نقشه راه دیپلماسی آب رودخانه های فرامرزی؛ از وضع موجود تا موقعیت مطلوب

پژوهش ‎های جغرافیای سیاسی

مقالات آماده انتشار، اصلاح شده برای چاپ، انتشار آنلاین از تاریخ 20 آبان 1403

نوع مقاله: مقالات علمی -پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/pg.2024.89682.1307

نویسندگان

سمیرا چناری¹؛ هادی اعظمی^{* 2}؛ محسن جانپرور³؛ عیسی ابراهیم زاده⁴

¹دانشجوی دکترای جغرافیای سیاسی.دانشگاه فردوسی مشهد. مشهد. ایران

²دانشیار جغرافیای سیاسی.دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد. مشهد.ایران

³استادیار جغرافیای سیاسی.دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد. مشهد. ایران

⁴استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

چکیده

مسائل مرتبط با منابع آب فرامرزی یک چالش سیاسی-اجتماعی و در نهایت زیست‌محیطی محسوب می‌شود، زیرا دسترسی به آب شیرین و مدیریت بهینه‌ی آن می‌تواند به‌عنوان یک ابزار قدرت در روابط بین کشورهای مختلف و درون جوامع عمل نماید. دیپلماسی آب به عنوان یک فرایند می‌تواند برای رفع تنش‌های مرتبط با آب و تسهیل همکاری میان کشورها دارای منابع آب مشترک عمل نماید. اما این مفهوم جدید و نوظهور برای ارائه‌ی یک فرایند از پشتوانه‌ی نظری و علمی کافی برخوردار نیست. به همین جهت در این مقاله با بسط مفهومی دیپلماسی آب تلاش شد گام‌به‌گام مسیرهای دیپلماسی آب برای زمینه‌های مختلف و اقدامات دیپلماسی آب مرتبط به عملکرد در نهایت به‌صورت نقشه‌راه دیپلماسی آب ارائه شود. برای این منظور ابتدا رویکردهای موجود در دیپلماسی آب با روش توصیفی-تحلیلی مورد بحث قرار گرفت و با یافتن مولفه‌های کانونی در دیپلماسی آب شامل بازیگران، منافع، قدرت و اهداف، نقشه‌راه دیپلماسی آب مبتنی بر مزایای رویکردها ارائه شد. این نقشه‌راه دیپلماسی آب با طراحی راهکارها و چارچوب‌های راهبردی در دیپلماسی آب فرایندی از انتقال شرایط موجود به مطلوب را ارائه می‌دهد که به تنظیم روابط میان کشورها و نهادهای مختلف کمک می‌کند و از طریق آن به ایجاد همکاری‌ها، توافق‌ها و گفت‌وگوهای مؤثر میان کشورها و پایداری در زمینه‌ی آب منجر خواهند شد.

کلیدواژه‌ها

دیپلماسی آب؛ رودخانه‌های فرامرزی؛ نقشه‌راه

مراجع