الگوهای ذهنی مدیران محلی درباره راهکارهای مدیریت مخاطرات محیطی (مورد مطالعه: سکونتگاه های پیراشهر بیرجند)

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 10، دوره 22، شماره 1 - شماره پیاپی 46، فروردین 1403

نوع مقاله: پژوهشی- مطالعه موردی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgrd.2024.86985.1403

نویسندگان

محمد حجی پور^{* 1}؛ مبینا عثمانی²

¹استادیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

²دانشجوی کارشناسی ارشد مخاطرات محیطی، گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

چکیده

مخاطرات بخش جدایی‌ناپذیر رابطه بین انسان و محیط است که به‌دلیل عواقب روز افزون آن، در کانون توجه نظام‌های برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری کشورها به‌ویژه جوامع رو به پیشرفت قرار دارد. از عرصه‌هایی که مخاطرات محیطی می‌تواند خسارت‌های جبران‌ناپذیر به بار آورد، فضاهای پیراشهری است که به‌دلایل متعدد، مقصد جمعیت عظیم مهاجرین به شهرهای بزرگ (منطقه‌ای و ملی) یا شهر گریزان است؛ زیرا تاکنون رفتار مخاطرات طبیعی در طی زمان منجر به تخریب بنیان‌های طبیعی و انسان‌ساخت نقاط پیراشهری شده‌است. آگاهی از راهکارهای محلی مدیریت ریسک مخاطرات محیطی، اولویتی راهبردی برای برنامه‌ریزی آینده دارد. با درنظر گرفتن نقش مدیران اجرایی در مقابله با مخاطرات، در این تحقیق کوشش شده به بررسی الگوهای ذهنی مدیران محلی (دهیاران) در خصوص راهکارهای مواجهه با مخاطرات محیطی شناخته‌شده در پیراشهر بیرجند پرداخته شود. نوع تحقیق کاربردی و دارای ماهیت توصیفی است. برای گردآوری داده‌ها از مطالعات اسنادی، مصاحبه و پیمایش دیدگاه مدیران استفاده شده‌است. تحلیل یافته‌ها در چارچوب روش شناسی کیو با استفاده از نرم‌افزار SPSS انجام شد. بنا به نتایج، 18 نوع مخاطره (اعم از طبیعی و انسانی) در عرصه پیراشهر بیرجند وجود دارد. از دیدگاه مدیران محلی، 26 گزاره (راهکار) در قالب سه الگوی ذهنی می‌توان برای مقابله با مخاطرات محیطی و مدیریت ریسک آن در نظر داشت. مضامین الگوهای شناخته شده شامل «بهبود مسائل در بعد کالبدی»، «ارتقا عوامل تقویت کننده احساس امنیت در معابر سکونتگاه» و «رشد سرمایه‌های مالی و انسانی در جامعه محلی» بوده است. در نهایت اینکه مدیریت مخاطرات محیطی در پیراشهر بیرجند از منظر مدیران محلی در گرو تدبیر و چاره اندیشی مسائل انسانی می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

مخاطرات محیطی؛ سکونتگاه‌های پیراشهری؛ بیرجند؛ تحلیل کیو

مراجع