واکاوی پیامدها و اثرات، چالش‌ها و فرصت‌های فراروی مشاغل غیرکشاورزی در نواحی روستایی با رویکرد تئوری بنیانی مطالعۀ موردی: شهرستان کمیجان دهستان وفس

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 3، دوره 22، شماره 3 - شماره پیاپی 48، مهر 1403، صفحه 63-97   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgrd.2024.80413.1229

نویسندگان

حسین فراهانی¹؛ حامد قهرمانی بزچلوئی^{* 2}؛ اکبر حسین زاده³

¹دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، گروه جغرافیا،دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

²کارشناسی‌ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، گروه جغرافیا،دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

³دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، گروه جغرافیا،دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

چکیده

در نیم قرن گذشته، تغییرات عمده‌ای در طرز تفکر توسعۀ روستایی رخ داده و توجه به اصل معیشت پایدار روستایی به‌طور بالقوه در کشورهای درحال‌توسعه به جهت تلاش برای کاهش فقر در روستاها، مطرح شده است. این درحالی است که در گذشته تمرکز اصلی جهت توسعۀ روستایی و تأمین معیشت روستاییان تمرکز بر افزایش بهره‌وری فعالیت‌های کشاورزی بود. در حال حاضر بسیاری از برنامه‌ریزان حرکت اقتصاد روستایی به سمت فعالیت‌های متنوع خارج از مزرعه را موتور محرکۀ رشد روستایی می‌دانند. تحقیق حاضر با هدف تبیین چالش‌ها و موانع فراروی اشتغالات خارج از مزرعه در نواحی روستایی با رویکرد تئوری بنیانی انجام گرفت. نوع تحقیق کاربردی و از نظر  ماهیت توصیفی – تحلیلی است. گردآوری داده‌ها به‌صورت کتابخانه‌ای و میدانی با استفاده از ابزار مصاحبه و مشاهده و تجزیه و تحلیل آن‌ها به روش کیفی با استفاده از نرم افزا  Maxqdaانجام شده است. جامعۀ آماری تحقیق شامل 20 نفر از شاغلین در اشتغالات خارج از مزرعه (صنعت، خدمات و گردشگری) ساکن در 4 روستای سمقاور، وفس، آمره و فتح‌آباد می‌باشد، افراد پاسخ‌دهنده به‌صورت انتخاب شده یا توصیه شده با مشخصات مشابه بودند. مدت زمان مصاحبه از هر فرد به‌طور میانگین 15 دقیقه بوده و جریان مصاحبه دارای انعطاف و در خور اهمیت بحث دارای مدت زمان بیشتر یا کمتر بوده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که در بخش موانع، افزایش قیمت و دشواری تهیۀ مواد اولیه و قطعات با 25.8 درصد بیشترین مقدار، در بخش مزیت‌های موجود احساس نیاز همیشگی به محصولات تولیدی در بازار با 27.1 درصد، در بخش تهدیدهای موجود وجود محصولات شرکتی با قیمت کمتر در بازار با 16.7 درصد و در بخش فرصت‌های موجود کاهش قیمت ارز، مواد اولیه و قطعات با 14.7 درصد بیشترین مقادیر را داشتند. در آخر نیز مدل پارادایمی فعالیت در مشاغل کشاورزی روستاییان تشریح و علل و شرایط، مفاهیم و پیامدهای آن بررسی شد.
 

کلیدواژه‌ها

توسعۀ پایدار؛ معیشت؛ اقتصاد غیرکشاورزی؛ کمیجان

مراجع

1. خدایی‌استیار، ح، راحلی،ح، کوهستانی، ح؛ و شجاعی‌مزدی، حبیب. (1397). شناسایی موانع و مشکلات واحدهای صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی در روستاهای شهرستان ساری. راهبردهای توسعه روستایی، سال پنجم،شماره چهارم، 455-467.
2. رحمانیان کوشککی، م، مهدوی‌حاجیلویی، م؛ وخالدی، ش. (1395). تحلیل عوامل پیش‌برنده و موانع فراروی توسعه کارآفرینی روستایی با تأکید بر صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی (مورد مطالعه: بخش کامفیروز، شهرستان مرودشت). نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، سال نهم، شماره اول،۵۳-۷۰.
3. مطیعی‌لنگرودی، س.ح؛ فرجی‌سبکبار، ح.ع؛ و حجت‌شمامی، س. (1398). تحلیل موانع و قابلیت‌های تنوع بخشی فعالیت‌ها در اقتصاد روستایی مورد: بخش رحمت‌آباد و بلوکات شهرستان رودبار. اقتصاد فضا و توسعه روستایی، سال هشتم، شماره بیست و هفتم،۱-۱۹.
4. میرک‌زاده، ع.ا؛ خالدی، ف؛ و شه‌کرمی ریگی، ض. (1396). تحلیل عوامل مؤثر و موانع توسعۀ فعالیت‌های غیرکشاورزی با تأکید بر مشاغل خانگی (مورد مطالعه دهستان قوری قلعه). تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، سال چهل و هشتم، شماره چهار، 533-545.
5. نامدار، ر، پزشکی‌راد، غ.ر؛ و صدیقی، ح. (1393). کاربرد تئوری بنیانی در مطالعۀ رفتار پایدار زیست‌محیطی کشاورزان؛ یک تحلیل اکتشافی. تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، سال دوم، 597-635.
6. وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی. (1398). طرح آمارگیری نیروی کار. وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی.
7. Asfaw, A., Simane, B., Hassen, A., & Bantider, A. (2017). Determinants of non-farm livelihood diversification: evidence from rainfed-dependent smallholder farmers in northcentral Ethiopia (Woleka sub-basin). Development Studies Research, 4(1), 22-36.
8. Ba, M., Anwar, A., & Mughal, M. (2021). Non‐farm employment and poverty reduction in Mauritania. Journal of International Development, 33(3), 490-514.
9. Chun, N., & Makiko, W. (2011). Can Skill Diversification Improve Welfare in Rural Areas? Evidence from the Rural Skills Development Project in Bhutan. Evidence from the Rural Skills Development Project in Bhutan (June 1, 2011). Asian Development Bank Economics Working Paper Series(260).
10. Davis, J. R. (2003). The rural non-farm economy, livelihoods and their diversification: Issues and options (NRI Report Issue).
11. Do, M. H., Nguyen, T. T., Halkos, G., & Grote, U. (2022). Non-farm employment, natural resource extraction, and poverty: evidence from household data for rural Vietnam. Environment, Development and Sustainability, 1-38.
12. Hasanov, S., & Sanaev, G. (2018). Non-farm employment trends and policy in rural areas of Samarkand region (Uzbekistan).
13. Imai, K. S., Gaiha, R., & Thapa, G. (2015). Does non-farm sector employment reduce rural poverty and vulnerability? Evidence from Vietnam and India. Journal of Asian Economics, 36, 47-61.
14. Li, J., Song, S., & Sun, G. (2022). Non-Farm Employment, Farmland Renting and Farming Ability: Evidence from China. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(9), 5476.
15. Michailidis, A., & Lazaridou, D. (2020). Non-farm employment: A key challenge to achieve zero hunger. Copyright Information Springer Nature Switzerland AG.
16. Thapa, G., Gaiha, R., Kaur, S., Kaicker, N., & Vashishtha, P. (2011). Agriculture-pathways to prosperity in Asia and the Pacific. International Fund for Agricultural Development (IFAD), Asia and the Pacific Division, Rome.
17. Waibel, H., Grote, U., Min, S., Nguyen, T. T., & Praneetvatakul, S. (2020). COVID-19 in the Greater Mekong Subregion: how resilient are rural households? Food security, 12(4), 779-782.
18. Corbin, J. & Strauss, A. (1990). Basics of Qualitative Research: Techniques and Procedures for Developing Grounded Theory. Sage Publication, Inc.
19. Struss, A. & Corbin, J. (2011). Basics of Qualitative Research,Techniques and Stages of Grounded Theory. (E. Afshar, translator). Ney press (In Farsi).