قومگرایی عربی در قلمروی حدیث و ادبیات؛ یک پژوهش سبک شناسی

علوم قرآن و حدیث

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 16 مرداد 1403

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jquran.2024.86010.1645

نویسنده

احمد فلاح زاده^*

استادیار گروه تاریخ اسلام دانشکده تاریخ دانشگاه ادیان و مذاهب و دانش آموخته حوزه علمیه قم

چکیده

اعراب مسلمان پس از چند دهه از آغاز فتوحات، به سرعت به قدرت فراگیری در جهان آن روز تبدیل شدند. این موضوع مایه شکل‌گیری هویت عربی، به مثابه هویت برتر نسبت به سایر ملل و اقوام شد و بویژه در عصر امویان، با نگاه‌ قوم‌گرایانه آمیخته شده، رفته رفته به شروع رویارویی جوامع اسلامی غیر عرب با الگوی قوم‌گرایی دینی عربی منتهی شد. جریان فاتح با ابزارهای مشروعیت‌ساز کوشید نگاهی تقدس‌آمیز به تبار عرب بخشد و در این میان احادیث اسلامی، نقش بسیار پررنگی را ایفا کردند. دایره عملکرد ادبیات عرب نیز با استفاده از تقدسی که به زبان عربی -به عنوان زبان قرآن- بخشیده شده بود، توانست ضمن دفاع از هویت عربی به مقابله با سایر هویتهای نژادی برود. پژوهش حاضر با توصیف و تحلیل داده‌های کتابخانه‌ای و در راستای دستیابی به فرآیند قوم گرایی، به سبک شناسی احادیث و استفاده ابزاری از ادبیات دست می‌زند. یافته‌ها بر آن است، قوم گرایی عربی طی یک فرآیند چند مرحله‌ای با استفاده از ابزارهای مشروعیت ساز و ساخت مفاهیم جدید تقدس‌آمیز، از رویه تقدس حدیث در قالبهای مختلفی بهره برد تا برتری قومیت خود را در میان جامعه مسلمانان جا بیاندازد، در این زمنیه از ابزارهای ادبیاتی مانند ضرب المثل و ... نیز بهره گرفته شد.

کلیدواژه‌ها

قوم‌گرایی مقدس؛ روایتهای قومگرایانه؛ احادیث قومی؛ سبک‌شناسی جعل حدیث

مراجع