کنکاشی در سدسازی ایران

آب و توسعه پایدار

دوره 11، شماره 1 - شماره پیاپی 31، خرداد 1403، صفحه 100-139   

نوع مقاله: سایر مطالب علمی نشریه

نویسندگان

کاظم اسماعیلی^{* 1}؛ مائده اسکوهی²؛ وحیده مرتضوی امیری³

¹دانشیار گروه علوم و مهندسی آب، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

²دکتری علوم و مهندسی آب دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

³دانشجوی دکتری علوم و مهندسی آب، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

چکیده

این گزارش بر رویکرد چندوجهی سدسازی در ایران، با توجه به اهمیت و جایگاه سد‌ در ذخیره‌سازی آب،کنترل سیلاب، تولید انرژی برق آبی و پیشرفت کشاورزی تمرکز دارد. در ساخت هر سد، باید اثرات محیط زیستی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و امنیتی آن مد نظر قرار گیرد و از نظر فنی کاملا ًتوجیه‌پذیر باشد. کنکاش حاضر، با هدف بررسی نقش سدسازی در توسعه منابع آبی براساس وظایف محول شده سدها، تلاش دارد از دیدگاه متخصصین و دست‌اندرکاران در زمینه سدسازی، به این سوال پاسخ دهد که: آیا سدهای ساخته شده یا در حال ساخت و طراحی در ایران، معیارهای اصلی در ساخت و طراحی را برای دستیابی به این هدف بدست آوردند؟ پاسخ این سوال با ارزیابی نظرات مختلف متخصصین امر سدسازی و تحلیل گفتارها، بدون یک‌جانبه‌گرایی، در یک مجلد تنظیم و در اختیار علاقه‌مندان به موضوع قرارداده شده است.

کلیدواژه‌ها

ساخت سد؛ مدیریت آب؛ ارزیابی محیط‌زیستی؛ پایداری

مراجع

اینوتکس. (1400). سیزدهمین نمایشگاه بین‌المللی نو‌آوری و فناوری، پارک فناوری پردیس. لینک سخنرانی آقای عیسی بزرگ‌زاده در تاریخ 31 شهریور 1400: https://www.aparat.com/v/k348s2z
امامی میبدی، عنایت الله، و گهرویی باجگیرانی، فرزاد. (1400). تحلیل نشت تکیه‌گاه‌های سد لیرو با استفاده از روش ترکیبی  DFN-DEM. نشریه سد و نیروگاه برق آبی ایران، 7 (27)، 15-27. http://dorl.net/dor/20.1001.1.23225882.1399.7.27.7.1
ثقفیان، بهرام، فرازجو، حسن، سپهری، عادل، و نجفی‌نژاد، علی. (1385). بررسی اثر تغییرات کاربردی اراضی بر سیل‌خیزی حوزه‌آبریز سد گلستان، مجله تحقیقات منابع آب ایران، 2(1)، 18. https://www.magiran.com/p352617
حسینی توسل، مرتضی، کهندل، اصغر، و مرتضایی فریزهندی، قاسم. (1386). جلوگیری از اثرات منفی سدسازی و استفاده از فرصت‌های جدید با بررسی راهکار‌های اجرایی در بخش‌های مرتبط با منابع طبیعی (مطالعه موردی سدکارون 3). اولین همایش ملی سد و سازه‌های هیدرولیکی، کرج، ایران. https://civilica.com/doc/29270/
خبرگزاری ایرنا (الف). (7 دی 1401). کد خبر 84982789، لینک خبر www.irna.ir/xjLmLF
خبرگزاری ایرنا (ب). (21 دی 1401). کد خبر 84986561، لینک خبر www.irna.ir/xjLpkD
خبرگزاری ایرنا، (2 آبان 1402). دسته عکس خبری. لینک خبر  http://www.irna.ir/xjNM88
خبرگزاری ایسنا. (2 خرداد 1396). کد خبر 96030201350، لینک خبر isna.ir/xcZ8Q8
خبرگزاری ایسنا (الف). (20 تیر 1400). دسته خبری، لینک خبر isna.ir/xdJBH8 
خبرگزاری ایسنا (ب). (3 خرداد 1400). کد خبر 1400030301688، لینک خبر isna.ir/xdJh73 
خبرگزاری باشگاه خبرنگاران جوان. (9 مرداد 1400). کد خبر 7833584، لینک خبر https://www.yjc.ir/00Wrs8
خبرگزاری باشگاه خبرنگاران جوان. (11 آذر 1402). کد خبر ۸۶۱۰۷۵۱، لینک خبر https://www.yjc.ir/00a835
خبرگزاری تسنیم. (16 دی 1394). دسته اقتصادی، نفت و انرژی، لینک خبر https://tn.ai/963775
خبرگزاری جوان آنلاین. (22 شهریور 1393). دسته اجتماعی، کد خبر 673177، لینک خبر https://www.javanonline.ir/002p7h
خبرگزاری خبر آنلاین (خبرگزاری تحلیلی ایران). (12 دی 1401). کد خبر 1714131، لینک خبر khabaronline.ir/xjzWh
خبرگزاری دنیای اقتصاد. (21 شهریور 1397). کد خبر ۳۴۳۹۱۱۵، لینک خبر donya-e-eqtesad.com/fa/tiny/news-3439115
خبرگزاری شبستان. (18 اردیبهشت1399). کد خبر 925797، لینک خبر shabestan.news/x9SBQ
خبرگزاری معاصر. (23 بهمن 1401). گفتگوی ویژه با محمد درویش فعال محیط‌زیست درباره سد چم‌شیر. لینک خبر https://www.aparat.com/v/c75yk58
خبرگزاری مهر. (15 اسفند 1391). دسته اقتصاد، آب و انرژی، کد خبر 2011699، لینک خبر mehrnews.com/xn6S6
خبرگزاری مهر. (28 اردیبهشت 1395). دسته دانش و فناوری، علم و دانش، کد خبر 3655633، لینک خبر mehrnews.com/xF5Ym
خبرگزاری مهر. (16 دی1399). کد خبر 5114298، لینک خبر mehrnews.com/xTv5s
خبرگزاری مهر. (21 آذر 1401). دسته اقتصاد، آب و انرژی، کد خبر 5652094، لینک خبر mehrnews.com/xZ44S
خوش‌روش، مجتبی، و ولی‌زاده، مجتبی. (1396). اثرات احداث شبکه آبیاری و زهکشی سد مخزنی شهید رجایی روی تغییرات زمانی و مکانی کمیت و کیفیت آب زیرزمینی دشت ساری – نکا. نشریه علوم آب و خاک (علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی)، 21(2)، 1-14. http://dx.doi.org/10.18869/acadpub.jstnar.21.2.1 
درویشی، سحر، جوزی، سیدعلی، ملماسی، سعید، و رضایان، سحر. (1398). ارزیابی ریسک محیط‌زیستی سدها با استفاده از روش‌های SIR و VIKOR با رویکرد مطالعات پسا ارزیابی اثرات محیط‌زیستی (مطالعه موردی: سد بالارود خوزستان). نشریه سد و نیروگاه برق آبی ایران، 6 (22)، 75-89. http://dorl.net/dor/20.1001.1.23225882.1398.6.22.7.4
رباطی، مریم، یاوری، محسن، و فرساد، فروغ. (1397). ارزیابی ریسک زیست‌محیطی سد مراش با استفاده از روش تصمیم‌گیری چند شاخصه تلفیقی. نشریه سد و نیروگاه برق آبی ایران، ۵ (۱۸)، 1-13. http://dorl.net/dor/20.1001.1.23225882.1397.5.18.5.7
روزنامه شرق. (29 آذر 1400). کد خبر 302943، لینک خبر https://www.sharghdaily.com/fa/tiny/news-302943
سعدیان، علی، و شفیع‌‌‌زاده مقدم، حسین. (1400). بررسی تغییرات کاربری اراضی حوضه آبریز کرخه در سال‌های 1990 و 2020 با استفاده از پلتفرم گوگل ارث انجین و تصاویر ماهواره ای لندست. مجله تحقیقات آب و خاک ایران، 52(10)، 2569-2580. https://doi.org/10.22059/ijswr.2021.330075.669068
غفاری، سامان، یاسی، مهدی، و فرهودی، جواد. (1401). شبیه‌سازی تغییرات ریخت‌شناسی رودخانه در شرایط حذف سد وشمگیر-گرگانرود. مجله علوم و مهندسی آبخیزداری ایران. ۱۶(۵۶)، ۱۲-۲۱. http://dorl.net/dor/20.1001.1.20089554.1401.16.56.2.9
فاضلی، میثم، و قمی، راحله. (1401). بررسی عددی تخلیه جریان پر رسوب رودخانه در زمان سیلاب از مخزن سدها (مطالعه موردی سد رودبار). نشریه سد و نیروگاه برق آبی ایران، 8 (31)، 74-86. http://dorl.net/dor/20.1001.1.23225882.1400.8.31.4.3
کلانتری، خلیل، اسدی، علی، عادلی ساردوئی، محسن، و سارا مخت. (1401). بررسی پیامدهای احداث سد آبی بر کشاورزان ساکن در نوار شمالی استان گلستان: مورد مطالعه سد شیرین دره. مجله تحقیقات آب و خاک ایران، 53(4)، 871-884. https://doi.org/10.22059/ijswr.2022.330866.669081
محمدی بهزاد، حمید رضا، کلانتری، نصراله، بیگلری، بابک، و ترابی کاوه، مهدی. (1395). بررسی منشاء شوری آب رودخانه زهره در پایین‌دست سد چمشیر و قابلیت آن برای مصارف کشاورزی. مجله زمین‌شناسی کاربردی پیشرفته، 6 (3)، 74-83. https://doi.org/10.22055/aag.2017.11096.1125
محمدی، علیرضا، و چهارتنگی، طوبی. (1397). بررسی آثار پروژه‌های ملی سدسازی بر توسعه پایدار منطقه‌ای، مطالعه موردی: سد کارون 3، شهرستان ایذه، خوزستان. نشریه آب و توسعه پایدار، 5(1)، 83-92. https://doi.org/10.22067/jwsd.v5i1.64304
ملماسی، سعید، و الله‌داد، زهرا. (1396). ارزیابی ریسک زیست‌محیطی پروژه‌های سدسازی با استفاده از روش تصمیم‌گیری چند شاخصه تلفیقی (مطالعه موردی: سد آزاد در استان کردستان- ایران). نشریه سد و نیروگاه برق آبی ایران، 4(14)، 51-63. http://dorl.net/dor/20.1001.1.23225882.1396.4.14.5.2
میرزایی، محمد، عرب، داود رضا، و سارنگ، سید امین. (1380). بررسی و تحلیل زیست محیطی سد 15 خرداد. مجله آب و فاضلاب، 12(38)، 46. https://www.magiran.com/p111704
ناظری تهرودی، محمد، و شهیدی، علی. (1396). بررسی تاثیر احداث سد گتوند بر تغییرات سری زمانی پارامترهای کیفی جریان. مجله تحقیقات منابع آب ایران، 13(3)، 175-180. https://www.magiran.com/p1773496