یادداشت تحلیلی مدیریت تقاضای آب: مفاهیم، سیاست‌های اجرایی و چارچوب پیاده‌سازی

آب و توسعه پایدار

دوره 11، شماره 2 - شماره پیاپی 32، شهریور 1403، صفحه 106-115   

نوع مقاله: یادداشت تحلیلی

نویسندگان

پروین مرادی اندرزی^{* 1}؛ فریبا قنبری²

¹دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد، گروه علوم و مهندسی آب، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

²دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد مهندسی منابع آب، دانشگاه فردوسی مشهد، سرپرست گروه تحقیقات شرکت آب و فاضلاب مشهد، مشهد، ایران

چکیده

ایران با مشکلات گسترده‌ای در حوزه مدیریت منابع آب مواجه است که ناشی از کاهش منابع آب تجدیدپذیر، افزایش تقاضا و مدیریت غیر اصولی می‌باشد. به علاوه، عواملی همچون تغییرات اقلیمی، خشکسالی‌های مکرر، بهره‌برداری بیش از حد از منابع زیرزمینی و عدم توازن در توزیع آب میان بخش‌های کشاورزی، صنعتی و شهری، نیز منجر به تشدید بحران در تأمین پایدار آب گردیده است. رویکرد مدیریت تقاضای آب (WDM) که دربرگیرنده روش‌های تنظیم و کاهش مصرف آب از طریق ترکیبی از اصول اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی می‌باشد، به عنوان یک راهکار کلیدی، در دهه‌های اخیر اهمیت بیشتری یافته است. هدف از این مطالعه، بررسی اصول و فرآیندهای اجرایی و پیاده‌سازی مدیریت تقاضا می‌باشد. بدین منظور، ابتدا مفهوم مدیریت تقاضا و نقش آن در کاهش مصرف آب و بهبود بهره‌وری منابع تشریح می‌شود. سپس، ابزارهای اجرایی مختلف، شامل اقدامات تعرفه‌ای مانند قیمت‌گذاری پلکانی، و اقدامات غیرتعرفه‌ای همچون برنامه‌های آگاهی‌بخشی عمومی و مقررات اجباری مصرف، معرفی و تحلیل خواهند شد. در نهایت، برای دستیابی به اجرای هرچه مؤثرتر مدیریت تقاضای آب، نیاز به استفاده توأمانِ ترکیبی از ساز‌و‌کارهای سیاستی و هماهنگی و هم‌افزایی بین نهادهای دولتی، خصوصی و جوامع محلی می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

مدیریت تقاضا آب؛ پارادایم مدیریت آب؛ اقدامات تعرفه‌ای و غیرتعرفه‌ای؛ هزینه‌ها و منافع مدیریت تقاضا

مراجع

داوری، ک، اسلامی، الف، عمرانیان، ح، درخشان، ه، و سالاریان، م. (1403). مدیریت آب (منابع و کاربردها). چاپ اول. انتشارات جهاد دانشگاهی واحد مشهد.
Abu-Bakar, H., Williams, L., & Hallett, S. H. (2021). A review of household water demand management and consumption measurement. Journal of Cleaner Production, 292, 125872. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2021.125872
Arfanuzzaman, M., & Atiq Rahman, A. (2017). Sustainable water demand management in the face of rapid urbanization and ground water depletion for social–ecological resilience building. Global Ecology and Conservation, 10, 9–22. https://doi.org/10.1016/j.gecco.2017.01.005
DWAF. (1999). Water Conservation and Demand Management National Strategy Framework. Department of Water Affairs and Forestry, Pretoria, south africa.
IUCN. (2000). Vision for Water and Nature: A World Strategy for Conservation and Sustainable Management of Water Resources in the 21st Centry. Gland, Switzerland and Cambridge, UK: IUCN.
Khumalo, S. (2013). Water crisis in cities: an investigation into the contribution of water demand management towards mitigating the scarcity of potable water in the city of Bulawayo. University of South Africa, Pretoria. http://hdl.handle.net/10500/13785
Poff, N. L., Brown, C. M., Grantham, T. E., Matthews, J. H., Palmer, M. A., Spence, C. M., Wilby, R. L., Haasnoot, M., Mendoza, G. F., Dominique, K. C., & Baeza, A. (2016). Sustainable water management under future uncertainty with eco-engineering decision scaling. Nature Climate Change, 6 (1), 25–34. Nature Publishing Group. https://doi.org/10.1038/nclimate2765
Ray Biswas, R., Sharma, R., Gyasi-Agyei, Y., & Rahman, A. (2023). Urban water security: water supply and demand management strategies in the face of climate change. Urban Water Journal, 20(6), 723–737. https://doi.org/10.1080/1573062X.2023.2209549
Stavenhagen, M., Buurman, J., & Tortajada, C. (2018). Saving water in cities: Assessing policies for residential water demand management in four cities in Europe. Cities, 79, 187–195. https://doi.org/10.1016/j.cities.2018.03.008
Tortajada, C., González-Gómez, F., Biswas, A. K., & Buurman, J. (2019). Water demand management strategies for water-scarce cities: The case of Spain. Sustainable Cities and Society, 45, 649–656. https://doi.org/10.1016/j.scs.2018.11.044