تاثیر آبیاری تکمیلی و برخی تعدیل کننده‌های تنش (ورمی‌کمپوست، هیومیک اسید و نانواکسید آهن) بر اجزای پرشدن دانه، گره‌زایی و عملکرد نخود دیم

پژوهشهای زراعی ایران

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 28 شهریور 1403

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jcesc.2024.87923.1323

نویسندگان

رئوف سید شریفی^{* 1}؛ رضا سید شریفی²

¹گروه تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

²گروه علوم دامی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

چکیده

آبیاری تکمیلی و کاربرد تعدیل‌کننده‌های تنش (همانند ورمی‌کمپوست، هیومیک اسید و نانواکسید آهن) می‌تواند اثرات کمبود آب تحت شرایط دیم را کاهش داده و اجزای پرشدن دانه و گره‌زایی را در نخود دیم افزایش دهد. در این راستا، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه‌ای در نزدیک اردبیل در سال زراعی 1402 اجرا شد. فاکتورهای مورد بررسی کاربرد ورمی‌کمپوست در سه سطح (عدم استفاده به‌عنوان شاهد، کاربرد 4 و 8 تن در هکتار) و محلول‌پاشی هیومیک اسید و نانواکسید آهن در چهار سطح (محلول‌پاشی یک گرم در لیتر نانو اکسید آهن، 2/0 گرم در لیتر هیومیک اسید، کاربرد توام هیومیک اسید و نانواکسید آهن، عدم کاربرد به‌عنوان شاهد) و آبیاری در دو سطح (دیم به‌عنوان شاهد و انجام آبیاری تکمیلی در مرحله گلدهی) را شامل می‌شدند. نتایج نشان داد که شاخص کلروفیل، محتوای نسبی آب، عملکرد کوانتومی و تعداد غلاف در بوته به‌طور معنی‌داری تحت اثرات اصلی سطوح آبیاری، ورمی‌کمپوست و هیومیک اسید قرار گرفتند. همچنین سطوح آبیاری × ورمی­کمپوست × هیومیک اسید بر اجزای پرشدن دانه (سرعت پرشدن دانه، حداکثر وزن دانه، طول دوره و دوره موثر پرشدن دانه) و عملکرد دانه اثر معنی‌داری داشت. نتایج نشان داد که کمبود آب تحت شرایط دیم در مقایسه با آبیاری تکمیلی در مرحله گلدهی، منجر به کاهش معنی‌داری در عملکرد و اجزای عملکرد نخود شد. مقایسه میانگین‌ها نشان داد که استفاده از آبیاری تکمیلی و کاربرد تعدیل‌کننده‌های تنش (ورمی‌کمپوست و محلول‌پاشی با هیومیک اسید و نانواکسید آهن)، سرعت پر شدن دانه (9/51 درصد)، طول دوره و دوره موثر پرشدن دانه (به‌ترتیب 5/62 و 6/44 درصد) و عملکرد دانه را (57 درصد) در مقایسه با عدم کاربرد تعدیل‌کننده‌های تنش تحت شرایط دیم، افزایش داد. کاربرد ورمی‌کمپوست و محلول‌پاشی با نانواکسید آهن و هیومیک اسید، تعداد گره فعال (8/2 برابر)، وزن خشک گره (45 درصد) و درصد گره فعال (3/2 برابر) را در مقایسه با سطح شاهد (عدم کاربرد ورمی‌کمپوست و نانواکسید آهن و هیومیک اسید) افزایش داد. از این‌رو، با در نظر گرفتن نتایج این آزمایش، می‌توان اظهار داشت که استفاده از تعدیل‌کننده‌های تنش و آبیاری تکمیلی در مرحله گلدهی می‌تواند گره‌زایی، اجزای پر شدن دانه و عملکرد دانه نخود دیم را افزایش دهد.

کلیدواژه‌ها

اجزای پر شدن دانه؛ شاخص کلروفیل؛ عملکرد کوانتومی؛ محدودیت آبی؛ محتوای نسبی آب

مراجع