| تعداد نشریات | 51 |
| تعداد شماره‌ها | 2,005 |
| تعداد مقالات | 20,901 |
| تعداد مشاهده مقاله | 44,037,248 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 19,021,204 |
راه‌های شناسایی و کشف افزوده‌های واقع بر متون احادیث | ||
| علوم قرآن و حدیث | ||
| مقاله 3، دوره 56، شماره 1 - شماره پیاپی 112، مرداد 1403، صفحه 59-79 اصل مقاله (981.89 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jquran.2024.81699.1653 | ||
| نویسندگان | ||
| مجتبی پورموسی* 1؛ محمدکاظم رحمان ستایش2 | ||
| 1دانشجوی دکتری گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران | ||
| 2دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث ، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران | ||
| چکیده | ||
| «حدیث» به‌عنوان حکایتگر سنت، ازجمله مهم‌ترین منابع اصلی استنباط احکام و معارف اسلامی است. برخی از احادیث، در فرایند نقل‌وانتقالِ تُراث حدیثی تا عصر حاضر دچار عللی، ازجمله زیاده‌های واقع بر متن شده‌اند. تعداد این متون، اندک است؛ اما پژوهشگر در فرایند اعتباریابی و نیز فهم و ورود حدیث به چرخهٔ حجیت و عمل، ناگزیر از شناسایی این موارد است. این نوشتار در پیِ پاسخ به این سؤال است که راه‌های شناسایی و کشف افزوده‌های واقع بر احادیث چیست؟ نوشتار حاضر به‌روش توصیفی‌تحلیلی و با بهره‌گیری از منابع مکتوب و اسناد موجود، به شناساندن راه‌های اساسی شناسایی و کشف افزوده‌های واقع بر متون احادیث اقدام کرده است. ازجمله راه‌های شناسایی و کشف افزوده‌های واقع بر روایات عبارت‌اند از: بهره‌گیری از نسخ خطی، تحلیل متن پژوهانه، بهره‌گیری از دانش تخریج و مصدریابی روایت، توجه به نقش راوی در فرایند انتقال تُراث حدیثی. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| افزوده‌نگاری؛ راه‌های شناسایی افزوده؛ متن‌پژوهی؛ اعتبارسنجی حدیث؛ حدیث مدرج | ||
| مراجع | ||
|
ابن‌ابی‌جمهور، محمدبن‌زین‌الدین. عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة. به‌تحقیق مجتبی عراقی و شهاب‌الدین مرعشی، بی‌جا: سیدالشهداء(ع)، بی‌تا.
ابن‌ادریس، محمدبن‌احمد. السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی. قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1410ق.
ابن‌بابویه، محمدبن‌علی. الخصال. به‌تحقیق علی‌اکبر غفاری. قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1416ق.
ابن‌بابویه، محمدبن‌علی. کتاب من لا یحضره الفقیه. به‌تحقیق علی‌اکبر غفاری. قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1363.
ابن‌صلاح، عثمان‌بن‌عبدالرحمن. مقدمة ابن الصلاح فی علوم الحدیث. لبنان: دار الکتب العلمیه، محمدعلی بیضون، 1416ق.
ابن‌فارس، احمدبن‌فارس. معجم مقاییس اللغة. به‌کوشش عبدالسلام محمدهارون. قم: مکتب الإعلام الإسلامی، 1404ق.
ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم. لسان العرب. بیروت: دار الفکر، بی‌تا.
احسانی‌فر لنگرودی، محمد. اسباب اختلاف الحدیث. بیروت: مؤسسۀ علمی‌فرهنگی دار الحدیث، 1432ق.
اربلی، علی‌بن‌عیسی. کشف الغمة فی معرفة الأئمة. ترجمه و شرح ابوالحسن شعرانی و دیگران. تهران: اسلامیه، بی‌تا.
استرآبادی، علی. تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة. به‌تحقیق حسین استادولی. قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1409ق.
الضاری، حارث سلیمان. «الأدراج فی الحدیث درجته و حکمة». کلیة الإمام الأعظم. ج4، ش1(فروردین۱۳۹۸): 83-164.
بحرانی، هاشم‌بن‌سلیمان. البرهان فی تفسیر القرآن. قم: البعثة، 1415ق
پاکتچی، احمد. نقد متن. تهران: دانشگاه امام صادق(ع)، ۱۳۹۷.
پورموسی، مجتبی. افزوده‌نویسی در منابع حدیثی متقدم شیعه با تأکید بر کتاب کامل الزیارات. به‌راهنمایی محمدکاظم رحمان ستایش. پایان‌نامهٔ سطح سه. قم: حوزۀ علمیه، ۱۴۰۱.
پورموسی، مجتبی، محمدکاظم رحمان ستایش. «پیامد‌های پدیدهٔ افزوده‌نگاری (ادراج) در روایات و کتب حدیثی». نشریهٔ حدیث حوزه. س14، ش1 (بهار و تابستان1402): 65-84.
پورموسی، مجتبی، محمدکاظم رحمان ستایش. «گونه‌ها و عوامل افزوده‌نگاری بر متون حدیثی با تأکید بر میراث حدیثی متقدم شیعه». حدیث حوزه. س12، ش1 (بهار و تابستان1400): 9-28.
تستری، محمدتقی. الاخبار الدخیله. بی‌جا: مکتبة الصدوق، بی‌تا.
حر عاملی، محمدبن‌حسن و علاء‌الدین اعلمی. اثبات الهداة بالنصوص و المعجزات. به‌تصحیح شهاب‌الدین مرعشی. بیروت: اعلمی، 1425ق.
حر عاملی، محمدبن‌حسن. تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة. قم: آل‌البیت(ع)، 1416ق.
خوئی، ابوالقاسم. معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة. بی‌جا: بی‌نا، 1372.
دلبری، سیدعلی و رضا حق‌پناه. «بررسی پدیدۀ زیاده و نقیصه در روایات». حدیث‌پژوهی. ج7، ش4 (فروردین۱۳۹۱): 62-131.
دلبری، سیدعلی. «ادراج در متن حدیث: انواع، عوامل و پیامد‌های آن». تحقیقات علوم قرآن و حدیث. ج19، ش10 (فروردین۱۳۹۲): 31-56.
دلبری، سیدعلی. آسیب‌شناسی فهم حدیث. مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی، ۱۳۹۲.
رفیعی محمدی، ناصر. وضع حدیث. قم: جامعة المصطفی(ص) العالمیة، ۱۳۹۹.
رمضان مبروک. «الإدراج فی الحدیث و أثره علی المتن و الإسناد». حولیة کلیة الدراسات الإسلامیة و العربیة. ج22، ش1 (فروردین۱۴۲۵): 135-228.
ریعان، معصومه. «تأثیر «تصحیف» و «إدراج» در معنای متن روایات (مطالعۀ موردی سه روایت زنان)». علوم حدیث. ج98، ش25 (دی۱۳۹۹): 112-140.
شیخ بهایی، محمدبن‌حسین. الوجیزة فی الدرایة. قم: بصیرتی، 1398.
شیخ بهایی، محمدبن‌حسین. مشرق الشمسین و اکسیر السعادتین. به‌تعلیق اسماعیل‌بن‌محمدحسین خواجویی و مهدی رجایی. مشهد: آستانة الرضویة المقدسة، مجمع البحوث الإسلامیة، 1387.
صادق فدکی، جعفر. بررسی اصول و معیار‌های نقد حدیث از جهت متن. به‌راهنمایی محمدتقی دیاری. پایان‌نامهٔ کارشناسی ارشد. دانشگاه قم: 1379.
صدر، سیدحسن. نهایة الدرایة فی شرح الرسالة الموسومة بالوجیزة للبهایی. تهران: مشعر، بی‌تا.
صفار، محمدبن‌حسن. بصائر الدرجات. به‌تصحیح محسن‌بن‌عباسعلی کوچه‌باغی. بی‌جا: مکتبة آیةالله العظمی المرعشی النجفی(ره)، بی‌تا.
طبرسی، فضل‌بن‌حسن. اعلام الوری بأعلام الهدی. قم: آل‌البیت(ع)، 1376.
طحان، محمود. اصول التخریج و دراسة الأسانید. بیروت: دار القرآن الکریم، 1979م.
طوسی، محمدبن‌حسن. الإستبصار فیما اختلف من الأخبار. به‌تصحیح حسن خرسان. تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1363.
طوسی، محمدبن‌حسن. الغیبة. به‌تصحیح علی‌احمد ناصح و عبادالله طهرانی. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة، 1425ق.
طوسی، محمدبن‌حسن. تهذیب الأحکام. به‌تحقیق حسن خرسان. به‌تصحیح محمد و علی آخوندی. تهران: دار الکتب الإسلامیة، بی‌تا.
طوسی، محمدبن‌حسن. تهذیب الأحکام. به‌تحقیق حسن خرسان و دیگران، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1365.
عاملی، حسین‌بن‌عبدالصمد. وصول الأخیار الی اصول الأخبار. قم: مجمع الذخایر الاسلامیة، 1360.
فراهیدی، خلیل‌بن‌احمد. کتاب العین. قم: آل‌البیت(ع)، 1409.
فیض کاشانی، محمدبن‌شاه‌مرتضی. الوافی. به‌تعلیق ضیاءالدین علامه. به‌تصحیح کمال فقیه ایمانی. اصفهان: مکتبة الإمام امیرالمؤمنین علی(ع)، 1406ق.
قطب راوندی، سعیدبن‌هبة‌الله. الخرائج و الجرائح. بی‌جا: مؤسسة الإمام المهدی(ع)، بی‌تا.
قمی مشهدی، محمدبن‌محمدرضا. کنز الدقائق و بحر الغرائب. به‌تحقیق حسین درگاهی. تهران: وزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی، 1367.
کلینی، محمدبن‌یعقوب. الکافی. به‌تصحیح علی‌اکبر غفاری. تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1363.
کلینی، محمدبن‌یعقوب. الکافی. جمعی از پژوهشگران. قم: موسسهٔ دار الحدیث، 1387.
گروه مترجمان. متن و ترجمهٔ فروع کافی. قم: قدس، ۱۳۸۸.
مازندرانی حائری، محمدبن‌اسماعیل. منتهی المقال فی احوال الرجال. قم: آل‌البیت(ع) لإحیاء التراث، 1416ق.
مامقانی، عبدالله. مقباس الهدایة فی علم الدرایة. قم: دلیل ما، 1428ق.
مجلسی، محمدباقربن‌محمدتقی. بحار الأنوار الجامعة لدُرر اخبار الأئمة الأطهار. به‌تصحیح محمدمهدی خرسان و دیگران، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1368.
محمودی، عباس. «فایدهٔ بهره‌گیری از دانش تخریج در اعتباریابی احادیث». حدیث حوزه. ش15 (۱۳۹۶): 119-143.
محمودی، عباس، شیرمحمد علی‌پور عبدلی. «واژه‌پژوهی و شناخت تحلیلی دانش تخریج در اهل سنت». حدیث و اندیشه. ش17 (۱۳۹۳): 155-178.
محمودی، عباس، علی‌اکبر خدامیان آرانی. «کتابشناسی تحلیلی «اصول التخریج و دراسة الاسانید»». آینهٔ پژوهش. ش17 (شهریور۱۳۹۶): 91-104.
مسعودی، علی‌بن‌حسین. اثبات الوصیة للإمام علی‌بن‌ابی‌طالب. قم: انصاریان، 1417ق.
مفید، محمدبن‌محمد. الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد. قم: آل‌البیت(ع) لاحیاء التراث، المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید، 1413ق.
میرداماد، محمدباقربن‌محمد. الرواشح السماویة فی شرح الاحادیث الامامیة. قم: دار الحدیث، 1380.
نجاشی، احمدبن‌علی. رجال النجاشی. قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1365.
نعمانی، محمدبن‌ابراهیم. الغیبة. به‌تصحیح علی‌اکبر غفاری، تهران: مکتبة الصدوق، 1397.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 424 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 110 |
||