واکاوی کاربرد آیات قرآنی و احادیث در مقامات حریری

علوم قرآن و حدیث

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 17 مرداد 1403

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jquran.2024.82787.1536

نویسندگان

صادق هاشمی امجد^{* 1}؛ مهدی خرمی سرحوضکی²؛ حسن مجیدی²؛ سید مهدی نوری کیذقانی²

¹دانشجوی دکترای زبان وادبیات عربی دانشگاه حکیم سبزواری

²دانشیار گروه زبان وادبیات عربی دانشگاه حکیم سبزواری

چکیده

بازتاب الفاظ و مفاهیم آیات قرآن و احادیث به شیوه های مختلف همواره زینت بخش آثار اهلِ علم وادب بوده است؛ این شیوه ها از منظر هنری و بلاغی در یک سطح نیستند؛ یعنی پی بردن به محتوای ارزشمند آنها، گاه آشکار و گاه پنهان است، دست یابی به مفاهیم آشکار، حتی با آشنایی ظاهریِ آیات و روایت میسّر است چنانکه از قدیم فرقۀ ظاهریه به همین نام شهرت یافته اند؛ لکن دریافت اغراض پنهان از عهدۀ کسانی برآید که پیش از مهارت در انواع فنون وصناعات ادبی، با علوم و ادبیات قرآن و حدیث اُنس داشته و عمرخود را در پیچ و خم این راه سپری کرده اند. واکاوی مقامات حریری از این نظر با توجه به رواج مفاهیم قرآنی در مقامات از قرن پنجم به بعد و أنس و الفت حریری با متون دینی و توجه وی به نکات اخلاقی، یکی از ضرورت های انجام این پژوهش است. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که حریری به دو شیوۀ لفظی و معنوی از قرآن کریم تأثیر پذیرفته است. نمود این آثار در مقامات بیشتر به شکل تلمیح، تأثیرِ تطبیقی، تأثیرِ واژگانی در انواعِ وام گیری و برآیند سازی،تأثیر الهامی- بنیادی و تأثیر گزارشی صورت گرفته است.

کلیدواژه‌ها

آیات؛ قرآن؛ احادیث؛ مقامات؛ حریری