| تعداد نشریات | 52 |
| تعداد شماره‌ها | 2,091 |
| تعداد مقالات | 21,679 |
| تعداد مشاهده مقاله | 79,751,479 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 25,537,025 |
واکاوی تحلیلی تأثیر قواعد منطقی در گزاره‌های اصولی | ||
| فقه و اصول (Fiqh va uṣūl) | ||
| مقاله 10، دوره 56، شماره 3 - شماره پیاپی 138، آذر 1403، صفحه 239-269 اصل مقاله (994.24 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfiqh.2023.78145.1421 | ||
| نویسندگان | ||
| علیرضا نوروزی* ؛ مرتضی نوروزی | ||
| مدرس سطوح عالیه و خارج اصول حوزهٔ علمیهٔ مشهد و عضو هیئت‌علمی جامعة المصطفی العالمیة خراسان | ||
| چکیده | ||
| تأثیر بسزای مسائل و قواعد منطقی در گزاره‌های اصولی و عملیات استنباط احکام شرعی پوشیده نیست تا آنجا که مباحث منطقی از مبادی علم اصول و از مبادی اجتهاد شمرده شده است. بسیاری از اصولیان با تصریح خود و یا با بهره‌گیری عملی از قواعد منطقی در استدلال‌های خود، عملاً به تأثیر استفاده از دانش منطق در استنباط احکام تن داده و در مقابل، عده‌ای نیز منکر کاربرد این علم در مسیر استنباط احکام بوده و برخی آن را از مصادیق خلط حقیقت و اعتبار دانسته‌اند. در این نوشتار به‌هدف تقویت جایگاه عقل در اجتهاد، ابتدا رابطهٔ علم منطق با اصول فقه را تبیین نموده و با رویکرد توصیفی‌تحلیلی به پیشینۀ تاریخی تداخل مسائل علم منطق با علم اصول فقه پرداخته و پس از بیان مبادی منطقی علم اصول، دیدگاه اصولیان را در خصوص جایگاه دانش منطق به‌عنوان یکی از مبادی اجتهاد مورد واکاوی قرار داده‌ایم و ضمن پاسخ‌گویی به شبهات، با اشاره به نمونه‌هایی از کاربرد مباحث و قواعد منطقی در گزاره‌های اصولی و عملیات استنباط احکام فقهی، توقف اجتهاد بر فراگیری اکثر قواعد و مصطلحات علم منطق را اثبات نموده‌ایم. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| قواعد منطقی؛ گزاره‌های اصولی؛ مبادی اجتهاد؛ مبادی منطقی؛ تأثیر منطق در اصول | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم
آخوند خراسانی، محمدکاظم‌بن‌حسین. کفایة الأصول. قم: آل‌البیت(ع). چاپ‌اول، 1409ق.
آملى، هاشم. مجمع الأفکار و مطرح الأنظار. قم: المطبعة العلمیة. چاپ‌اول، 1395ق.
ابن‌ابى‌جمهور، محمدبنزینالدین. کاشفة الحال عن احوال الإستدلال. بیروت: ام القری. چاپ‌اول، 1416ق.
ابن‌تیمیه، احمدبن‌عبدالحلیم. الردّ علی المنطقیّین. بیروت: الریّان. چاپ‌اول، 1426ق.
ابن‌حزم، علی‌بن‌احمد. الفصل فی الملل و الاهواء و النّحل. بیروت: دار الجیل. چاپ‌دوم، 1416ق.
ابن‌صلاح، عثمان‌بن‌عبدالرحمن. فتاوى و مسائل ابن‌الصلاح فی التفسیر و الحدیث و الأصول و الفقه و معه ادب المفتی و المستفتی. بیروت: دار المعرفة. چاپ‌اول، 1406ق.
ابن‌قدامه، عبدالله‌بن‌احمد. روض‍ة ال‍ن‍اظر و ج‍ن‍ة ال‍م‍ن‍اظر فی اصول الفقه علی مذهب الامام اح‍م‍دب‍ن‌ح‍ن‍ب‍ل. ریاض: رشد. چاپ‌اول، 1413ق.
ابن‌حزم، علی‌بن‌محمد. التقریب لحدّ المنطق ذیل رسائل ابن‌حزم الاندلسی. به‌تحقیق احسان عباس. بیروت: المؤسسة العربیة. چاپ‌دوم، 1987م.
ارموی هندی، محمدبن‌عبدالرحیم. الفائق فی اصول الفقه. به‌تحقیق علی عمیرینی. 1415ق.
اصفهانی، محمدحسین. نهایة الدرایة فی شرح الکفایة. قم: سیدالشهداء(ع). چاپ‌اول، 1374.
اصفهانى، محمدحسین. بحوث فی الأصول. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. چاپ‌دوم، 1416ق.
انصاری، فرید. المصطلح الأصولی عند الشاطبی. القاهره: دار السلام. چاپ‌اول، 1424ق.
انصاری، مرتضی‌بن‌محمدامین. فرائد الأصول. قم: مؤسسة النشر الاسلامی. چاپ‌پنجم، 1416ق.
انصاری، مرتضی‌بن‌محمدامین. کتاب المکاسب. قم: کنگرهٔ جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى. 1415ق.
بصری، محمدبن‌علی. المعتمد فی اصول الفقه. دمشق: المعهد العلمی الفرنسی. 1384ق.
بهبهانى، محمدباقربن‌محمداکمل. الرسائل الأصولیة. قم: موسسة العلامة المجدد الوحید البهبهانی. چاپ‌اول، 1416ق.
تونى، عبدالله‌بن‌محمد. الوافیة فی اصول الفقه. قم: مجمع الفکر الإسلامی. چاپ‌دوم، 1415ق.
حارثی، وائل‌بن‌سلطان. علاقة علم اصول الفقه بعلم المنطق. بیروت: مرکز نماء للبحوث و الدراسات. چاپ‌اول، 2012م.
حائری اصفهانى، محمدحسین‌بن‌عبدالرحیم. الفصول الغرویة فی الأصول الفقهیة. قم: دار احیاء العلوم الاسلامیة. چاپ‌اول، 1404ق.
حکیم، محمدکاظم. المدخل الى علم الأصول دروس فی مبادى علم الأصول. قم: دار الفقه. چاپ‌اول، 1421ق.
حلی، حسین. اصول الفقه. قم: مکتبة الفقه و الأصول المختصه. چاپ‌اول، 1432ق.
حیدری، علی‌نقی. اصول الإستنباط. قم: لجنة ادارة الحوزة العلمیة. چاپ‌اول، 1412ق.
خمینی، روح‌الله. الرسائل. قم: اسماعیلیان. چاپ‌اول، 1410ق.
خمینی، روح‌الله. تنقیح الأصول. به‌تقریر حسین تقوی اشتهاردی. تهران: مؤسسهٔ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره). چاپ‌اول، 1418ق.
خمینی، مصطفی. تحریرات فی الأصول. قم: مؤسسهٔ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره). چاپ‌اول، 1418ق.
خویی، ابوالقاسم. دراسات فی علم الأصول. به‌تقریر سیدعلی هاشمی شاهرودی. قم: مؤسسۀ دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(ع). چاپ‌اول، 1419ق.
خویی، ابوالقاسم. مصباح الأصول. به‌تقریر محمدسرور واعظ حسینی بهسودی. قم: داوری. چاپ‌اول، 1422ق.
خویی، ابوالقاسم. التنقیح فی شرح العروة الوثقى. قم: زیرنظر جناب آقاى لطفى. چاپ‌اول، 1418ق.
خویی، ابوالقاسم. محاضرات فی اصول الفقه. به‌تقریر محمداسحاق فیاض. قم: انصاریان. چاپ‌چهارم، بی‌تا.
رشاد، علی‌اکبر. «بررسی انتقادی مبادی‌پژوهی اصولیون؛ مطالعهٔ موردی «مفهوم‌شناسی» و «جایگاه‌شناسی» مبادی علم»، فصلنامهٔ کتاب نقد. س12، ش55تا56، تابستان و پاییز1389، 13تا71.
رشتى، حبیباللهبنمحمدعلی. بدائع الأفکار. قم: آل‌البیت(ع). چاپ‌اول، بی‌تا.
زرکشی، محمدبن‌بهادر. البحر المحیط فی اصول الفقه. کویت: دار الصفوة. چاپ‌دوم، 1423ق.
سبحانی، جعفر. الرسائل الأربع: قواعد اصولیة و فقهیة. قم: امام صادق(ع). چاپ‌اول، 1415ق.
سبحانی، جعفر. الموجز فی اصول الفقه. قم: امام صادق(ع). 1428ق.
سبحانی، جعفر. الوسیط فی اصول الفقه. قم: مؤسسهٔ امام صادق(ع). چاپ‌چهارم، 1388.
سبزواری، هادی‌بن‌مهدی. شرح منظومه. قم: علامه. 1361.
سلطان‌العلماء، حسین‌بن‌محمد. تعلیقة على حاشیة الأستاد على الفرائد. اراک: مطبعة الموسویة. چاپ‌اول، بی‌تا.
سیوطی، عبدالرحمن‌بن‌ابی‌بکر. صون المنطق و الکلام عن فن المنطق و الکلام. بیروت: دار الکتب العلمیة. چاپ‌اول، 1427ق.
شعرانى، ابوالحسن. المدخل الى عذب المنهل فی اصول الفقه. قم: الهادی(ع). چاپ‌اول، 1373.
شهابی، محمود. تقریرات اصول. تهران: چاپخانهٔ حاج محمدعلی علمی. 1321.
شهید ثانی، زین‌الدین‌بن‌علی. مسالک الأفهام الى تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة. چاپ‌اول، 1413ق.
شیخ بهایى، محمدبن‌حسین. زبدة الأصول. قم: شریعت. چاپ‌اول، 1383.
شیرازی، احمد. تعلیقات الفصول فی الأصول. نجف اشرف: مطبعة الآداب. چاپ اول، 1386.
شیرازی، سیدعبدالله. عمدة الوسائل فی الحاشیة على الرسائل. مشهد: مؤسسة امیرالمؤمنین(ع) للشئون العلمیة و الخیریة. چاپ‌چهارم، 1427ق.
صالحی مازندرانی، اسماعیل. شرح کفایة الأصول. قم: صالحان. چاپ‌اول، 1382.
صدر، محمدباقر. بحوث فی علم الأصول. به‌تقریر سیدمحمود هاشمی شاهرودی. بیروت: دار الإسلامیة. چاپ‌اول، 1417ق.
صدر، محمدباقر. دروس فی علم الأصول. بیروت: دار المنتظر. چاپ‌اول، 1405ق.
طباطبایی، محمدحسین. اصول فلسفه و روش رئالیسم. با مقدمه و پاورقی مرتضی مطهری. تهران: مؤسسۀ چاپ و صحافی شرکت افست سهامی عام، بی‌تا.
طباطبایی، محمدحسین. المیزان فی تفسیر القرآن. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. چاپ‌پنجم، بی‌تا.
طباطبایی، محمدحسین. حاشیة الکفایة. قم: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی. چاپ‌اول، بی‌تا.
طباطبایی، محمدحسین. رسائل سبعة. قم: بنیاد علمی و فکری استاد علامه محمدحسین طباطبائی، بی‌تا.
عراقی، ضیاءالدین. نهایة الأفکار. به‌تقریر محمدتقی بروجردی نجفی. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. چاپ‌سوم، 1417ق.
علامه حلی، حسن بن یوسف. تهذیب الوصول الى علم الأصول. لندن: موسسة الامام علی علیه‌السلام. چاپ اول، 1380.
علی‌پور، مهدی. درآمدی به تاریخ علم اصول. قم: مرکز جهانی علوم اسلامی. چاپ‌اول، 1382.
غزالی، محمدبن‌محمد. المستصفی من علم الأصول. مصر: دار الصادر. چاپ‌اول، 1322ق.
فاضل لنکرانی، محمد. دراسات فی الاصول. قم: مرکز فقهی الائمة الاطهار(ع). چاپ‌اول، 1430ق.
فخر رازی، محمدبن‌عمر. المحصول فی علم اصول الفقه. بیروت: الرسالة. چاپ‌سوم، 1418ق.
فخرالمحققین، محمدبن‌حسن. ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد. قم: اسماعیلیان. 1387.
فضلی، عبدالهادی. دروس فی اصول الفقه الإمامیة. بیروت: المرکز الغدیر للدراسات الإسلامیة. چاپ‌دوم، 1427ق.
قطب‌الدین رازى، محمدبن‌محمد. تحریر القواعد المنطقیة فی شرح الرسالة الشمسیه. قم: بیدار. چاپ‌دوم، 1384.
کاشف‌الغطاء، على‌بن‌محمدرضا. النور الساطع فی الفقه النافع. نجف: الآداب. چاپ‌اول، 1381ق.
کجورى شیرازى، محمدمهدى. الاجتهاد و التقلید. قم: نهاوندی. چاپ‌اول، 1380.
گرجی، ابوالقاسم. «تأثیر منطق در علم اصول»، فصلنامۀ حوزه. ش7، آذر و دی 1363، 34تا52 .
گرجی، ابوالقاسم. ادوار اصول الفقه. تهران: میزان. چاپ‌اول، 1385.
گرجی، ابوالقاسم. تاریخ فقه و فقها. تهران: سمت. چاپ‌سوم، 1421ق.
گرجی، ابوالقاسم. نگاهی به تحول علم اصول. تهران: بنیاد بعثت واحد تحقیقات اسلامی. چاپ اول، 1361.
لاریجانی، صادق. فلسفۀ علم اصول. قم: مدرسۀ علمیۀ ولی‌عصر(عج). چاپ‌اول، بی‌تا.
محمدی، ابوالحسن. مبانی استنباط حقوق اسلامی. تهران: دانشگاه تهران. چاپ‌پانزدهم، 1381.
علی‌پور، مهدی و حسنی، حمیدرضا. «علوم اعتباری و روشهای واقعگرایانه». جایگاه‌شناسی علم اصول؛ گامی به سوی تحول. قم: مرکز مدیریت حوزۀ علمیۀ قم. 1385.
مظفر، محمدرضا. اصول الفقه. قم: مؤسسة النشر الإسلامى. چاپ‌پنجم، 1430ق.
مکارم شیرازی، ناصر. انوار الأصول. به‌تقریر احمد قدسی. قم: مدرسة الإمام علی‌بن‌ابی‌طالب(ع). چاپ‌دوم، 1428ق.
موسوی قزوینى، على. تعلیقة على معالم الأصول. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. چاپ‌اول، 1427ق.
موسوى گلپایگانى، جمال‌الدین. رسائل. نجف: مطبعة الحیدریة. چاپ‌اول، 1370ق.
میرزاى قمى، ابوالقاسم‌بن‌محمدحسن. القوانین المحکمة فی الأصول. قم: مؤسسة احیاء الکتب الإسلامیه. چاپ‌اول، 1430ق.
نائینی، محمدحسین. فوائد الأصول. به‌تقریر محمدعلی کاظمینی خراسانی. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. چاپ‌اول، 1376.
نراقى، مهدى‌بن‌ابی‌ذر. انیس المجتهدین فی علم الأصول. قم: بوستان کتاب. چاپ‌اول، 1388.
نراقی، مهدى‌بن‌ابی‌ذر. تجرید الأصول. قم: نشر سید مرتضی. چاپ اول، 1384.
نشار، علی سامی. مناهج البحث عند مفکری الاسلام و اکتشاف المنهج العلمی فی العالم الاسلامی. بیروت: دار النهضة العربیة. چاپ‌اول، 1404ق.
یزدی، ملاعبدالله‌بن‌حسین. الحاشیة علی تهذیب المنطق. قم: دار التفسیر. 1432ق. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 249 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 198 |
||