بررسی محیط منطقه‌ای دریای خزر؛ شناخت الگوهای منازعه و همکاری امنیتی

پژوهش نامه ایرانی سیاست بین الملل

مقاله 2، دوره 12، شماره 2 - شماره پیاپی 24، خرداد 1403، صفحه 25-50   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/irlip.2024.82195.1380

نویسندگان

کیوان افشاریان^{* 1}؛ رضا سیمبر²؛ مهدی هدایتی شهیدانی³

¹دانشجوی دکتری تخصصی روابط بین‌الملل دانشگاه گیلان (نویسنده مسئول)

²استادتمام گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل دانشگاه گیلان

³دانشیار گروه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه گیلان

چکیده

پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقلال جمهوری‌های آذربایجان، ترکمنستان و قزاقستان؛ تعداد کشورهای ساحلی دریای خزر افزایش یافت. در کنار این واقعیت این فرض که پس از پایان نظام دو قطبی اهمیت مناطق در سیاست بین‌الملل افزایش یافته است، شرایط ظهور یک منطقه جدید در سیاست بین‌الملل به نام منطقه دریای خزر را فراهم کرده است. منطقه دریای خزر به واسطه وجود ذخایر عظیم انرژی و قرارگرفتن در نقطه اتصال دو قاره آسیا به اروپا؛ روز به روز دارای اهمیت بیشتری می-گردد. منافع جمهوری اسلامی ایران که یکی از اعضای مهم این منطقه جدید است به شدت به الگوی حاکم بر منطقه و موضوعات امنیتی آن وابسته است. از این رو این تحقیق به دنبال پاسخگویی به این پرسش بنیادی است که چه الگویی بر منطقه دریای خزر و موضوعات امنیتی آن حاکم است؟ در پاسخ به این سوال؛ با استفاده از ادبیات منطقه‌گرایی نوین و چارچوب مجموعه‌های امنیتی منطقه‌ای و روش پژوهش ترکیبی – اکتشافی دو مرحله‌ای – در ابتدا شاخص‌های این نظریه در منطقه مورد مطالعه ارزیابی می‌گردد و سپس با استفاده از مفهوم وابستگی متقابل امنیتی، در دو بعد منازعه امنیتی (جنبه سلبی وابستگی متقابل امنیتی) و همکاری امنیتی (جنبه ایجابی وابستگی متقابل امنیتی)، موضوعاتی جهت تدوین ابزار تحقیق (پرسشنامه) احصا می‌گردد. سپس در مرحله کمی تحقیق، پرسشنامه‌ها توسط نمونه آماری 49 نفره از خبرگان این حوزه مورد ارزیابی قرار می‌گیرند تا در انتها با استفاده از نتایج بدست آمده الگوی حاکم بر منطقه دریای خزر و موضوعات امنیتی آن مشخص گردد.

کلیدواژه‌ها

مجموعه امنیتی منطقه ای؛ منطقه دریای خزر؛ موضوعات امنیتی؛ منازعه و همکاری امنیتی

مراجع

Amirahmadian, B., & Goudarzi, M. (2010). Caspian sea russian interests and iran's
security. Ghooms publishing company [In Persian].
Berger, R. (2017). Study Eurasia Rail Corridors: what opportunities for freight
stakeholders? Paris: International Union of Railway.
Buzan, B. (1983). People, state and fears: the national security problem in international
relations. Brighton: Wheatsheaf Book.
Buzan, B., & Waever, O. (2003). Region and Powers. New York: Cambrige University
Press.
Buzan, B., Waever, O., & Wild, J. D. (1998). Security a New Framework for Analysis.
Colorado: Lynne Rienner Publishers.
Chufrin, G. (2001). The Security of the Caspian Sea Region. New York: Oxford University.
Creswell, J., & Plano Clark, V. (2007). Designing and conducting mixed methodes
research. Tehran: Aaizh [In Persian].
Dadandish, P., & Kaleji, V. (2010). A Critical Study of Regional Security Complex Theory
by Using the Security Enviroment of the South Caucasus. The Scientific Journal of Strategy, 18(3) [In Persian].
Daneykin, Y., & et al. (2015). Threats and Challenges to the Regional Security in Central
Asian Region (the Example of the Republic of Kyrgyzstan). International Conference on
Research Paradigms Transformation in Social Sciences 2014. Procedia - Social and
Behavioral Sciences.
Elisha Sawe, B. (2018, March 8). What Is A Secular State? Retrieved 8 20, 2019`, from
worldatlas web site: https://www.worldatlas.com/articles/what-is-a-secular-state.html
Evtimov, E. (2005). Carriage of freight under the CIM & SMGS using a common
CIM/SMGS consignment note. Geneva, Palais des Nations: Group on Intermodal Transport
and.
Freeman, C. (2018). New strategies for an old rivalry? China–Russia relations in Central
Asia after the energy boom. The Pacific Review.
GFP 2020 Militry Strength Ranking. (2020). Retrieved 8 2, 2019, from Global Fire Power
web site: https://www.globalfirepower.com/countries-listing.asp
IRIB News Agency. (2019). Retrieved from IRIB News Agency:
https://www.iribnews.ir/fa/news/2500871 [In Persian].
Karami, J., & Azizi, H. (2013). China's Security Relations with Central Asia: From
Security Ties to “Regional Security Complexes. Central Eurasia Studies, 6(12), 135-154
[In Persian].
Koolaee, E., & Goudarzi, M. (2014). Caspian sea challenges and prospects. Tehran: Mizan
Publication [In Persian].
lake, D. A., & Morgan, P. M. (1997). Regional Orders: Bulding Security in a New World.
Pennsylvania: Pennsylvania State University Press.
Liz, F. (2004, September 13). Analysis: NATO Cancels Planned Maneuvers In Azerbaijan.
Retrieved August 20, 2019, from RFE/RL web site:
https://www.rferl.org/amp/1054830.html
Maleki, A. (2007). Leaving the Caspian Sea is still difficult. Retrieved from Iranian
Diplomacy: http://irdiplomacy.ir/fa/news/11160 [In Persian]
Massansalvador, F. S. (2010, June). The Process of Nation Bulding in Central Asia and its
Relationship to Russia's Regional Influence. Jean Monnet/Rober Schuman Paper Series.
Mehr News Agency. (2009). Retrieved from Mehr News Agency:
https://www.mehrnews.com/news/865752 [In Persian]
Nobakht, M. (2009). Caspian sea in the 21st century (a legal-economic view). Tehran:
Research Institute for Strategic Studies [In Perssian].
Russel, M. (2018). Water in Central Asia, An increasingly scarce resource. European
Parliamentary Research Service, 2- 4.
Shams Dolat Abadi, S., & Zargarzadeh, M. (2019). The Defence-Security Challenges of the
Caspian Sea Area from the Prespective of the National Security Interests of the Islamic
Republic of Iran. Sientific Quarterly Journal of National Security, 9(31 [In Presian]).
SIPRI Military Expenditure Database. (2019). Retrieved 8 20, 2019, from STOCKHOLM
INTERNATIONAL PEACE RESEARCH INSTITUTE:
https://www.sipri.org/databases/milex
Turkey to establish military base in Azerbaijan. (2016). Retrieved 8 20, 2019, from
Hürriyet Daily News: http://www.hurriyetdailynews.com/turkey-to-establish-military-base-
in-azerbaijan-101906
Zahrani, M., Faraji Lohehsara, T., & Tajari, S. (2016). Iran-turkmenistan-Kazakhstan
Railway Function to Integration in the Central Asia. Central Asia and The Caucasus
Journal, 21(89), 93-123 [In Persian].