تحلیل چالش‌ها و نیازهای دیپلماسی شهری در کلان‌شهر مشهد

جغرافیا و توسعه فضای شهری

دوره 12، شماره 2، شهریور 1404، صفحه 85-106   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2024.43047.0

نویسندگان

محمد رحیم رهنما؛ روح اله اسدی^* ؛ امید علی خوارزمی

عضو هیئت علمی گروه جغرافیای دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

در روزگاری به سر می‌بریم که تار و پود آن بر پایه‌ی ارتباط میان کشورها شکل گرفته است و جهانی‌شدن، سرنوشت فضاهای جغرافیایی ـ به ویژه شهرها ـ را به هم پیوند داده است. در فضای جهانی شهرها که ویژگی اساسی آن، همکنش ترازهای مختلف قدرت در درون و برون از مرزهای سرزمینی است، مدیریت شهری بایستی رویکرد مناسبی برای کنش‌مندی در این فضا برگزیند. دیپلماسی شهری رویکردی شایسته‌ برای این هدف است. این پژوهش در پیِ شناخت و تحلیل مشکلات و نیازهای شهر مشهد در زمینه دیپلماسی شهری می‌باشد. گردآوری داده‌ها از طریق تشکیل پنل(با شرکت 30 تن در چهار کارگروه با موضوع دیپلماسی شهری در مشهد) و مصاحبه نیمه‌‌ساختاریافته (با 10 تن از مدیران و مسئولین) بوده است. در نتیجه‌ی پنل، 42 اولویت در چهار محور(اقتصاد بین‌‌الملل و سرمایه‌‌گذاری خارجی؛ سازمان‌‌های بین‌‌المللی؛ مسائل اجتماعی- فرهنگی و زیارت؛ ارتباطات و تبلیغات بین‌‌الملل) به دست آمد. داده‌های مصاحبه نیز پس از کدبندی، در سه مقوله‌ دسته‌بندی شدند. نتایج نشان‌دهنده این است که چه کارشناسان و چه مسئولین بر این باورند که مشکلات و نیازهای مشهد فراوان است و گشایش آن‌ها بدون رابطه با سایر کشورها امکان‌پذیر نمی‌باشد. بنیادی‌‌ترین چالش دیپلماسی شهری مشهد را، «ذهنیت» مسئولین و «نبود شناخت راستین» از فضای جهانی شهرها و همکنش شایسته با آن نشان می‌دهد. پس از آن مشکلات برآمده از سیاست خارجی کشور و مشکلات مربوط به ساختار مدیریت شهرها قرار دارد. اساسی‌‌ترین نیاز و پیشنهاد برای مدیریت شهری، بهبود روابط با جهان در تراز ملی است، آینده دیپلماسی شهری مشهد را تا اندازه‌ی زیادی، وضعیت ایران در جهان نمایان خواهد ساخت؛ وضعیتی که خود برآمده از نحوه تعامل با جهان خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

چالش؛ دیپلماسی شهری؛ جهانی ‌شدن؛ مدیریت شهری؛ مشهد

مراجع

1. احمدی‌پور، ز.، قورچی، م.، و قادری‌حاجت، م. (1391). تبیین جایگاه دیپلماسی شهری در توسعه حوزه­ی نفوذ ژئوپلیتیکی. مجله جغرافیا و توسعه­ی شهری، 1(1)، 230-205.
2. اسدی. ر. (1398). فراتحلیل کیفی پژوهش‌های انجام‌شده با موضوع دیپلماسی شهری در ایران. جغرافیا و توسعه ناحیه ای، 17(2)، 315-340.
3. امانی، م. (1390). نقش سازمان‌های بین‌المللی در جایگاه جهانی جدید کلانشهرها(با تأکید بر دیپلماسی شهری و مجمع شهرداران آسیایی). دانش شهر، 31، 54-1.
4. بصیرت، م.، و جلیلی، س. (1393). تحلیل فرصت‌ها و چالش‌های توسعه دیپلماسی شهری در کلانشهر تهران. نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 19(3)، 66-53.
5. جهانبگلو، ر. (1372)، در: طباطبایی، ج و همکاران. (1372). ایران امروز، سنت مدرنیته یا پست مدرن. کیان، 15. 15-1.
6. دولفوس، ا. (1390). فضای جهانی (تأملی در چگونگی پدیده جهانی‌شدن). ترجمه سیروس سهامی. چاپ اول. مشهد: انتشارات پاپلی.
7. رنی‌شورت، ج. (1388). سیاه­چاله‌ها و پیوندهای سست در شبکه­ی شهرهای جهانی. ترجمه: مرتضی قورچی و قهرمان رستمی. دانش شهر، 2، 15-1.
8. رهنما، م.، و برادران‌قاسمی، م. (1388). بررسی نقش نهادهای سیاسی در جهانی شدن شهر مشهد. مجله مشهد پژوهی، 2(3)، 42-19.
9. سریع‌القلم، م. (1384). عقلانیت و آینده توسعه‌یافتگی ایران. چاپ چهارم. تهران: مرکز پژوهشهای علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه.
10. سریع‌القلم، م. (1387). ایران و جهانی‌شدن: چالشها و راه‌حلها. چاپ دوم. تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک.
11. شمیم، ع.ا. (1375). ایران در دوره سلطنت قاجار. چاپ هفتم. تهران: موسسه انتشارات مدبر.
12. فرودگاه بین المللی هاشمی نژاد مشهد. (21 اردیبهشت 1395). برگرفته از: https://mashhad.airport.ir/
13. قورچی، م.، و امانی، م. (1388). دیپلماسی شهری در فرایند جهانی شدن. دانش شهر، 7، 44-1.
14. گروه همکاری های بین المللی علمی و تخصصی شهرداری مشهد. (21 اردیبهشت 1395). برگرفته از: https://isco.mashhad.ir/
15. مرکز خدمات سرمایه‌گذاری خراسان رضوی. (21 اردیبهشت 1395). برگرفته از: investinkhorasan.ir
16. معاونت برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهرداری مشهد. (1393). آمارنامه شهر مشهد (سال 1392). مشهد: شهرداری مشهد.
17. معاونت برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهرداری مشهد (1399). آمارنامه شهر مشهد (سال 1398). مشهد: شهرداری مشهد.
18. موسوی شفائی، م. (1389). دیپلماسی شهری ابزاری برای توسعه ملی در عصر فضای جریان ها. دانش شهر، 18، 29-1.
19. مهندسان مشاور فرنهاد. (1388). طرح توسعه و عمران (جامع) کلانشهر مشهد مقدس- چشم انداز توسعه و عمران اهداف، راهبردها و سیاستها. مشهد: مهندسان مشاور فرنهاد.
20. نجاتی‌‌حسینی، س.م. (1390). سیاست شهری و دیپلماسی شهری(از نظریه تا تجربه). مجله جامعه شناسی تاریخی، 3(2)، 142-117.
21. نمایندگی وزارت امورخارجه در شمال و شرق کشور(21 اردیبهشت 1395). برگرفته از: https://mashhad.mfa.ir/portal/GeneralCategoryServices/1205
22. Acuto, M., De Kramer, H., Kerr, J., Klaus, I., Tabory, S., & Toly, N. (2018). Toward city diplomacy: Assessing capacity in select global cities.Chicago: Chicago Council on Global Affairs.
23. Acuto, M., Morissette, M., & Tsouros, A. (2017). City diplomacy: Towards more strategic networking? Learning with WHO healthy cities. Global Policy, 8(1), 14-22.
24. Cooper, A., Hocking, B., & Maley, W. (2008). Global Governance and Diplomacy. First published. Palgrave Macmillan
25. Klaus I. (2020). The State of City Diplomacy. Urbanisation. 7(1), 61-66.
26. Kleiner, J. (2009). Diplomatic Practice Between Tradition and Innovation. World Scientific Publishing Co. Pte. Ltd.from: http://www.worldscibooks.com/socialsci/7247.html
27. Kosovac, A., Hartley, K., Acuto, M., & Gunning, D. (2020). Conducting city diplomacy, A Survey of International Engagement in 47 Cities. Chicago Council on Global Affairs. Retrieved from: https://www.thechicagocouncil.org/research/report/conducting-city-diplomacy-survey-international-engagement-47-cities
28. Massey, D. (2005). For space. London: Sage
29. Massey, D. (2009). Concepts of space and power in theory and in political practice. Walton Hall: Milton Keynes
30. Sizoo, A., & Musch, A. (2008). City diplomacy: the role of local governments in conflict prevention, peace-building and post-conflict reconstruction. The Hague: Deltahage
31. The Economist Intelligence Unit: EIU
32. United Cities and Local Governments (UCLG). (2008). The Hague agenda on city diplomacy. Barcelona: UCLG http://www.uclg.org/sites/default/files/EN_474_fin_eng_the_hague_agenda_on_city_diplomacy_0.pdf
33. Van der Pluijm, R., & Melissen, J. (2007). City diplomacy: the expanding role of cities in international politics. Netherlands Institute of International Relations' Clingendael'. Retrieved from https:// www. clingendael. org/ publication/ city -diplomacy-expanding-role-cities-international-politics
34. Wang , J., & Amiri, S. (2019). Building a robust capacity framework for U.S. city diplomacy. Retrieved from https://uscpublicdiplomacy.org/