بررسی صدای بلاغی در جستارهایِ شاهنامه‌پژوهیِ شاهرخ مسکوب

جستارهای نوین ادبی

دوره 57، شماره 1 - شماره پیاپی 224، مرداد 1403، صفحه 76-53   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.2024.86352.1542

نویسندگان

قدسیه رضوانیان^{* 1}؛ صدیقه شریف زاده²

¹استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.

²دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.

چکیده

جستار گونه‌ای از نثر است که به دلیل ماهیت سیال و بینابینی‌اش، ژانر ادبی تلقی نشده است؛ نوشتاری که اساس آن بر مواجهه با زندگی- البته با ژست هنری- است. جستار، از سویی حاصل دیالکتیک علم و هنر و به معنایی دیگر واسط دانش و زندگی است که هم از سبک مقاله‌های منضبط دانشگاهی و هم از نوشته‌های عامه‌پسند فاصله دارد. جستار، شکل خاصی از آزادی نوشتن است که درعین‌حال، دارای نوعی انتظام درونی و ساختاری است. برخی از جستارها به‌ویژه وقتی ادبیات را موضوع خود قرار می‌دهند از لحنی برخوردار می‌شوند که آمیزه‌ای از نگرش و سبک نویسنده است و می‌توان آن را «صدای بلاغی» نامید. این پژوهش با رویکرد توصیفی-تحلیلی به بررسی نمودهای صدای بلاغی در مؤلفه‌های بوطیقایی؛ همچون نثر بودگی (زبان و فرم و خودویژگی نثر)، معاصرشوندگی، خود، انسان، زندگی و مرگ در جستارهای شاهنامه‌پژوهی شاهرخ مسکوب می‌پردازد. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد مسکوب در جستارهایش با توجه به منظری که به موضوع نوشتار دارد، فرم اثرش را شکل داده و سبک نگارش و شیوه‌ بیان او در هر اثر با اثر دیگر متفاوت است؛ گوناگونی سبک و لحن در جستارهای مسکوب دلالت بر سیالیّت سبک جستار و فردیّت خلاق نویسنده در جایگاه جستارنویس دارد.

کلیدواژه‌ها

جستار؛ صدای بلاغی؛ شاهنامه فردوسی؛ شاهرخ مسکوب

مراجع

آدورنو، ت. (1402). «جستار به‌مثابه ‌صورت»، سیاست جستار، (م، فرهادپور.، و ص، نجفی، مترجم، ا، کمالی، گرد آورنده)، نی، صص 39-69

 اسحاق‌پور، ی. (1399). سرگذشت فکری شاهرخ مسکوب، فرهنگ جاوید.

بنوعزیزی، ع. (1400). درباره سیاست و فرهنگ، فرهنگ جاوید.

پاکدامن، ن.، و دیگران (1351). «شاهرخ مسکوب و افسانه سیاوش (گفتگو)»، مجله کتاب امروز، دفتر چهارم، صص.2‑18.

شریف‌زاده، ص.، و رضوانیان، ق. (1401) «جستار و طبقه‌بندی آن به‌مثابه ژانر»، مجله جستارهای نوین ادبی، ش 217، صص 27-47، DOI: Https://doi.org/10.22067/jls.2022.73540.1199.

 فتوحی، م. (1391). سبک‌شناسی: نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها، سخن.

 فتوحی، م. (1385). بلاغت تصویر، انتشارات سخن.

 فردوسی، ا. (1965) شاهنامه، چاپ مسکو.

 کامشاد، ح. (1397). حدیث نفس (خاطرات رسته از فراموشی)، چاپ هشتم، نی.

 کسمایی، س. (1399). نقش فرم در آفرینش ادبی شاهرخ مسکوب: https://www.aasoo.org/fa/articles/2752

لوکاچ، ج. (1402). «درباره ماهیت و صورت جستار»، سیاست جستار، ( ر، رضایی، مترجم، ا، کمالی، گردآورنده)، نی.

لوکاچ، ج. (1388). جان و صورت، ( ر، رضایی، مترجم)، چاپ دوم، ماهی.

مسکوب، ش. (1399). سوگ سیاوش در مرگ و رستاخیز، چاپ نهم، خوارزمی.

مسکوب، ش. (1400). ارمغان مور، چاپ دهم، نی.

مسکوب، ش. (1396). مقدمه‌ای بر رستم و اسفندیار، امیرکبیر.

 هاشمی‌نژاد، ق. (1396). بوته بر بوته (آثار معاصران در بوتۀ نقد)، چاپ سوم، هرمس.

Brits, L. (2018). “Writer’s Voice: What Is It and How to Find Yours”, Retrieved from https://writingcooperative.com/the-writers-voice-what-is-and-how-to-find-yours-ed82f1884984.

Calvani, M. (2012). “The Difference between Style and Voice”, Retrieved from https://www.writersonthemove.com/2012/02/difference-between-style-and-voice-by.html.

Elbow, P. (2007). “Voice in Writing Again: Embracing Contraries”, University of Massachusetts, College English. 7. Retrieved from. pp:1-17.

Nordquist, R. (2018). “The Essay: History and Definition”, Retrieved from https://www.thoughtco.com/what-is-an-essay-p3-1691774.

Nordquist, R. (2020). “The Writer's Voice in Literature and Rhetoric”, Retrieved from https://www.thoughtco.com/voice-writing-1692600