| تعداد نشریات | 52 |
| تعداد شماره‌ها | 2,117 |
| تعداد مقالات | 21,937 |
| تعداد مشاهده مقاله | 93,855,111 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 28,224,356 |
بررسی فوریت حق شفعه در فقه امامیه و اهل‌سنت | ||
| فقه و اصول (Fiqh va uṣūl) | ||
| مقاله 9، دوره 56، شماره 2 - شماره پیاپی 137، شهریور 1403، صفحه 225-250 اصل مقاله (1.01 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfiqh.2023.76846.1473 | ||
| نویسندگان | ||
| مهدی موحدی محب* 1؛ حسن پورلطف اله2 | ||
| 1دانشیار گروه آموزشی حقوق، دانشکدهٔ علوم انسانی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران | ||
| 2دانش‌آموختهٔ دکتری گروه فقه و مبانی حقوق، دانشکدهٔ علوم انسانی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران | ||
| چکیده | ||
| فوریت مطالبهٔ حق شفعه در فقه اسلامی محل اختلاف است. مشهور فقیهان امامی و غالب فقیهان سنی، در عذر ناموجه، تأخیر در اخذ به شفعه را سبب زوالِ حق می‌دانند؛ درمقابل، قول به وسعت زمانی مطلق قرار دارد، که آن حق را تا اسقاط، پیوسته باقی می‌داند و در میان فریقین، قائلان شناخته‌شده‌ای دارد. در این مسئله گروه دیگری مطلقاً قائل به فوریت شده و گروهی توقف یافته‌اند. دیدگاه برگزیده، ضمن پذیرش ادلهٔ قول به وسعت زمانی حق شفعه، تعیین حدِّ آن را به عرف و عادت وانهاده است؛ بدین‌گونه که اگر از اولین زمان استحقاق، زمانی بگذرد که عرفاً و عادتاً کاشف از این باشد که شفیع قصد مطالبهٔ حق شفعه‌اش را ندارد حکم به زوال حق می‌شود. در نوشتار حاضر، با روش توصیفی‌تحلیلی، پس از بررسی و نقد دیدگاه‌ها و ادلهٔ موجود، قول اخیر مبتنی‌بر ادله و شواهد، درخورِ دفاع معرفی و دیدگاه مشهور، یعنی لحاظ‌کردن فوریت برای حق شفعه، که به قانون مدنی (مادهٔ 821) هم راه یافته، از چند جنبه مخدوش دانسته شده است. درست است که در دیدگاه برگزیده نیز، همچون قول مشهور، عُرف، معیار پایان زمان حق شناسایی شده، اما مطابق دیدگاه برگزیده، اصل بر بقای حق شفعه است و اثبات بطلان آن برعهدهٔ مشتری، حال‌آنکه در قول مشهور، با گذشت زمانی که عادتاً در آن می‌توان حق را اِعمال کرد، حق ساقط می‌شود و اثبات موجه‌بودن عُذر و بقای حق بر دوش شفیع است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| اخذ به شفعه؛ استحقاقِ شفعه؛ زوال حق؛ سهم مشاع؛ شفیع؛ فوریت شفعه | ||
| مراجع | ||
|
آبی، حسن‌بن‌ابی‌طالب. کشف الرموز. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. چاپسوم، 1417ق.
ابن‌‌رشد، محمدبن‌احمد. بدایة المجتهد و نهایة المقتصد. قاهره: دار الحدیث. 1425ق.
ابن‌زهره، حمزة‌بن‌علی. غنیة النزوع. قم: مؤسسۀ امام صادق(ع). چاپ‌اول، 1417ق.
ابن‌فهد حلی، احمدبنمحمد. المهذب البارع. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. چاپ‌اول، 1407ق.
ابن‌قدامه مقدسی، عبدالرحمن‌بن‌محمد. الشرح الکبیرعلی متن المقنع. بی‌جا: دار الکتاب العربی. بی‌تا.
ابن‌قدامه، عبداالله‌بن‌احمد. المغنی. قاهره: مکتبة القاهره. 1388.
ابن‌ماجه، محمدبن‌یزید. سنن ابن‌ماجه. بی‌جا: دار احیاء الکتب العربیة. بی‌تا.
ابن‌ملقن، عمربن‌علی. البدر المنیر. ریاض: دار الهجرة. 1425ق.
اصغری آق‌مشهدی، فخرالدین. «شرایط اخذ به شفعه در حقوق موضوعۀ ایران و فقه امامیه»، نشریۀ پژوهشنامۀ حقوق و علوم سیاسی. س1، ش2و3، پاییز1385، 37تا54.
انصاری، مرتضی‌بن‌محمدامین. المکاسب. قم: دار الذخائر. چاپ‌اول، 1411ق.
انصاری، مرتضی‌بن‌محمدامین. فرائد الأصول. قم: مجمع الفکر الإسلامی. چاپ‌نهم، 1428ق.
بجنوردی، حسن. القواعد الفقهیة. قم: الهادی. چاپ‌اول، 1419ق.
بحرانی، یوسف‌بن‌احمد. الحدائق الناضرة. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. چاپ‌اول، 1405ق.
برزی، ودود. «شرایط و آثار اخذ به شفعه در فقه و حقوق ایران»، نشریۀ فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی. ش1، بهار1392، 9تا26.
حر عاملی، محمدبنحسن. وسائل الشیعة. قم: آلالبیت(ع). چاپ‌اول، 1409ق.
حلبی، ابوالصلاح. الکافی. اصفهان: کتابخانۀ امیرالمؤمنین(ع). چاپ‌اول، 1403ق.
خمینی، روح‌الله. تحریر الوسیلة. قم: دار العلم. چاپ‌اول، بی‌تا.
خوانساری، احمد. جامع المدارک. قم: اسماعیلیان. چاپ‌دوم، 1405ق.
خویی، ابوالقاسم. منهاج الصالحین. قم: مدینة العلم. 1410ق.
روحانی، سیدصادق. فقه الصادق (ع). قم: دار الکتاب. چاپ‌اول، 1412ق.
سبزواری، عبدالأعلی. مهذب الأحکام. قم: المنار. چاپ‌چهارم، 1413ق.
سرخسی، محمدبن‌احمد. المبسوط. بیروت: دار المعرفة. 1414ق.
سلطان‌پور، صادق. «بررسی تطبیقی حق شفعه در فقه اهل‌سنت و حقوق ایران»، نشریۀ مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه. س2، ش3، پاییز1395، 236تا243.
شوکانی، محمد. نیل الأوطار. مصر: دار الحدیث. 1413ق.
شهید اول، محمدبن‌مکی. الدروس الشرعیه. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. چاپ‌دوم، 1417ق.
شهید اول، محمدبن‌مکی. غایة المراد. قم: دفتر تبلیغات. چاپ‌اول، 1414ق.
شهید ثانی، زین‌الدین‌بن‌علی. الروضة البهیة. قم: کتاب‌فروشی داوری. چاپ‌اول، 1410ق.
صاحب‌جواهر، محمدحسن‌بن‌باقر. جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: دار إحیاء التراث. چاپ‌هفتم، 1404ق.
صفار، فاضل. فقه المصالح و المفاسد. لبنان: دار العلوم. 1429ق.
طباطبایی، علیبنمحمد. ریاض المسائل. قم: آلالبیت(ع). چاپ‌اول، 1418ق.
طوسی، محمدبنحسن. الخلاف. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. چاپ‌اول، 1407ق.
طوسی، محمدبنحسن. المبسوط. تهران: المکتبة المرتضویة. چاپسوم، 1387.
علامه حلی، حسن‌بن‌یوسف. تذکرة الفقهاء. قم: آلالبیت(ع). چاپ‌اول، 1414ق.
علامه حلی، حسن‌بن‌یوسف. مختلف الشیعة. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. چاپ‌دوم، 1413ق.
علم‌الهدی، علی‌بن‌حسین. الإنتصار. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. چاپ‌اول، 1415ق.
فاضل مقداد، مقداد‌بن‌عبدالله. التنقیح الرائع. قم: آیت‌الله مرعشی. چاپ‌اول، 1404ق.
فخرالمحققین، محمدبنحسن. ایضاح الفوائد. قم: اسماعیلیان. چاپ‌اول، 1387.
فیض کاشانی، محسن. مفاتیح الشرائع. قم: آیت‌الله مرعشی. چاپ‌اول، بی‌تا.
قانون مدنی ایران. با آخرین اصلاحات به‌کوشش جهانگیرمنصور. تهران: دوران. بی‌تا.
قمی، علیبنمحمد. جامع الخلاف و الوفاق. قم: زمینه‌سازان ظهور. چاپ‌اول، 1421ق.
کزازی، علی. شرح تبصرة المتعلمین. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. چاپ‌اول، 1414ق.
محقق حلی، جعفربن‌حسن. شرائع الإسلام. قم: اسماعلیان. چاپ‌دوم، 1408ق.
محقق داماد، سیدمصطفی. ایقاع اخذ به شفعه. تهران: علوم اسلامی. چاپ‌اول، 1384.
محقق کرکی، علی‌بن‌حسین. جامع المقاصد. قم: آلالبیت(ع). چاپ‌دوم، 1414ق.
مشکینی اردبیلی، علی. اصطلاحات الأصول. قم: الهادی. چاپ‌دهم، 1386.
مظفر، محمدرضا. اصول الفقه. قم: اسماعیلیان. چاپ‌پنجم، 1386.
مقدس اردبیلی، احمدبنمحمد. مجمع الفائدة و البرهان. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. چاپ‌اول، 1403ق.
نائینی، محمدحسین. منیة الطالب. به‌تقریر موسی خوانساری. تهران: المکتبة المحمدیة. چاپ‌اول، 1373.
نووی، یحیی‌بن‌شرف. المجموع فی شرح المهذب. قم: دار الفکر. بی‌تا.
ولایی، عیسی. جرایم و مجازات‌ها دراسلام. تهران: مجد. چاپ‌اول، 1391. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,170 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 270 |
||