تدوین نقشه راه سازگاری بخش کشاورزی با شرایط کم‌آبی (مطالعه موردی: محصولات زراعی منتخب حوضه آبریز تجن)

اقتصاد و توسعه کشاورزی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 13 شهریور 1403

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jead.2024.89018.1279

نویسندگان

حسین فولادی¹؛ حمید امیرنژاد^{* 2}؛ سمیه شیرزادی لسکوکلایه³

¹گروه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران

²گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه علوم کشاورزی ساری

³دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری- هیات علمی- گروه اقتصاد کشاورزی

چکیده

در دهه‌ی اخیر مسئله‌ تغییر اقلیم به یکی از معضلات مطرح جهانی تبدیل شده و به‌ویژه زیربخش زراعی را تحت تأثیر خود قرار داده است. تداوم کشاورزی بدون توجه به بحران کم‌آبی اثرات نامناسبی بر پایداری این بخش داشته است. از طرف دیگر اثر مخربی که کاربرد بیش از حد نهاده‌های شیمیایی بر آب، خاک، تنوع زیستی، سلامت بوم نظام‌ها و موجودات زنده داشته غیرقابل انکار می‌باشد. به همین دلیل، خلأ استفاده از مدل‌ کارآمدی که بتواند به‌طور هم‌زمان تمام جوانب اقتصادی و محیط زیستی را تأمین نماید کاملاً احساس می‌شد. هدف از این مطالعه، ارائه الگوی کشت بهینه با استفاده از تلفیق روش‌های برنامه‌ریزی آرمانی و خاکستری بود. بدین منظور بهره‌برداران زیربخش زراعی حوضه آبریز تجن به عنوان جامعه آماری انتخاب شدند. در این راستا، اطلاعات سری زمانی از تجمیع میانگین داده‌های 401 آبادی طی سال‌های 1400- 1396 گردآوری شد. یافته‌ها بیانگر آن بود که در شرایط فعلی، مصرف بی‌رویه در استفاده از نهاده‌های شیمیایی و آب آبیاری منطقه تجن وجود دارد. مدل آرمانی-خاکستری با لحاظ نمودن عدم قطعیت در شرایط اقتصادی و آب و هوایی، منجر به ایجاد همپوشانی بین آرمان‌های اقتصادی و محیط زیستی و در نتیجه افزایش 2 درصدی در میانگین سود ناخالص و صرفه‌جویی 23، 52 و 21 درصدی در مصرف کودهای شیمیایی، سموم کشاورزی و آب آبیاری شد. در پایان پیشنهاد شد با ترویج مبازره بیولوژیک با آفات و توزیع نهاده‌های زیستی، مصرف نهاده‌های شیمیایی کنترل شود و مروجان کشاورزی نیز منافع حاصل از اصلاح الگوی کشت را در خصوص حصول سود بیشتر تشریح نمایند.

کلیدواژه‌ها

الگوی کشت؛ آرمان‌های اقتصادی و محیط زیستی؛ بهینه‌سازی؛ خاکستری؛ عدم قطعیت