ذهن‌آگاهی بدنمند: نگاهی نو به بازآفرینی تجربه‌های یادگیری، تربیت توجه و تعاملات بینافردی

پژوهش نامه مبانی تعلیم و تربیت

دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 26، اسفند 1402، صفحه 135-154   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fedu.2024.80911.1251

نویسنده

زینب مهدوی^*

دانش‌آموختۀ دکتری فلسفه تعلیم و تربیت، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

هدف این مقاله بررسی ذهن­آگاهی بدنمند با ابتناء به رویکردهای عصب­پدیدارشناسی است. منظور از ذهن­آگاهی در معنای امروزی و مدرن، بررسی نتایج پژوهش­های علوم مدرن مانند علوم اعصاب، علوم شناختی و علم روانشناسی بالینی در این­باره است که حاکی از موفقیت این علوم در بکارگیری ذهن­آگاهی در ثبت بهبود فرایندهای مغزی، درمان آسیب­های شناختی، بهبود اختلالات روانی - رفتاری بوده است. با وجود این نتایج درخشان و برجسته، تحویل پدیدۀ کل­نگر و جامع ذهن­آگاهی به جنبۀ فردی- روانشناختی محض بوسیلۀ این علوم، خوانشی ناکافی از آن ارائه کرده است. بدان معنا که جنبه­های اجتماعی-انسانی، اخلاقی و معنوی آن تقلیل می­یابند و بسا به مثابۀ ابزاری برای کنترل و جهت­دهی به توجه دانش­آموزان، در خدمت استفادۀ گروه­های خاص قرار گیرند که با هدف اصیل ذهن­آگاهی در تضاد باشد. ذهن­آگاهی عصب­پدیدارشناختی، ضمن برسمیت شناختن نتایج علوم اعصاب شناختی و پزشکی بالینی در این زمینه، به سرچشمه­های اصیل بودیستی آن وفادار می­ماند و ذهن­آگاهی مبتنی بر رویکردهای تکاپوآفرینی و بدنمند را که بر رعایت تعادل در تمامی جنبه­ها تأکید دارند، پیشنهاد می­کند. بنابراین، برای کاربست ذهن­آگاهی در آموزش و پرورش، رعایت چند نکته لازم است. نخست؛ ذهن­آگاهی، روش بررسی توجه، کشف و معناسازی تجربه است بنابراین، ذهن­آگاهی چیزی بیش از بهبود اختلالات خلقی و حالت­های ذهنی فردی است. دوم، خاصیت شفابخشی ذهن­آگاهی در سلوک اخلاقی و آزادی درونی و در نهایت، توجه به تعامل­های بین­الاذهانی و رشد پدیده­های اجتماعی-اخلاقی همچون شفقت­ورزی، مهرورزی به همنوعان و همدلی است. این مقاله ضمن اشاره به خوانش  غربی و بودیستی ذهن­آگاهی، به تبیین استلزام­های تربیتی ذهن­آگاهی بدنمند از منظر عصب­پدیدارشناسی می­پردازد.
 

کلیدواژه‌ها

ذهن ­آگاهی بدنمند؛ تکاپوآفرینی؛ عصب­ پدیدارشناسی؛ تربیت توجه؛ تجربۀ یادگیری؛ تعامل بینا فردی

مراجع

Burrows, L. (2011). Relational mindfulness in education. Encounter: Education for Meaning and Social Justice, 24(4), 24-29. https://www.researchgate.net/profile/Leigh-Burrows/publication/260602232_Relational_Mindfulness_in_Education/links/0a85e531ce805ba9ef000000/Relational-Mindfulness-in-Education.pdf?origin=journalDetail&_tp=eyJwYWdlIjoiam91cm5hbERldGFpbCJ9

Edelglass, W. (2013). Buddhist ethics and Western moral philosophy. In S. M. Emmanuel (Ed.), A companion to Buddhist philosophy (pp. 476-490). Wiley-Blackwell.

Ergas, O. (2017). Reconstructing'education'through mindful attention: Positioning the mind at the center of curriculum and pedagogy. Springer.

Freire, P. (2005). Pedagogy of the oppressed. Continuum.

Gallagher, S. (2000). Philosophical conceptions of the self: implications for cognitive science. Trends in cognitive sciences, 4(1), 14-21. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/S1364-6613(99)01417-5

Hanh, T. N., & Cheung, L. (2010). Mindful eating, mindful life: Savour every moment and every bite. HarperCollins.

Hölzel, B. K., Carmody, J., Vangel, M., Congleton, C., Yerramsetti, S. M., Gard, T., & Lazar, S. W. (2011). Mindfulness practice leads to increases in regional brain gray matter density. Psychiatry Research: Neuroimaging, 191(1), 36-43. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.pscychresns.2010.08.006

Hölzel, B. K., Lazar, S. W., Gard, T., Schuman-Olivier, Z., Vago, D. R., & Ott, U. (2011). How does mindfulness meditation work? Proposing mechanisms of action from a conceptual and neural perspective. Perspectives on Psychological Science, 6(6), 537-559. https://doi.org/https://doi.org/10.1177/1745691611419671

Hyland, T. (2017). McDonaldizing spirituality: Mindfulness, education, and consumerism. Journal of Transformative Education, 15(4), 334-356. https://doi.org/https://doi.org/10.1177/1541344617696972

Jalali, A., & Pourhosein, R. (2020). Mindfulness and stress [Analysis]. Rooyesh-e-Ravanshenasi Journal(RRJ), 9(4), 145-158. http://frooyesh.ir/article-1-1951-fa.html

Kabat-Zinn, J. (2003). Mindfulness-based interventions in context: past, present, and future.

Karunananda, A. S., Goldin, P. R., & Talagala, P. (2016). Examining mindfulness in education. International Journal of Modern Education and Computer Science (IJMECS), 8(12), 23-30.

Kaviani, H., Javaheri, F., & Bahiray, H. (2005). Efficacy of Mindfulness-Based Cognitive Therapy in Reducing Automatic Thoughts, Dysfunctional Attitude, Depression And Anxiety: A Sixty Day Follow-Up. Journal of Advances in Cognitive Sciences, 7(1), 49-59. https://www.sid.ir/paper/82786/en

Krägeloh, C. U. (2016). Importance of morality in mindfulness practice. Counseling and Values, 61(1), 97-110. https://brill.com/view/journals/cvj/61/1/article-p97_9.xml

Lakoff, G., Johnson, M., & Sowa, J. F. (1999). Review of Philosophy in the Flesh: The embodied mind and its challenge to Western thought. Computational Linguistics, 25(4), 631-634. https://www.researchgate.net/profile/John-Sowa-2/publication/234791349_  

Langer, E. J. (1992). Matters of mind: Mindfulness/mindlessness in perspective. Consciousness and cognition, 1(3), 289-305. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/1053-8100(92)90066-J

Langer, E. J. (2000). Mindful learning. Current directions in psychological science, 9(6), 220-223. https://doi.org/https://doi.org/10.1111/1467-8721.00099

Mahdavi, Z., Shabani varaky, B., & Javidi Calate Jaafar Abad, T. (2022). The Pedagogical Narrative of Embodied Consciousness in the Post-Reductionist Era: The Inseparability of Mind-Body-Environment (MBE) Philosophy of Education, 7(7), 29 - 62

Malin, Y. (2023). Humanistic mindfulness: A bridge between traditional and modern mindfulness in schools. Journal of Transformative Education, 21(1), 102-117. https://doi.org/https://doi.org/10.1177/1541344622108400

Nathan, M. J. (2021). Foundations of embodied learning: A paradigm for education. Routledge.

Pourhosein, R., Mousavi, A., Zare Moghaddam, A., Gomnam, A., Mirbelok Bozourgi, A., & Hasani, F. (2019). Mindfulness from theory to therapy Rooyesh-e-Ravanshenasi, 8(1), 155-170. http://frooyesh.ir/article-1-413-en.html

Purser, R. (2019). McMindfulness: How mindfulness became the new capitalist spirituality. Repeater.

Reveley, J. (2015). School-based mindfulness training and the economisation of attention: A Stieglerian view. Educational Philosophy and Theory, 47(8), 804-821. https://doi.org/https://doi.org/10.1080/00131857.2014.914880

Reveley, J. (2016). Neoliberal meditations: How mindfulness training medicalizes education and responsibilizes young people. Policy Futures in Education, 14(4), 497-511. https://doi.org/10.1177/1478210316637972

Rumjahn, A. (2023). The mind and teachers in the classroom: Exploring definitions of mindfulness. Educational Philosophy and Theory, 55(6), 743–745. https://doi.org/https://doi.org/10.1080/00131857.2021.2023497

Saif, A. A. (2002). Educational Psychology: Psychology of learning & Instruction. Agah.

Schonert-Reichl, K. A., & Lawlor, M. S. (2010). The effects of a mindfulness-based education program on pre-and early adolescents’ well-being and social and emotional competence. Mindfulness, 1(3), 137-151. https://doi.org/10.1007/s12671-010-0011-8

Shapiro. Shauna, Rechtschaffen. Daniel, & Sousa.Sarah, d. (2017). Mindfulness Training for Teachers. In K. A. Schonert-Reichl & R. W. Roeser (Eds.), Handbook of mindfulness in education: Integrating theory and research into practice: Springer.

Shapiro, L., & Stolz, S. A. (2019). Embodied cognition and its significance for education. Theory and Research in Education, 17(1), 19-39. https://doi.org/https://doi.org/10.1177/1477878518822149

Tan, C. (2021). Confucius and Langerian mindfulness. Educational Philosophy and Theory, 53(9), 931-940.

Thierry, K. L., Vincent, R. L., Bryant, H. L., Kinder, M. B., & Wise, C. L. (2018). A self-oriented mindfulness-based curriculum improves prekindergarten students’ executive functions. Mindfulness, 9(5), 1443-1456. https://doi.org/https://doi.org/10.1007/s12671-018-0888-1

Thompson, E. (2001). Empathy and consciousness. Journal of consciousness studies, 8(5-6), 1-32. https://www.google.com/url?sa=t&source=web&rct=j&opi=89978449&url=https://evanthompson.me/wp-content/uploads/2012/11/jcs-empathy.pdf&ved=2ahUKEwjS8LLxgdOFAxUIcfEDHdpeCucQFnoECBEQAQ&usg=AOvVaw1z-KaMjUb5Ftnmu6xguGaV

Thompson, E. (2010). Mind in life: Biology, phenomenology, and the sciences of mind: Harvard University Press.

Thompson, E. (2014). Waking, dreaming, being: Self and consciousness in neuroscience, meditation, and philosophy. Columbia University Press.

Thompson, E., & Stapleton, M. (2009). Making sense of sense-making: Reflections on enactive and extended mind theories. Topoi, 28, 23-30. https://doi.org/10.1007/s11245-008-9043-2

Varela, F. J., Thompson, E., & Rosch, E. (2017). The Embodied Mind, revised edition: Cognitive Science and Human Experience. MIT press.

Wallace, B. A. (2005). Balancing the mind: A Tibetan Buddhist approach to refining attention. Snow Lion Publications.

Wallace, B. A. (2006). The attention revolution: Unlocking the power of the focused mind. Wisdom Publications.

Wallace, B. A. (2007). Contemplative science: Where Buddhism and neuroscience converge. Columbia University Press.

Weare, K. (2019). Mindfulness and contemplative approaches in education. Current opinion in psychology, 28, 321-326. https://doi.org/10.1016/j.copsyc.2019.06.001

Yagil, D., Medler-Liraz, H., & Bichachi, R. (2023). Mindfulness and self-efficacy enhance employee performance by reducing stress. Personality and Individual Differences, 207, 112150. https://doi.org/10.1016/j.paid.2023.112150