پیچیدگی روایت‌های داستانی کودکان تک‌زبانه و دوزبانه 4-6 ساله (مطالعه موردی: تهران و جویبار)

زبانشناسی و گویش های خراسان

مقاله 4، دوره 16، شماره 1 - شماره پیاپی 34، خرداد 1403، صفحه 75-107   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jlkd.2024.84896.1213

نویسنده

آتوسا رستم بیک تفرشی^*

دانشیار پژوهشکدۀ زبان‌شناسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران

چکیده

بررسی رشد روایی یکی از ابزارهای کارآمد و پرکاربرد در مطالعات رشد زبان، دوزبانگی و اختلال‌های زبانی است. به‌ویژه آزمون‌های مرتبط با دستور داستان که ساختار روایت را در دو سطح کلان (شناختی) و خرد (زبانی) تحلیل می‌کنند، در سال‌های اخیر بسیار موردتوجه زبان‌شناسان بوده‌اند. در این پژوهش، پیچیدگی ساختار روایت‌های داستانی فارسی 16 کودک 4 تا 6 سالۀ دوزبانه مازندرانی-فارسی ساکن جویبار با 16 کودک تک‌زبانۀ فارسی‌زبان همتای سنی و جنسی آن‌ها در تهران مقایسه و تحلیل می‌شوند. متغیرهای مستقل و کنترل در این پژوهش دوزبانگی، جنسیت و سن هستند. ابزار گردآوری داده، بازگویی داستان مصور بی‌کلام و چارچوب تحلیل، شاخص تی اِن اِل ـ پی آر (TNL-Pr) (گیلام و گیلام، 2009) برای سنجش پیچیدگی ساختار روایت است. بر مبنای یافته‌ها در هر دو گروه با بالارفتن سن پیچیدگی ساختار روایت به‌ویژه در سطح ساختار خرد در کاربرد قید، حروف ربط و افعال ذهنی و در ساختار کلان در اشاره به پیامد، بیشتر می‌شود. میانگین نمرۀ کودکان تک‌زبانه در همه گروه‌ها، به‌ویژه در سنین پایین‌تر بیشتر از دوزبانه و تفاوت دو گروه در اشاره به رخداد آغازین و پاسخ درونی معنادار است. تعداد واژه در روایت‌های تک‌زبانه‌ها بیشتر از دوزبانه و این تفاوت در گروه سنی 4 تا 5/4 ساله معنادار است. پیچیدگی ساختار روایت در دختران و پسران تفاوت‌هایی را نشان می‌دهد، اما تفاوت‌ها به لحاظ آماری معنادار نیستند. در گروه تک‌زبانه تعداد واژه و میانگین طول پاره‌گفتار در دختران بیشتر از پسران و در گروه دوزبانه در پسران بیشتر از دختران است. با وجود این، جنسیت تأثیر معناداری بر طول روایت ندارد.

کلیدواژه‌ها

روایت داستانی؛ کودکان؛ مازندرانی؛ دوزبانگی؛ جنسیت

مراجع

استاینبرگ، دنی. (1381). درآمدی بر روان‌شناسی زبان، ترجمۀ ارسلان گلفام، تهران: سمت.

حمیدی، فریده؛ ابراهیم دماوندی، مجید؛ رستمی، یاسین. (1392). «بررسی تفاوت‌های جنسیتی در مهارت‌های زبانی دانش‌آموزان پایه اول ابتدایی». زن در فرهنگ و هنر، 5 (2): 227-238.

رستم‌بیک تفرشی، آتوسا؛ امیری، محمدعارف. (1400). «بررسی رشد ساختار روایی در کودکان دوزبانۀ مازندرانی-فارسی»، جستارهای زبانی، 12 (1)، 329-363.

رستم‌بیک تفرشی، آتوسا؛ امیری، محمدعارف؛ عنایتی، صبا، و رمضانی، احمد. (۱۳۹۶). تحلیل و مقایسۀ روایت‌های نوشتاری دانش‌آموزان دارای اختلالات یادگیری و عادی پایۀ چهارم و پنجم شهر تهران. کودکان استثنایی، ۶۳، ۱۲۳ ـ ۱۳۶.

رستم‌بیک تفرشی، آتوسا؛ امیری، محمدعارف؛ فرازی، مرتضی. (1398). «پیچیدگی ساختاری و تنوع واژگانی بیماران زبان‌پریش روان و ناروان»، زبان و زبان‌شناسی، 29، 85-112.

زندی، بهمن. (1385). زبان‌آموزی. تهران: سمت.

شکاری، محبوبه؛ شرف‌زاده، محمدحسین. (1393). «بررسی عناصر روایتگری داستان‌های بازنویسی شده توسط کودکان با توجه به نظریه پراپ»، اولین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم تربیتی و روانشناسی، مطالعات اجتماعی و فرهنگی، https://civilica.com/doc/321049.

طاهری قلعه‌نو، الهه؛ دبیرمقدم، محمد. (1398). «تفاوت‌های جنسیتی در استفاده از گفتمان‌نماها در گفتمان روایی یک مطالعۀ موردی کودکان فارسی‌زبان یازده‌ساله تهرانی». زبان‌شناسی و گویش‌های خراسان، 11 (1): 141-172.

کرول، دیوید. (1391). روان‌شناسی زبان. ترجمۀ ح. صباغی (1391). تهران: رشد.

 کمری، الهه. (1395). «بررسی انسجام در گفتمان روایتی کودکان تک‌زبانۀ فارسی‌زبان»، پژوهش‌های زبان‌شناسی، 15، 49‑‏68.

کمری، الهه. (1398). «رشد پیوستگی علّی در گفتمان روایتی کودکان تک‌زبانه فارسی‌زبان»، زبان‌پژوهی، 11 (31)، 151‑‏175.

کمری، الهه. (1401). «بررسی ساختارهای خرد و کلان در داستان‌های دارای طرحوارۀ فعال و بدون طرحوارۀ فعال در کودکان فارسی‌زبان با اختلال طیف اتسیم». پژوهش‌های زبان‌شناسی، 14 (1): 87-106.

مجاهدی رضائیان، ستاره؛ آهنگر، عباسعلی؛ هاشمیان، پیمان؛ مظاهری، مهرداد. (1398). «بازنمایی وضعیت شناختی ارجاع در گفتمان روایی کودکان با اختلال اتیسم فارسی‌زبان براساس سلسله‌مراتب مفروض بودگی»، فصلنامۀ روان‌شناسی افراد استثنایی، 9 (35)، 1-33.

مدرسی، یحیی. (1391). درآمدی بر جامعه‌شناسی زبان. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

مروتی، سمیه؛ جمالی، علی. (1401). «بررسی عناصر ریزساختار و کلان‌ساختار داستان‌های روایت‌شده توسط کودکان دوزبانۀ کردی-فارسی‌‌زبان با اختلال طیف اوتیسم». پژوهش‌های زبان‌شناسی، 14 (1): 129-152.

مروتی، سمیه؛ جمالی، علی. (1402). «بررسی تأثیر دوزبانگی و کارکردهای اجرایی بر شاخص‌های ریز‌ساختار داستان در کودکان دوزبانۀ کردی-فارسی‌زبانِ با اختلالِ طیفِ اُتیسم». فصلنامه علمی - پژوهشی زبان‌شناسی اجتماعی، 6 (4)، 77‏-94.

ملکیان، معصومه؛ جلیله وند، ناهید. (1401). «مقایسه رشد زبان در کودکان پیش‌دبستانی فارسی‌زبان و فارسی-ترکی‌زبان با استفاده از شاخص نحوی میانگین طول گفته (MLU)». فصلنامه علمی - پژوهشی زبان‌شناسی اجتماعی، 5(3), 25‑‏38.

یوسفی، احسان؛ یوسفی، علیرضا؛ نجف‌زاده، افشار. (1399). «مقایسه رشد مهارت‌های شفاهی زبان فارسی دانش‌آموزان دختر و پسر پایۀ اول ابتدایی شهر بیله‌سوار». پژوهش در آموزش زبان و ادبیات فارسی، 2 (2): 99-109.

Bamberg, M. (2009). Sequencing events in time or sequencing events in story-telling. From cognition to discourse—with frogs paving the way. In Crosslinguistic approaches to the psychology of language: Research in the tradition of Dan Isaac Slobin. Psychology Press.

Bitetti, D., Hammer, C. S., & López, L. M. (2020). The narrative macrostructure production of Spanish–English bilingual preschoolers: Within-and cross-language relations. Applied Psycholinguistics, 41(1), 79-106.

Boerma, T., Leseman, P., Timmermeister, M., Wijnen, F., & Blom, E. (2016). Narrative abilities of monolingual and bilingual children with and without language impairment: Implications for clinical practice. International journal of language & communication disorders, 51(6), 626-638.

Bonifacci, P., Barbieri, M., Tomassini, M., & Roch, M. (2018). In few words: linguistic gap but adequate narrative structure in preschool bilingual children. Journal of Child Language, 45(1), 120-147.

Chen, L., & Lei, J. (2013). The production of referring expressions in oral narratives of Chinese–English bilingual speakers and monolingual peers. Child Language Teaching and Therapy, 29(1), 41-55.

Chernobilsky, E. D. (2009). Linguistic competence of five and six year olds: Analysis of narrative samples of Russian, English and Russian-English bilingual speakers (Doctoral dissertation, Rutgers University-Graduate School-New Brunswick).

Chomsky, N. (1986). Knowledge of language: Its nature, origin, and use. Greenwood Publishing Group.

Elyasi, M., & Sharifi, S. (2013). “A Functional Description of Narratives Produced by Kurdish-Persian Bilinguals”. Asian Journal of Social Sciences and Humanities, 2.Pp. 99-107.

Gillam R. B., & Pearson N. (2004). Test of Narrative Language. Austin, TX: Pro-Ed.

Gillam, S., & Gillam, R. (2009). Tracking narrative language progress (TNL-Pr). In American Speech-Language-Hearing Association Annual Convention, New Orleans, LA.

Gimenez, J. C. (2010). “Narrative analysis in linguistic research”. L. Litosseliti, Research Methods in Linguistics, 198-215.

Hao, Y., Bedore, L. M., Sheng, L., & Peña, E. D. (2019). Narrative skills in two languages of Mandarin–English bilingual children. International journal of speech-language pathology, 21(4), 325-335.

Herman, D. (2003). Narrative Theory and the Cognitive Sciences. Stanford, CA: CSLI.

Herman, H. & Vervaeck, B. (2005). Handbook of narrative analysis, University of Nebraska Press.

Johnstone, B. (2005). Discourse analysis and narrative. The handbook of discourse analysis, 635-649.

Kang, J. Y. (2003). “On the ability to tell good stories in another language: Analysis of Korean EFL learners' oral “Frog story” narratives”. Narrative Inquiry, 13(1), 127-149.

Keen, S. (2007). Empathy and the Novel. New York: Oxford UP.

Kunnari, S., Välimaa, T., & Laukkanen-Nevala, P. (2016). Macrostructure in the narratives of monolingual Finnish and bilingual Finnish–Swedish children. Applied Psycholinguistics, 37(1), 123-144.

Labov, W. (1972). Language in the inner city: Studies in the Black English vernacular (Vol. 3). University of Pennsylvania Press.

Labov, W. 8: Waletzky, I. (1967). Narrative analysis: Oral versions of personal experience. Essays on the verbal and visual arts, 12-44.

Ligeza, M. (1997). “Structural and Functional Analysis of Children’s Narrative Texts”. Psychology of Language and Communication, Vol.1, No.1. 39-52.

Mayer, M. (1969). Frog, where are you?. New York: Dial Press.

Nicolopoulou, A. (2011). Children's storytelling: Toward an interpretive and sociocultural approach. Storyworlds: A Journal of Narrative Studies, 3(1), 25-48.

Otwinowska, A., Mieszkowska, K., Białecka-Pikul, M., Opacki, M., & Haman, E. (2018). Retelling a model story improves the narratives of Polish-English bilingual children. International Journal of Bilingual Education and Bilingualism.

Otwinowska, A., Opacki, M., Mieszkowska, K., Białecka-Pikul, M., Wodniecka, Z., & Haman, E. (2022). Polish–English bilingual children overuse referential markers: MLU inflation in Polish-language narratives. First Language, 42(2), 191-215.

Palmer, A. (2004). Fictional Minds. Lincoln: U of Nebraska P.

Petersen, D. R., Gillam, S. L., & Gillam, R. R. (2008). Emerging procedures in narrative assessment: The index of narrative complexity. Topics in Language Disorders, 28, 115–130. doi:10.1097/01.TLD.0000318933.46925.86

Peterson, C. (1990). The who when and where of early narratives. Journal of Child Language, 17, 433-455.

Reilly, J. S. (1992). How to tell a good story: The intersection of language and affect in children's narratives. Journal of Narrative and Life History, 2, 355-377.

Reilly, J., Losh, M., Bellugi, U., & Wulfeck, B. (2004). “Frog, where are you?” Narratives in children with specific language impairment, early focal brain injury, and Williams syndrome. Brain and language, 88(2), 229-247.

Slobin, D. I. (1997). “The origins of grammaticizable notions: Beyond the individual mind”. The crosslinguistic study of language acquisition, 5, 265-323.

Slobin, D. I. (2001). “14 Form-function relations: how do children find out what they are?”.Language acquisition and conceptual development, 3, 406.

Toolan, M. J. (2001), Narrative: A Critical Linguistic Introduction (2nd edn). London: Routledge.

Uccelli, P., & Páez, M. M. (2007). “Narrative and vocabulary development of bilingual children from kindergarten to first grade: Developmental changes and associations among English and Spanish skills”. Language, Speech, and Hearing Services in Schools, 38(3), 225-236.