شناسایی و ارزیابی عوامل موثر بر تاب‌آوری شهرهای ساحلی مناطق جنوب شرق کشور با تاکید بر مخاطرات طوفان‌های حاره‌ای و سیل (مورد مطالعه: شهر ساحلی کنارک)

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 19 شهریور 1403

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgrd.2024.89203.1457

نویسندگان

ابراهیم فروزان مهر¹؛ آزاده اربابی سبزواری^{* 2}؛ فاطمه ادیبی سعدی نژاد³

¹دانشجوی دکتری تخصصی جغرافیا و برنامه ریزی شهری

²– دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری- دانشگاه آزاد اسلامی- واحد اسلام‌شهر-ایران

³دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری- دانشگاه آزاد اسلامی- واحد اسلام‌شهر-ایران

چکیده

با توجه به اینکه وجود انواع مخاطرات در بستر جغرافیایی امری نسبی است، نیاز است شهرها سطح تاب آوری خود را در برابر بحران‌ها و فجایع احتمالی ارتقاء دهند. از این رو، هدف اصلی پژوهش حاضر طراحی مدل میزان تاب آوری شهرهای ساحلی در برابر مخاطرات ناشی از سیلاب های شهری و سنجش آن در شهر کنارک است. پژوهش حاضر از نظر هدف از نوع توسعه ای- کاربردی و از نظر ماهیت از نوع تحقیقات آمیخته اکتشافی است. در مرحله کیفی، از روش مصاحبه نیمه‌ساختاریافته با خبرگان و تکنیک تحلیل مضمون (تم) برای طراحی مدل استفاده شد. بدین منظور، با 15 نفر از خبرگان در زمینه مدیریت شهری که به صورت هدفمند با روش گلوله برفی انتخاب شدند، مصاحبه نیمه‌ساختاریافته انجام پذیرفت. در مرحله کمی نیز به منظور اعتبارسنجی مدل، از روش تحلیل عاملی تاییدی و نرم‌افزار Smart PLS استفاده گردید. بدین منظور، از 380 نفر از کارشناسان محلی شهر کنارک که با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند، با ابزار پرسشنامه نظرخواهی شد. سپس در ادامه، برای ترسیم مدل مفهومی فضای سناریوهای تاب آوری محیطی در شهر کنارک، با اقتباس از نتایج بخش قبل و به کارگیری دیدگاه های صاحب نظران این عرصه استفاده شد. براساس یافته های مرحله کیفی، چهار بعد کالبدی-زیرساختی، اجتماعی، اقتصادی و نهادی برای تاب آوری شهرهای ساحلی شناسایی شد. همچنین، در ارزیابی میزان تاب‌آوری محلات کنارک در برابر مخاطرات طبیعی، محلات نظرآباد، سورگ، بلوچان و کوهیان به لحاظ تاب آوری محیطی به ترتیب وضعیت بسیار نامطلوبی دارند. در نهایت، بهترین الگو جهت افزایش تاب‌آوری شهر کنارک زمانی که وضعیت پیشران‌های (تکمیل کانال آب‌های سطحی، ایجاد سامانه هشدار و ایستگاه هواشناسی، ایجاد سامانه یکپارچه اطلاعات مکانی (GIS)، تهیه نقشه‌های پهنه‌بندی سیلاب و بازنگری نظام قانونی دستگاه‌های اجرایی) از سطح ملی تا محلی با روند مثبت رو به رشد حرکت کنند، به وقوع خواهد پیوست.

کلیدواژه‌ها

تاب‌آوری شهری؛ آسیب پذیری شهری؛ شهرهای ساحلی؛ شهر کنارک