ارزیابی انتقادی مثبت‌نگری به انسان در طبقه‌بندی فضیلت‌ها در روان‌شناسی مثبت از نگاه قرآن کریم

علوم قرآن و حدیث

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 29 خرداد 1403   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jquran.2024.86657.1666

نویسندگان

احمدرضا قضاوی^{* 1}؛ غلامرضا رئیسیان²؛ سید محسن اصغری نکاح³

¹دانشجوی دکتری گروه علوم قرآن و حدیث ، دانشکده الهیات ، دانشگاه فردوسی مشهد ، مشهد ، ایران

²دانشیار علوم قرآن و حدیث ، دانکشکده الهیات ، دانشگاه فردوسی مشهد ، مشهد ، ایران

³دانشیار گروه روان شناسی مشاوره و تربیتی ، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

یکی از مهم‌ترین مبانی انسان‌شناختی روان‌شناسی مثبت‌نگر، پذیرش نگاه مثبت به انسان است. در پی تبیین چیستی این نگاه مثبت به انسان می‌توان آن را مشتمل بر دو زیر مؤلفه دانست: یکی پذیرش منش و ویژگی‌های مثبت صفت‌گونه در انسان و دیگری اصالت تومان توانمندی‌ها و ضعف‌ها در انسان. از نگاه قرآن کریم و بر اساس برداشت بسیاری از مفسران، شاکله به معنای منش بوده و پذیرش تحولات قلب، تأکید بر ظهور ویژگی‌های اخلاقی در ظرف آخرت و تکرار زیاد عباراتی مانند «بما کانوا یعملون» نشان از پذیرش ویژگی‌های صفت‌گونه است. از سوی دیگر قرآن کریم نیز نه‌تنها ویژگی‌های مثبت صفت‌گونه را می‌پذیرد؛ بلکه مفسران بر این باورند که قرآن کریم گرایش‌های دوگانه‌ای را درون انسان می‌پذیرد که در تقابل یکدیگر نیستند و مفسران برای جمع میان آن‌ها از تعابیر مختلفی بهره برده‌اند. در مجموع به نظر می‌رسد که نگاه مثبت به انسان در روان‌شناسی مثبت با قرآن کریم همسویی بالایی دارد.

کلیدواژه‌ها

انسان‌شناسی؛ مثبت‌نگری؛ روان‌شناسی مثبت؛ قرآن؛ منش

مراجع

قرآن کریم

Peterson, Christopher, and Martin Seligman. Character Strengths and Virtues: A Handbook and Classification. 1st edition. Washington, DC : New York: American Psychological Association / Oxford University Press, 2004.

Seligman, Martin E. P., and Mihaly Csikszentmihalyi. ‘Positive Psychology: An Introduction.’ American Psychologist 55, no. 1 (2000): 5–14. https://doi.org/10.1037/0003-066X.55.1.5.

باقری, خسرو. نگاهی دوباره به تربیت اسلامی. تهران: مدرسه, 1392.

بونیول, ایلونا. روان شناسی مثبت در یک نگاه. Translated by حسن پاشاشریفی and سیمین دخت رضاخانی. تهران: رشد, 1398.

جوادی آملی, عبدالله. تفسیر انسان به انسان, 1389. https://www.gisoom.com/book/11222995/کتاب-تفسیر-انسان-به-انسان/.

———. فطرت در قرآن, 1384.

———. منزلت عقل در هندسه معرفت دینی. قم: اسراء, 1398.

دباغ, سروش. آیین در آیینه : مروری بر آراء دین شناسانه عبدالکریم سروش. تهران: صراط, 1387.

سلیگمن, مارتین, and کریستوفر پیترسون. طبقه بندی توانمندی های منش و فضیلت های انسانی. Translated by محسن زندی and لیلا باقری. تهران: انتشارات رشد, 1400.

شاه آبادی, محمد علی. رشحات البحار. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی, 1387.

شریعتمداری, علی. تعلیم و تربیت اسلامی. تهران: امیرکبیر, 1390.

صفایی حایری, علی. حیات برتر : معاد از منظر قرآن. لیله القدر, 1390.

———. رشد : تفسیر سوره والعصر. لیله القدر, 1381.

———. صراط. لیله القدر, 1384.

طباطبایی, سید محمد حسین. المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم, 1417.

عبدالله جوادی آملی. مبادی اخلاق در قرآن. اسراء, 1395.

علی اصغر احمدی. روان شناسی شخصیت از دیدگاه اسلامی. تهران: امیرکبیر, 1392.

علی صفایی حایری. نظام اخلاقی اسلام. قم: لیله القدر, 1383.

فضل الرحمان. مضامین اصلی قرآن. تهران: کرگدن, 1397.

کریستوفر پیترسون،مارتین سلیگمن. فضایل و توانمندی های شخصیت. اصفهان: یارمانا, 1395.

کمری, سامان, and بابک شمشیری. ‘بررسی تطبیقی نگاه روان شناسی و اسلام به مقوله‌ی مثبت نگری در انسان’. فصلنامه علمی روشها و مدلهای روانشناختی 11, no. 40 (22 July 2020): 173–92.

محی الدین حایری شیرازی. انسان شناسی. قم: شفق, 1372.

مرتضی مطهری. مجموعه یادداشت های استاد مطهری. صدرا, n.d.

نیمک, راین. مداخلات در توانمندی های منش. Translated by محمد خدایاری فرد, مرجان حسنی راد, and کتایون حلمی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران, 1401.

نیمک, راین, and رابرت مک گرث. بر قله اقتدار با توانمندی های منش. Translated by محمد خدایاری فرد and مرجان حسنی راد. تهران: سایه سخن, 1401.

هفتادر, رضایی, and مسلم محمدی. ‘نقد دیدگاه رابن هارت در باب هویت معرفتی اخلاق دینی در قرآن’. پژوهش های اخلاقی 6, no. 2 (1 October 1390): 121–34.

هفرن, کیت, and ایلونا بونیول. روان شناسی مثبت نگر. Translated by محمدتقی تبیک and محسن زندی. قم: پژوهشگاه قرآن و حدیث, 1398.