ظرفیت سنجی آمار استنباطی در جهت استظهار عرف در فرآیند اجتهاد

فقه و اصول

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 22 خرداد 1403   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfiqh.2024.85484.1721

نویسندگان

مرتضی نیازی^{* 1}؛ محمد حسین بیاتی²؛ مهدی حمزه پور³

¹دانشجوی کارشناسی ارشد پیوسته، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق علیه السلام، تهران، ایران

²استادیار گروه فقه و حقوق دانشگاه عدالت، تهران، ایران

³دانشیار گروه معارف اسلامی و مدیریت صنعتی، دانشگاه امام صادق علیه السلام، تهران، ایران

چکیده

عرف به معنای امر متداول بین مردم و عادت مسلم میان آن‌هاست و یکی از مهم‌ترین مفاهیم فقهی و اصولی به‌شمار می‌رود. یکی از مهم‌ترین مباحث پیرامون عرف، نحوه استظهار آن می‌باشد. پیش از این راه‌های مختلفی همچون تحلیل وجدانی، عناصرشماری، استقراء، نقل و شهادت برای استظهار عرف پیشنهاد شده‌است. این پژوهش درصدد آن است تا یکی از شاخه‌های علم آمار به نام آمار استنباطی را به عنوان یکی از ابزارها در جهت استظهار عرف معرفی نماید. . آمار استنباطی با استفاده از حساب احتمالات و منطقی روشن، براساس نمونه آماری، ویژگی‌هایی را به کل مجموعه تعمیم دهد. آمار استنباطی قادر است با تئوری تخمین یا آزمون فرضیه آماری نشان دهد آیا فرضیه مورد نظر با درصد اطمینان بالا در کل جامعه نیز صادق است یا خیر. آمار استنباطی می‌تواند با خطای پایین خود از دایره ظنون خارج شده و تا حد اطمینان فقیه یا مکلف را نسبت به استظهار صحیح نظر عرف در باب یک موضوع یاری رساند و یا لااقل قطع ناشی از وجدانیات وی را زیر سوال برده و با متزلزل ساختن آن، حجیت را از آن جدا کند که در این هنگام باید متناسب با موضوع مورد استنباط، به اصل عملی مربوط به آن مراجعه کرد.

کلیدواژه‌ها

عرف؛ استظهار عرف؛ آمار؛ آمار استنباطی؛ تئوری تخمین(برآورد)؛ حجیت

مراجع