بررسی تطبیقی اقدامات فرهنگی و اقتصادی محمدعلی میرزا دولتشاه و امامقلی میرزا عمادالدوله درکرمانشاه

تاریخ و فرهنگ

مقاله 5، دوره 56، شماره 2 - شماره پیاپی 113، بهمن 1403، صفحه 105-128   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jhistory.2024.87807.1302

نویسندگان

قباد رده¹؛ محمدقربان کیانی^{* 2}؛ سیدمحمد شیخ احمدی²؛ سجاد دادفر³

¹دانشجوی دکتری ایران بعدازاسلام گروه تاریخ، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران

²استادیار گروه تاریخ، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران

³دانشیار گروه علوم تاریخی، دانشکده ادبیات وعلوم انسانی، دانشگاه رازی،کرمانشاه، ایران

چکیده

بازسازی شهر کرمانشاه پس از ویرانی کامل آن به دست مغولان مرهون خاندان زنگنه به­ویژه شیخعلی خان زنگنه حاکم کرمانشاه  است که مدتی پس از آن به مقام صدراعظمی صفویان رسید،اما هویت جدید و ساختار نوین اجتماعی، دینی و شهری کرمانشاهان وام­دارحاکمیت دولتشاه و فرزندانش در دورۀ قاجاریه است.اقدامات دولتشاه صرفاً به معماری و ساخت ابنیه محدود نبود،حضور تاثیرگذار روحانیت، تغییرات فرهنگی، حضور تجار، شاعران پارسی­زبان از سایر شهرهای ایران و هم­گرایی مردم کرمانشاه در قیاس با سایر مناطق کردنشین با دولت مرکزی از نتایج حاکمیت مقتدرانه دولتشاه بود. با مرگ دولتشاه و عداوت محمدشاه با فرزندان وی،کرمانشاه دوباره در سراشیبی رکود و انحطاط افتاد تا  اینکه در دوره ناصرالدین شاه و در سایه اقدامات عمادالدوله از فرزندان دولتشاه، توانست دوباره سر برآورد. این سوال مطرح می‌شود که اقدامات فرهنگی و اقتصادی این دو حاکم در کرمانشاه چگونه بوده است و وجوه تشابه و تمایز مهم وضعیت کرمانشاه در این زمینه در دوران دو شخصیت ذکر شده شامل چه موارد مهمی است؟ در این مقاله با روش تحلیلی و توصیفی و به کمک داده‌های تاریخی به این مهم پرداخته می‌شود.

کلیدواژه‌ها

قاجاریه؛ کرمانشاه؛ دولتشاه؛ عمادالدوله؛ اقدامات فرهنگی؛ اقدامات اقتصادی؛ مقایسه تطبیقی

مراجع

آقازاده، جعفر؛ خوش‌آب، فرزاد و سجاد حسینی.«اقدامات امنیتی-انتظامی محمدعلی میرزا دولتشاه در غرب کشور». فصلنامه علمی ترویجی مطالعات تاریخ انتظامی، سال هشتم، ش. 28 (1400): 103-122.

ادیب الممالک، عبدالعلی خان. سفرنامه ادیب الممالک به عتبات. به­تصحیح مسعود گلزاری. تهران: انتشارات دادجو، 1364.

اعتمادالسلطنه، محمد حسن خان. تاریخ منتظم ناصری. به­تصحیح محمد اسماعیل رضوانی. تهران: انتشارات دنیای کتاب، 1367.

اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان. مرات البلدان. به­تصحیح عبدالحسین نوایی و میرهاشم محدث. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1368.

اوبن، ژان. ایران امروز. ترجمۀ علی اصغر سعیدی. تهران: کتابفروشی زوار، 1362.

اوتر،ژان. سفرنامه ژان اوتر. ترجمۀ علی اقبالی. تهران: سازمان انتشارات جاویدان،1363.

باوه‌ر، ئه‌حمه‌د.میژووی میرایه‌تی باجه‌لان-مه‌لا محه‌مه‌دی جوانرویی. عراق: ناوه‌ندی تویژینه‌وه‌ی میژوویی جه‌میل روژبه‌یانی، 2017.

بایندر، هانری. کردستان بین النهرین و ایران. ترجمۀ کرامت الله افسر. تهران: انتشارات فرهنگسرا، 1370.

بکنغهام، جمس. رحلتی الی العراق. ترجمه به عربی سلیم طه التکریتی. بغداد : مطبعه اسعد، 1968.

تنکابنی، محمد بن سلیمان. قصص العلماء. به­کوشش محمدرضا برزگر خالقی و عفت کرباسی. تهران: نشر علمی و فرهنگی، 1389.

خاکسار بلداجی، ابراهیم و علی اکبر کجباف.«خاندان دولتشاهی در مواجهه با عثمانی». فصلنامه تاریخ روابط خارجی، سال شانزدهم، ش. 63 (1394): 57-80. 

https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.17352010.1394.16.63.3.6

خانای قوبادی. شیرین و خوسره‌و. به­کوشش محمّدی مه لا کریم. بغداد: چاپخانه کوری زانیاری کورد، 1975.

خاورى‏ میرزا فضل الله شیرازى. تاریخ ذو القرنین. به­تصحیح ناصر افشارفر. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى‏، 1380.

خورموجی، میرزا جعفرخان حقایق نگار. نزهت الاخبار. به­تصحیح سید علی آل داود. تهران: کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای ملی، 1380.

رضا قلی میرزا. سفرنامه. به­کوشش اصغر فرمانفرمایی قاجار. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1346.

سپهر، محمدتقی. ناسخ‌التواریخ. به­کوشش جمشید کیانفر. تهران : انتشارات اساطیر، 1377.

سلطانی، محمدعلی. تاریخ تشیع در کرمانشاه. تهران: انتشارات سُها، 1380.

سلطانی، محمدعلی.جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان. تهران: موسسه فرهنگی نشر سُها، 1381.

سلطانی، محمدعلی. جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان(ایلات و طوایف).تهران: مولف، 1372.

سلطانی، محمدعلی. حدیقه سلطانی. تهران: مؤسسه فرهنگی نشر سُها، 1386.

سلطانی، محمدعلی. قیام و نهضت علویان زاگرس. تهران: مؤسسه فرهنگی نشر سُها، 1376.

سنجابی، کریم. ایل سنجابی و مجاهدات ملی ایران(خاطرات سردار مقتدر سنجابی). تهران: انتشارات پردیس دانش، 1393.

عضدالدوله، احمدمیرزا. تاریخ عضدی. به­کوشش عبدالحسین نوایی. تهران: انتشارات بابک، 1376.

عظیمی، کیومرث. تاریخ تشیع در کردستان. تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1395.

فرمانفرماییان، مهرماه. زیر نگاه پدر (خاطرات مهرماه فرمانفرماییان از اندرونی). تهران: انتشارات کویر، 1387.

غفاری، ابوالحسن. گلشن مراد(تاریخ زندیه). به­اهتمام غلامرضا طباطبایی مجد. تهران: انتشارات زرین.

بهبهانی، آقا احمد بن محمدعلی. مرآت الاحوال جهان‌نما. به­کوشش علی دوانی. تهران: انتشارات امیرکبیر، 1362.

کشاورز، اردشیر. زندگی و زمانه‌ی امامقلی میرزای عمادالدوله. کرمانشاه: نشر سرانه، 1400.

کشاورز، اردشیر. شاهزاده محمدعلی میرزای دولتشاه. کرمانشاه: ناشر مولف، 1395.

کشاورز، اردشیر. زندگان عرصه عشق. کرمانشاه: انتشارات طاق بستان، 1382.

کمپفر،انگلبرت. سفرنامه کمپفر به ایران. ترجمۀ کیکاووس جهانداری. تهران، انتشارات خوارزمی، 1363.

گروته، هوگو. سفرنامه گروته. ترجمۀ مجید جلیلوند. تهران: نشر مرکز،  1369.

گزیده اسناد سیاسی ایران و عثمانی:دوره قاجاریه. واحد نشر اسناد، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، 1369.

گلزاری، مسعود. کرمانشاهان – کردستان. تهران: انجمن آثار  ملی، 1357.

گلستانه، ابوالحسن بن محمدامین. مجمل التواریخ. به­سعی و اهتمام مدرس رضوی. تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1344.

مستوفی، عبدالله. شرح زندگانی من. تهران: نشر زوار، 1343.

مطلبی، مطلب. ایلات کرمانشاهان و نقش آن‌ها در قشون ایران عصر قاجار. تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، 1395.

ناصرالدین شاه. شهریار جاده‌ها سفرنامه ناصرالدین شاه به عتبات. به­کوشش محمد رضا عباسی و پرویز بدیعی. تهران: اسناد ملی ایران،1372.

نوری، جعفر. «اوضاع سیاسی کرمانشاه در عصر صفویه با تکیه بر ایل زنگنه». تاریخ پژوهی، سال یازدهم، ش. 40-41 (1388): 52-39.

واله قزوینى ‏، محمد یوسف.ایران در زمان شاه‏صفى و شاه‏عباس دوم‏. به­تحصیح محمد رضا نصیرى. ‏ تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگى، 1382.‏

وحید قزوینى، میرزا محمد طاهر. تاریخ جهان‏آراى عباسى. به­تحصیح سید سعید میر محمد صادق‏، تهران:  پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى، 1383.‏

ویلز، چارلزجیمز. ایران در یک قرن پیش. ترجمۀ غلامحسین قراگوزلو. تهران، انتشارات اقبال، 1368.

هدایت، رضاقلی خان. روضه الصفای ناصری. به­تصحیح جمشید کیانفر. تهران: انتشارات اساطیر، 1339.

Floor, Willem. KERMANSHAH City & Province 1800-1945. Washington: DC, MAGE PUBLISHERS. 2018.