفی-تحلیلی چگونگی فراخوانی این شخصیت در شعر دو تن از شاعران معاصر عرب یعنی «جاسم الصحیح» از عربستان و «حسن آل حطیط العاملی» از لبنان مورد واکاوی قرار گرفته است. ازآنجاکه بر روی فراخوانی شخصیت میثم تمار در شعر معاصر عربی تاکنون پژوهشی انجام نگرفته است، بررسی و تحقیق درباره این موضوع، مهم و ضروری می­نماید. یافته­های بحث نشان می­دهد که ویژگی­های شخصیتی میثم چون حق مداری، حق­گویی، صراحت سخن، پایداری در برابر ستمگران و رسواسازی آن‌ها باعث شده دو شاعر مذکور با حس تجربۀ مشترک، شخصیت وی را محور قصاید خود قرار دهند. این دو شاعر با همزادپنداری خود و میثم به فراخوانی او در شعر خود پرداخته­اند و سعی کرده­اند مشکلات و نابسامانی­های سیاسی و فرهنگی جامعه و تجارب، دغدغه­ها و اندیشه­های اصلاحی خویش از ورای شخصیت میثم به خواننده منتقل کنند.

کلیدواژه‌ها

شعر معاصر عربی؛ فراخوانی شخصیت؛ میثم تمار؛ حسن آل حطیط العاملی؛ جاسم الصحیح

سایر فایل های مرتبط با مقاله

in+ref4.pdf

مراجع

1. ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414). لسان العرب، بیروت: دار الصادر.
2. اسماعیل، عزّالدّین. (1994). الشعر العربی المعاصر (قضایاه، ظواهره الفنّیّة والمعنویة) قاهرة: المکتبة الآکادامیّة.
3. آل حطیط العاملی، حسن. (2016). دیوان المهاجر العاملی، بیروت: دار و مکتبة الهلال.
4. بلحاج، کاملی. (1395). تأثیر میراث قومی در شکل­دهی قصیده معاصر عربی، ترجمه حسین میرزایی­نیا و اسماعیل درخشان، مشهد: مینوفر.
5. بنعمارة، محمّد. (2001). الأثر الصّوفی فی الشّعرالعربیّ المعاصر، ط 1، المغرب، شرکة النّشروالتّوزیع، الدّار البیضاء.
6. الحداد، علی. (1986). أثر التراث فی الشعر العراقی الحدیث، بغداد: دارالشؤون الثقافیة.
7. داد، سیما. (1385). فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید.
8. زاید، علی عشری. (1987). استدعاء الشّخصیات التّراثیّة فی الشّعرالعربیّ المعاصر، طرابلس: منشورات الشّرکة العامة للنشر والتّوزیع.
9. زوزنی، حسین بن احمد. (1374). کتاب المصادر، تهران: البرز.
10. ستاری، جلال. (1384). جهان اسطوره­شناسی، اسطوره در جهان عرب و اسلام، تهران: مرکز.
11. سلیمان، خالد ا. (1376). فلسطین و شعر معاصر عرب، ترجمه شهره باقری و عبدالحسین فرزاد، تهران: چشمه.
12. صادقی اردستانی، احمد. (1391). میثم تمار، تهران: مشعر.
13. الصُّحیح، جاسم. (2004). دیوان اعشاش الملائکة، لبنان: دارالهادی للطباعة والنّشر.
14. عباس، احسان. (1992). اتجاهات الشعر العربی المعاصر، بیروت: دار الشروق.
15. عبو، عبدالقادر. (1393). فلسفه زیباشناسی در فضای شعر معاصر عربی، ترجمه حسین میرزایی نیا و معصومه حنایی فریمانی، مشهد: سخن گستر.
16. عسقلانی، ابن حجر. (1995). الإصابة فی تمییز الصّحابة، ج 3، بیروت: دارالکتب العلمیّة.
17. فتوح، احمد محمد. (۱۹۸۹). الحداثة الشعریّة مِن منظور الرمزی، القاهرة: دارالهانی.
18. الفراهیدی، خلیل بن احمد. (1409). کتاب العین، قم: نشر هجرت.
19. مجلس التعاون لدول الخلیج. (2007) دلیل الادباء بدول مجلس التّعاون، ط 1، الرّیاض: دارالمفردات.
20. محدّثی، جواد. (1375). میثم تمّار، قم: مرکزانتشارات دفترتبلیغات اسلامی.
21. محمدسعید، فاطمه زهراء. (1378). سمبولیسم در آثار نجیب محفوظ، ترجمه نجمه رجایی، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
22. معتزلی، ابن ابی الحدید. (1363). شرح نهج البلاغة، قم: مکتبة ایة اللّه المرعشی النّجفی.
23. الملائکة، نازک. (1397). رویکردهایی در تحلیل و نقد شعر معاصر عربی، ترجمه طیبه سیفی و رقیه خرمی، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
24. موسوی زنجان رودی، سید مجتبی (1377). میثم تمّار گنجینه اسرارعلی (ع). قم: انتشارات میثم تمّار.
25. موسی، خلیل. (2000). قراءات فی الشعر العربی الحدیث والمعاصر، دمشق: منشورات اتحاد الکتاب العرب.
26. نوری، میرزاحسین. (1408). مستدرک الوسائل، بیروت: مؤسسة آل‌بیت.
27. امین مقدسی و سمیرا فراهانی. (1398). «نقاب ابوذر غفاری در شعر معین بسیسو»، فصلنامه نقد ادب معاصر عربی، سال دهم، شماره20.صص49-25. 10.22034/mcal.2020.9906.1787 Doi:
28. حبیبی، علی اصغر وعبدالحمید احمدی. (1393) «ثنائیة التوظیف لقناع المسیح فی شعر السیاب». مجله زبان و ادبیات عربی.سال ششم. شماره 11، صص 147-172. 10.22067/jall.v6i11.43458 :Doi
29. طاهری، محمد. (1388). «نگاهی به سیر آراء و عقاید درباره نظریه محاکات»، ادب پژوهی، شماره 10، صص 207-226.
30. نجفی ایوکی، علی. (1401). «خوانش­های گوناگون شاعران معاصر عربی از داستان حضرت ایوب». مجله زبان و ادبیات عربی.سال پنجم. شماره نهم. صص 157-187. 10.22067/jall.v5i9.37333:Doi
31. همتی، شهریار و حامد پور حشمتی. (1401). «تقنیة قناع الشخصیّات التراثیة وتوظیفه الدلالیّ فی شعر سلیمان العیسی». مجله زبان و ادبیات عربی، سال چهاردهم. شماره 28، صص 1-17. 10.22067/jallv14.i1.66458 :Doi