واکاوی وکالت سفیه در امور مالی با تأکید بر مادۀ 667 قانون مدنی ایران

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقاله 3، دوره 56، شماره 3 - شماره پیاپی 138، آذر 1403، صفحه 61-82   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfiqh.2023.78177.1422

نویسندگان

محمد امین فرد¹؛ ماندانا میرزائی^{* 2}

¹دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکدهٔ الهیات و علوم اسلامی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

²دانشجوی دکتری گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکدهٔ الهیات و علوم اسلامی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

در فقه امامیه و حقوق ایران، سفیه به کسی گفته می‌شود که فاقد حالتی است که وی را به حفظ مال وا دارد و او مال را در جای خود مصرف نمی‌کند. به همین دلیل صرفاً در امور مالی یا متضمن مال محجور است. بر مبنای این دیدگاه، سفیه از تعیین وکیل در امور مالی و دارای جنبۀ مالی ممنوع شده است؛ زیرا وی در اموری که خود امکان تصرف ندارد نمی‌تواند وکیل انتخاب کند. این در حالی است که وکالت‌پذیریِ او در امور مالی یا دارای جنبۀ مالی پذیرفته شده است. دیدگاه فوق خالی از اشکال نیست؛ زیرا سفیه در حین وکالت نیز فاقد قوای تشخیص مصلحت در امور مذکور است، ازسویی باتوجه‌به اینکه «رعایت مصلحت موکل» به‌موجب مادهٔ 667 قانون مدنی الزامی است، وکالت وی خالی از اشکال نیست. در پژوهش حاضر سعی شده است با به‌کارگیریِ روش توصیفی‌تحلیلی و استناد به منابع کتابخانه‌ای، مبنای صحت و یا عدم‌صحت این نوع وکالت تبیین شود. به نظر می‌رسد باتوجه‌به اینکه معیار عدم‌جواز توکیل توسط سفیه، در وکالت‌پذیری نیز موجود است و تحقق مفاد مادهٔ 667 قانون مدنی نیز دربارۀ او ممکن نیست، وکالت‌پذیریِ وی نیز صحیح نباشد.

کلیدواژه‌ها

سفیه؛ توکیل؛ وکالت‌پذیری؛ مصلحت موکل؛ مادهٔ 667 قانون مدنی؛ تصرفات مالی

مراجع

ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم. لسان العرب. بیروت: دار الصادر. چاپ‌سوم، 1414ق.

امامی، سیدحسن. حقوق مدنی. تهران: کتاب‌فروشی اسلامیه. 1384.

امامی، سیدحسن.حقوق مدنی. تهران: کتاب‌فروشی اسلامیه. چاپ بیست‌وپنجم، 1391.

ایازی، محمدعلی. ملاکات احکام و شیوه‌های استکشاف آن. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. 1389.

بحرانی، یوسف‌بن‌احمد. الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. 1363.

پرچین سلفی، محمدفرید. «ماهیت وکالت و قلمرو موضوعی آن در حقوق ایران»، دومین کنفرانس علمی پژوهشی رهیافت‌های نوین در علوم انسانی ایران. 1397.

جعفری لنگرودی، محمدجعفر. تأثیر اراده در حقوق مدنی. تهران: گنج دانش. 1385.

حاجی عزیزی، بیژن، سیده مریم اعتماد. «ضمانت‌اجرای عدم‌رعایت مصلحت در وکالت»، فقه و اصول. س47، ش100، بهار1394، 37تا55.  10.22067/fiqh.v47i20.22474

حسینی عاملی، محمدجوادبن‌محمد. م‍ف‍ت‍اح‌ ال‍ک‍رام‍ة ف‍ی‌ ش‍رح‌ ق‍واع‍د ال‍ع‍لام‍ة. بیروت: دار احیاء التراث العربی. بی‌تا. 

خمینی، روح‌الله. تحریر الوسیله. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س). 1392.

راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد. المفردات فی غریب القرآن. بیروت: دار العلم. 1412ق.

ره‌پیک، حسن. حقوق مسئولیت مدنی و جبران‌ها. تهران: خرسندی. 1387.

سبزواری، عبدالاعلی. مهذب الأحکام فی بیان حلال و الحرام. قم: سیدعبدالاعلی سبزواری. 1413ق.

سنهوری، عبدالرزاق احمد. وکالت. تهران: آریان. 1383.

شبیری زنجانی، موسی. کتاب نکاح. قم: رأی‌‌پرداز. بی‌تا.

شهید ثانی، زین‌الدین‌بن‌علی. الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة. قم: داوری. 1410ق.

شهید ثانی، زین‌الدین‌بن‌علی. مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة. 1413ق.

صاحب‌جواهر، محمدحسن‌بن‌باقر. جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. قم: مؤسسۀ دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(ع). 1421ق.

صفایی، حسین، مرتضی قاسم‌زاده. حقوق مدنی اشخاص و محجورین. تهران: سمت. 1388.

طباطبایی، علی‌بن‌محمد. ریاض المسائل. قم: آل‌البیت(ع). 1404ق.

علامه حلی، حسن‌بن‌یوسف. ارشاد الأذهان إلی أحکام الإیمان. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. 1410ق.

علامه حلی، حسن‌بن‌یوسف. قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. 1413ق.

فاضل لنکرانی، محمدجواد. قاعدۀ میسور. قم: مرکز فقهی ائمۀ اطهار(ع). 1396.

فاضل هندی، محمدبن‌حسن. کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. 1416ق.

قانون مدنی مصوب 18/02/1307.

کاتوزیان، ناصر. دورۀ مقدماتی حقوق مدنی: درس‌هایی از عقود معین. تهران: کتابخانۀ گنج دانش. 1377.

کاتوزیان، ناصر. عقود معین حقوق مدنی. تهران: شرکت سهامی انتشار. چاپ‌پنجم، 1385.

کاتوزیان، ناصر. قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی. تهران: میزان. چاپ سی‌ونهم، 1392.

کاشف‌الغطاء، محمدحسین. تحریر المجلة. قم: مجمع العالمی لتقریب المذاهب الإسلامیة. 1422ق.

محقق حلی، جعفربن‌حسن. شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: اسماعیلیان. 1408ق.

محقق کرکی، علی‌بن‌حسین. جامع المقاصد فی شرح القواعد. قم: آل‌البیت(ع). 1414ق.

محمدی، غفار، توران محمدی. «بررسی وضعیت وکالت صغیر ممیز و سفیه»، مطالعات حقوق شهروندی. ش23، شهریور1400، 415تا432.

مقدس اردبیلی، احمدبن‌محمد. مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان. قم: مؤسسه النشر الاسلامی. بی‌تا.

میرخلیلی، سیداحمد، نصراله جعفری خسروآبادی، زینب زارع. «حمایت حقوقی از عقب‌ماندگان ذهنی از منظر حقوق پزشکی و رویۀ قضایی ایران»، فصلنامۀ حقوق پزشکی. دورۀ13، ش50، پاییز1398، 80تا107. 

نراقی، احمدبن‌محمدمهدی. رسائل و مسائل. قم: کنگرۀ بزرگداشت محققان ملامهدی و ملااحمد نراقی. 1380.