تبیین جامعه شناختی تأثیر احساس نابرابری اجتماعی بر بی‌تفاوتی اجتماعی (مورد مطالعه: شهروندان شهر اهواز)

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 9، دوره 21، شماره 1 - شماره پیاپی 47، فروردین 1403، صفحه 277-312   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/social.2024.86857.1481

نویسندگان

معصومه احمدی فالحی¹؛ سیدصمد بهشتی^{* 2}؛ آرمان حیدری³

¹کارشناس ارشد جامعه شناسی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

²استادیار، گروه جامعه‌شناسی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

³استادیار،گروه جامعه‌شناسی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

چکیده

از یک سو شاخص های آماری گزارش شده و نیز تجربیات روزمره مردم ایران نشان از وجود سطح بالای نابرابری اجتماعی دارند و از سوی دیگر مشاهده می شود که بی‌تفاوتی اجتماعی نیز از پدیده‌های رو به افزایش در چند دهه گذشته ایران هست. با توجه به تغییرات همسوی این دو پدیده سوال این تحقیق این هست که نابرابری اجتماعی می تواند چه اثری بر این پدیده داشته باشد؟ این پژوهش به روش کمی و شیوه پیمایشی با ابزار پرسشنامه انجام شده است. جامعه آماری پژوهش، شهروندان بالای 15 سال شهر اهواز هستند که به شیوه نمونه گیری تصادفی چند مرحله‌ای، تعداد 384 نفر از آنان مورد مطالعه قرار گرفته اند. داده‌های جمع آوری شده با نرم‌افزار SPSS و Smart PLS تحلیل شده اند. یافته‌های این پژوهش نشان می دهد میزان احساس نابرابری اجتماعی و نیز بی‌تفاوتی اجتماعی در بین جامعه آماری بیشتر از سطح متوسط هست. میزان بی‌تفاوتی افراد بر حسب سن، جنسیت و قومیت تفاوت معنی­دار دارد و احساس نابرابری اجتماعی با اثر استانداردی برابر با 0.4 می تواند 16 درصد از واریانس بی‌تفاوتی اجتماعی افراد را تبیین کند. با توجه به نتایج بدست آمده هر اندازه افراد در جامعه احساس نمایند که به آنها تبعیض می شود و از فرصت یکسانی با سایر افراد جامعه برخوردار نیستند دچار دلزدگی و سرخوردگی می شوند و انزوا و بی‌تفاوتی نسبت به جامعه را در پیش گرفته و این رفتار را به عنوان حقی مسلم و رفتاری شایسته تلقی خواهند کرد. شیوع چنین ذهنیت و رفتاری می تواند پیامدهای منفی در ابعاد مختلف برای نظام اجتماعی داشته باشد.
 
 

کلیدواژه‌ها

نابرابری اجتماعی؛ بی‌تفاوتی اجتماعی؛ احساس نابرابری؛ اهواز

مراجع

1. آقائی‌زاده، س.، قاسمی، و.، و قنبری، ع. (1402). نقد مدل حکمرانی خوب در سطح بین المللی با تأکید بر مفهوم نابرابری اجتماعی. سیاست جهانی، 12(4)، 189-219.
2. اکو ایران. (1401). تصویر نابرابری درآمدی در سال 1400. بازیابی از https://ecoiran.com
3. احمدی، ی.، زاهدی، م. ج.، و مجیدی، ا. (1391). بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی مرتبط با بی‌تفاوتی اجتماعی در بین دانشجویان کردستان و دانشجویان پیام نور کردستان مرکز سنندح در سال 90 (پایان‌نامه کارشناسی ارشد منتشرنشده). دانشگاه پیام نور استان تهران.
4. امان‌پور، س.، محقق، ز.، رضوی، س. م.، و رمضان‌پور اسعدیه، خ. (1399). سنجش و ارزیابی نابرابری مناطق شهری در برخورداری از شاخص‌های ترکیبی توسعه (مطالعه موردی: کلان‌شهر اهواز). فصلنامه مطالعات توسعه پایدار شهری و منطقه‌ای، 1(2)، 48-66.
5. امیرشیرزاد، ن.، و نبوی، ع. (1393). بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و بی‌تفاوتی اجتماعی (موردمطالعه: شهروندان دزفول). مقاله ارائه‌شده در دومین کنفرانس ملی جامعه شناسی و علوم اجتماعی، شهر تهران.
6. بهشتی، س. ص.، نراقی، م.، عسگری، ا.، پیشرو، ن.، و پورصدیقی، ش. (1403). تبیین جامعه‌شناختی تأثیر فضای مجازی بر بی‌تفاوتی اجتماعی. علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، 21(2)، در حال انتشار.
7. تولایی، ن.، و فلاح‌پیشه، ا. (1390). بررسی اثر احساس نابرابری بر همکاری. مسائل اجتماعی ایران، ۲(۲)، 33-61.
8. ربانی، ر.، کلانتری، ص.، و هاشمیان‌فر، ع. (1389). بررسی ارتباط بین عوامل اجتماعی با نابرابری‌های اجتماعی. فصلنامه رفاه اجتماعی، 11(41)، 267-306.
9. سجادیان، ن.، نعمتی، م.، شجاعیان، ع.، و قنواتی، ط. (1394). تحلیل نابرابری اجتماعی براساس متغیرهای منتخب در شهر اهواز (نمونه موردی: شهرک نفت، گلستان، حصیرآباد). برنامه‌ریزی و آمایش فضا، ۱۹(۲)، ۳۳-۶۰.
10. سیدین، ن.،‌ ادهمی، ع.، و خادمیان، ط. (1401). تحلیل جامعه شناختی تاثیر بی‌هنجاری بر بی‌تفاوتی اجتماعی. پژوهش‌های جامعه شناسی، 16(3)، 55-80.
11. صادقی، ح.، عصاری، ع.، و مسائلی، ا. (1389). رویکردی نو به برآورد شاخص رفاه در ایران با استفاده از منطق فازی طی سال‌های ۱۳۸۵ – ۱۳۵۳. پژوهش‌های اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)، ۱۰(۴)، ۱۴۳-۱۶۶.
12. صداقتی‌فرد، م. (1392). بی‌تفاوتی اجتماعی (معناکاوی، بنیان نظری، سبب‌شناسی). اصفهان: نشر بهتا پژوهش.
13. رفیع‌پور، ف.، مجدالدین، ا.، و صمدی، ب. (1362). نابرابری و احساس نابرابری (بررسی روند نابرابری درآمد در ایران و احساس نابرابری در بین شهروندان تهرانی) (پایان نامه کارشناسی ارشد منتشرنشده). دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
14. ظهیری‌نیا، م.، گلابی، ف.، و هدایت ایوریق، ر. (1394). شناسایی عوامل موثر بی تفاوتی اجتماعی در بین دانشجویان دانشگاه محقق اردبیلی. مطالعات علوم اجتماعی ایران، 12(45)، 86-121.
15. عسگری، ا.، و میرزایی، ع. (1402). ارتباط میان توسعة اقتصادی-اجتماعی و نابرابری اجتماعی در استان‌های ایران. جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، 12(2) ، 177-211
16. علمدار، ف. س.، جوادی یگانه، م. ر.، و رحمانی، ج. (1397). فرایند خلق بی‌تفاوتی اجتماعی در بافت تعاملی ایرانیان. بررسی مسائل اجتماعی ایران، 9(1)، 165-190.
17. فیض‌الهی، ع.، و کمربیگی، خ. (1400). ریشه ها و پیامدهای پدیده بی تفاوتی اجتماعی: مطالعه موردی شهروندان استان ایلام. تحقیقات فرهنگی ایران، 14(3 )، 151-179.
18. قلانی، ن.، براتی، ز.، و سعیدی، م. (1402). بررسی میزان مشارکت شهری در محلات شهری با تأکید بر بی‌تفاوتی اجتماعی (مطالعه موردی: شهرستان میمه). فصلنامه پژوهش‌های فضا و مکان در شهر، 2(27)، 75-96.
19. کلانتری، ص.، ادیبی، م.، ربانی، ر.، و احمدی، س. (1386). بررسی بی‌تفاوتی و نوع‌دوستی در جامعه شهری ایران و عوامل مؤثر بر آن. روانشناسی بالینی و شخصیت، 5(1)، 27-37.
20. گرب، ا. (1381). نابرابری اجتماعی: دیدگاه‌های نظریه پردازان کلاسیک و معاصر (م. سیاهپوش، و ا. ر. غروی زاد، مترجمان). تهران: نشر معاصر.
21. لهسایی‌زاده، ع. ع. (1380). نابرابری‌ها و قشربندی اجتماعی در ایران. علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز. ویژه‌نامه علوم اجتماعی، 16(2)، 3-24.
22. محسنی تبریزی، ع. ر.، و صداقتی فرد، م. (1390). پژوهشی درباره بی تفاوتی اجتماعی در ایران (مورد پژوهش: شهروندان تهرانی). جامعه‌شناسی کاربردی (مجله پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان)، 22(3)، 1-22.
23. مرادی، ح. ر. (1391). بررسی میزان بی‌تفاوتی شهروندان تهرانی و عوامل مؤثر بر آن (پایان‌نامه مقطع کارشناسی‌ارشد منتشرنشده). دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
24. مرادی، ع.، و صفاریان، م. (1398). بررسی عوامل اجتماعی مرتبط با بی‌تفاوتی: مورد مطالعه شهر کرمانشاه. جامعه شناسی اقتصادی و توسعه، 8(1)، 158-189.
25. مرکز آمار ایران. (1402). گزارش وضعیت اقتصادی و اجتماعی ایران 1402. بازیابی از https://www.amar.org.ir
26. مسعودنیا، ا. (1380). تبیین جامعه‌شناختی بی تفاوتی شهروندان در حیات اجتماعی و سیاسی. اطلاعات سیاسی-اقتصادی، 1(167-168)، 152-165.
27. نقدی، ا.، و رویین‌تن، م. (1402). بی‌تفاوتی اجتماعی؛ چرایی و چگونگی و پیامدها (مورد مطالعه: شهر همدان). مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 12(1)، 87-104.
28. نوابخش، م.، و میرزاپوری ولوکلا، ج. (1394). تحلیل جامعه شناختی تأثیر بی هنجاری بر بی‌تفاوتی اجتماعی (مورد مطالعه: شهر بابل). مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، (3)، 67-53.

 

29. Binstock, R. H., George, L. K., Cutler, S. J., Hendricks, J., & Schulz, J. H. (Eds.). (2011). Handbook of aging and the social sciences. Amsterdam: Elsevier.
30. Collins, R. (2000). Situational stratification: A micro-macro theory of inequality. Sociological theory, 18(1), 17-43.
31. Collins, R., & Annett, J. (1975). Conflict sociology: Toward an explanatory science. Academic Pr.
32. Dean, D. G. (1960). Alienation and political apathy. Social Forces, 1, 185-189.
33. Dickard, Michaei A, (2012). Digital inequality: Exploring the potential of online learning communities to promote digital skills and citizenship among college students (Master thesis). Ohio University.
34. Durkheim, E. (1897). Suicide, a study in sociology (1951 Edition, J. A. Spaulding, & G. Simpson, Trans.). London: Routledge.
35. Durkheim, E. (2018). The division of labor in society. In Social stratification (pp. 217-222). London: Routledge.
36. Ganse, H. (1992). Political Participation and Apathy. Phylon, 13(3), 185-191.
37. Giddens, A., & Griffiths, S. (2006). Sociology. New York: Polity.
38. Grusky, D. (2019). Social stratification, class, race, and gender in sociological perspective. London: Routledge.
39. Longley, P., Lan, T., & van Dijk, J. (2024). Geography, ethnicity, genealogy and inter‐generational social inequality in Great Britain. Transactions of the Institute of British Geographers, 49(1), e12622.
40. Marx, K., & Engels, F. (2019). The communist manifesto. In Ideals and ideologies (pp. 243-255). London: Routledge.
41. Merton, R. K. (1968). Social theory and social structure. Simon and Schuster.
42. Parsons, T. (1970). On building social system theory: A personal history. Daedalus, 1, 826-881.
43. Rodríguez, Á. M. (2024). Social inequality and residential segregation trends in Spanish global cities. A comparative analysis of Madrid, Barcelona, and Valencia (2001-2021). Cities, 149, 104935.
44. Sernau, S. (2019). Social inequality in a global age. New York: Sage Publications.
45. Thomas, E. F., McGarty, C., & Mavor, K. I. (2009). Transforming “apathy into movement”: The role of prosocial emotions in motivating action for social change. Personality and Social Psychology Review, 13(4), 310-333.
46. Verba, S., & Nie, N. H. (1987). Participation in America: Political democracy and social equality. Chicago: University of Chicago Press.
47. World (2022). World development report 2022: Finance for an equitable recovery. Retrieved from https://digitallibrary.un.org/record/3963937?v=pdf
48. World Economic Forum. (2018). The social and economic costs of inequality. Retrieved from https://www.weforum.org/publications/