فراتحلیل اثر مقادیر مختلف کودهای دامی، شیمیایی (نیتروژن) و زیستی بر برخی صفات کمّی و کیفی آویشن باغی (Thymus vulgaris L.)

بوم شناسی کشاورزی

مقاله 4، دوره 16، شماره 3 - شماره پیاپی 61، مهر 1404، صفحه 477-492   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/agry.2024.84908.1170

نویسندگان

حوا محمودی اصل¹؛ محمود مختاری^{* 2}؛ رضا صدرآبادی حقیقی¹؛ مهدی الهی ترشیزی¹

¹گروه علوم کشاورزی ،‌ واحد مشهد،‌ دانشگاه آزاد اسلامی،‌ مشهد،‌ ایران.

²گروه علوم کشاورزی ،‌ واحد قاینات،‌ دانشگاه آزاد اسلامی،‌ قاینات،‌ ایران

چکیده

این مسئله که چگونه می‌توان مطالعات پژوهشی مستقل از یکدیگر را گرد هم آورد و تفسیر کرد، یک سؤال اساسی و مهم در همه علوم است. استفاده از تکنیک فراتحلیل به پژوهشگران این امکان را می‌دهد که در مقایسه با یک مطالعه و یا مداخله واحد یا منفرد به شناختی بیشتر از پدیده‌های مورد نظر برسند. جنس آویشن (Thymus) از خانواده نعناعیان (Lamiaceae) دارای بیش از 215 گونه در جهان است که 18 گونه آن در ایران شناسایی شده است. آویشن باغی (Thymus vulgaris L.) گیاهی چند ساله، بوته‌ای، پوششی، نیمه‌همیشه‌سبز و بومی منطقه اروپا و مدیترانه بوده و از قدرت سازگاری محیطی گسترده‌ای برخوردار است. در سال‌های گذشته، مطالعات زیادی روی گیاه آویشن صورت گرفته است که گاه نتایج متناقضی نیز داشته‌اند. بدین­منظور مقاله­ها، گزارش­های پژوهشی و پایان­نامه­های دانشجویی با استفاده از واژه­های کلیدی مرتبط با صفات مهم کمّی و کیفی آویشن مرور شد. پس از کنترل کیفی، از میان 250 مقاله، تعداد 60 مقاله فارسی و 28 مقاله انگلیسی انتخاب گردید و در نهایت، 15 مقاله با 53 اندازه اثر برای مقادیر مختلف کود‌های گاوی و 49 اندازه اثر برای کودهای شیمیایی و زیستی بر صفات، وزن خشک، درصد اسانس و عملکرد روغن ثبت و مورد تجزیه فراتحلیل قرارگرفت. نتایج فراتحلیل نشان می‌دهد که مطالعات اثر 30 تن کود گاوی در هکتار با اندازه اثر (502/0 =g) برای وزن خشک و (482/0 =g) برای عملکرد روغن افزایشی و مثبت بودند و با اطمینان 99 درصد (01/0≥P) برای صفات ذکرشده معنی‌دار شدند. این مطالعات براساس شاخصI² برای وزن خشک (48/79 =I²) و برای عملکرد روغن (79/86 =I²) ناهمگن بودند و پس از رسم نمودار قیفی و انجام آزمون بگ و مازومدار، تقارن و عدم خطای انتشار آن‌ها مشاهده گردید. و نتایج به‌دست آمده قابل توصیه می‌باشد. مطالعات اثر کود شیمیایی (نیتروژن) فقط بر افزایش عملکرد وزن خشک با اندازه اثر (614/0=g) افزایشی، مثبت و معنی‌دار شده است (01/0≥P). این مطالعات براساس شاخصI² برای وزن خشک (79/93 =I²) ناهمگن بودند و پس از رسم نمودار قیفی و انجام آزمون بگ و مازومدار، تقارن و عدم خطای انتشار آن‌ها مشاهده گردید و نتایج به‌دست آمده قابل توصیه می‌باشد. مطالعات اثر کود‌های زیستی به‌ترتیب با اندازه اثر (789/0=g) بر وزن خشک، (773/0=g) بر عملکرد روغن و (593/0=g) بر درصد اسانس تأثیر افزایشی و مثبت داشتند و معنی‌دار شده است (01/0≥p). این مطالعات براساس شاخصI² برای عملکرد روغن (34/83 =I²) و درصد اسانس (71/77 =I²) ناهمگن و متقارن بودند و خطای انتشار نداشته و نتایج آن قابل توصیه می‌باشد. صفاتی که معنی‌دار نشدند یا مطالعات آن‌ها از تقارن برخوردار نبودند، در همه تیمارهای مورد بررسی نیاز به انجام مطالعات با دقت بالاتر برای توصیه دارند.

کلیدواژه‌ها

اندازه اثر؛ خطای انتشار؛ درصد اسانس؛ ناهمگنی

مراجع

1. Anjomani, A., Abbaspour Fard, M.H., Mokhtari, M. (2022). Investigating the effect of mineral additives based on nickel and cobalt in anaerobic digesters on methane performance using metaanalysis techniqueMaster's Thesis, Department of Biosystem Engineering, Faculty of Agriculture, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.
2. Askary, M., Behdani, M. A., Parsa, S., Mahmoodi, S., & Jamialahmadi, M. (2018). Water stress and manure application affect the quantity and quality of essential oil of Thymus daenensis and Thymus vulgaris. Industrial Crops and Products, 111(4), 336-344. (In Persian with English abstract). http://doi.org/ 10.1016/j.indcrop.2017.09.056
3. Babaee, A., & Shayegan, J. (2011, May). Effect of organic loading rates (OLR) on production of methane from anaerobic digestion of vegetables waste. In Proceedings of the world renewable Energy Congress, Linköping, Sweden,8-13.411-417. http://doi.org/10.3384/ecp.11057411
4. Bahreininejad, B., Razmjoo, J., & Mirza, M. (2013). Influence of water stress on morpho-physiological and phytochemical traits in Thymus daenensis International Journal of Plant Production 7(1), 151-166. (In Persian with English abstract). http://doi.org/10.22069/ijpp.2012.927
5. Begg, C.B., & Mazumdar, M. (1994). Operating characteristics of a rank correlation test for publication bias. Biometrics, 1088-1101.
6. Çoğaltay, N., & Karadağ, E. (2015). Introduction to Meta-Analysis. Leadership and Organizational Outcomes: Meta-Analysis of Empirical Studies, 19-28. http://doi.org/10.1007/978-3-319-14908-0
7. Copas, J., & Shi, J.Q. (2000). Meta-analysis, funnel plots and sensitivity analysis. Biostatistics, 1(3), 247-262. http://doi.org/10.1093/biostatistics/1.3.247
8. Cooper, H.M., Hedges, L.V. (1994). The handbook of research synthesis. Russell Sage Fundation, New York.610. pages. http://www.russellsage.org
9. Cohen, J. (1988). Statistical Power Analysis for the Behavioral Sciences, 2^nd Edition. Hillsdale: Lawrence Erlbaum.579 pages. http://www.taylorfrancis.com
10. Egger, M., Smith, G.D., & Altman, D. (2008). Systematic Reviews in Health Care. Meta-Analysis in Context. John Wiley & Sons. https://doi.org/10.1093/med/9780199218707.003.0039
11. Deeks, J.J., Altman, D.G., Bradburn, M.J., Egger, M., & Smith, G.D. (2001). Systematic Reviews in Health Care, Meta-Analysis in Context.2^nd512 pages. http://www.willy.com.
12. Jabbari, R., Amini Dehaghi, M., Modares Sanavy, M.A., & Kordenaeej, A. (2008). Effects of application methods of nitrogen fertilizer in semi-arid and moderate cool conditions on morphological and composition on thyme (Thymus vulgaris ). Agricultural Plant Breeding Research Journal 1(3), 78-94. (In Persian with English abstract)
13. Doulati, B., Rahimi, A., & Haidarzadeh, S. (2018). Investigating the effect of organic, biological and chemical fertilizers on the quantitative and qualitative characteristics of Danai thyme (Thymus deanensis ). Scientific Journal of Agriculture, 42(3),79-95. (In Persian with English abstract) https://doi.org/10.22055/agen.2019.27350.1457
14. Gigord, L., Shykoff, & Atlan, L. (1999). Evidence for effects of restorer genes on male and female reproductive functions of hermaphrodites in the gynodioecious species Thymus vulgaris Journal of Evolutionary Biology, 12(3), 596-604.
15. Habibi, M., Fadaei, Z. N., & Najafi, M. (2009). Confirmatory factorial structure, reliability and validity of the Achenbach youth self-report scale (YSR), monozygotic and dizygotic twins. Journal of Clinical Psychology 1(1), 1-18. (In Persian with English abstract)
16. Nejadhabibvash, F., & Shokri Mahmudi, A. (2021). Effect of biofertilizers of Azotobarvar-2 and Phosphatebarvar-2 on the amount and compositions of Thymus daenensis essential oil in the full flowering stage. Iranian Journal of Plant Biology, 13(1), 19-36. (In Persian with English abstract) https://doi.org/10.22108/IJPB.2021.122978.1213.
17. Haidari, M., Gatsby, F., Sabbagh, S.K., & Markarian, H. (2019). Effect of irrigation distance and organic and inorganic fertilizers on yield components and some biochemical compounds of cultivated thyme (Thymus vulgaris ) Scientific Journal of Plant Nutrition. Baghi, 3(1), 51-68. (In Persian with English Summary)
18. Higgins, J.P., Thompson, S.G., Deeks, J. J., & Altman, D.G. (2003). Measuring inconsistency in meta-analyses. https://doi.org/10.1136/bmi.327.7414.557 .
19. Honorato, A.C., Maciel, J.F.A., de Assis, R.M.A., Nohara, G.A., de Carvalho, A.A., Pinto, J.E.B.P., & Bertolucci, S.K.V. (2022). Combining green manure and cattle manure to improve biomass, essential oil, and thymol production in Thymus vulgaris Industrial Crops and Products, 187, 115469. http://doi.org/ 10.1016/j.indcrop.2022.115469 .
20. Izanlo, B., & Habibi, M. (2011). Application of meta-analysis in social and behavioral science: a review of advantages, disadvantages, and methodological issues. Journal of Research in Behavioural Sciences, 9(1), 0-0. (In Persian with English abstract)
21. Mohammad Pour Vashvaee, R., Galavi, M., Ramroodi, M., & Fakheri, B. (2014). The effect of drought stress and biofertilizer inoculation on the growth, performance and composition of thyme essential oil. Journal of Agroecology 7(2), 237-253. (In Persian with English abstract). http://doi.org/10.22067/JAG.V712.36935 .
22. Mokhtari, M. (2014). Comprehensive meta-analysis of saffron research in Iran and the world. Ph.D. Dissertation, Faculty of Agriculture (International Campus), Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran. (In Persian with English abstract)
23. Emami Bistgani, Z., Siadat, S.A., Bakhshandeh, A., Ghasemi Pirbalouti, A., Hashemi, M., Maggi, F., & Morshedloo, M.R. (2018). Application of combined fertilizers improves biomass, essential oil yield, aroma profile, and antioxidant properties of Thymus daenensis Celak. Industrial Crops and Products, 121, 434-440. Available at Web site: www.elsevier.com/locate/indcrop.
24. Nickavar, B., Mojab, F., & Dolat-Abadi, R. (2005). Analysis of the essential oils of two Thymus species from Iran. Food chemistry, 90(4), 609-611. (In Persian with English abstract). http://doi.org/1016/j.foodchem.2004.020.
25. Omidbeygi, R., Ramazani, A., Sadeghi, B., & Ziarat Nia, S.M. (2003). Effect of corm mass on saffron production in Nishabur climate. In Proceeding of 3^rd National Congress on Iranian Saffron, Mashhad, Iran, pp. 158–163. (In Persian with English abstract). http://doi.org/1007/978-3-319-5879-3-6 .
26. Prasanth Reddy, V., Ravi Vital, K., Varsha, P.V., & Satyam, S. (2014). Review on Thymus vulgaris traditional uses and pharmacological properties. Med Aromata Plants, 3(164), 2167-0412. http://doi.org/10.4172/2167-0412.1000164
27. Rey, C. (1995). Direct field sowing of thyme (Thymus vulgaris). Horticultural Science Abstracts, 65(8), 137.
28. Rosenthal, R., Cooper, H., & Hedges, L.V. (1994). The Handbook of Research Synthesis. Russell Sage Foundation, pp. 231-244. 610 pages.
29. Rothstein, H.R., Sutton, A.J., & Borenstein, M. (2005). Publication Bias in Meta‐ Publication Bias in Meta‐Analysis: Prevention, Assessment and Adjustments, pp. 1-7. http://doi.org/10.1002/0470870168.
30. Rotundo, J.L., & Westgate, M.E. (2009). Meta-analysis of environmental effects on soybean seed composition. Field Crops Research, 110(2), 147-156. http://doi.org/1016/j.ecr.2008.07.012
31. Shabkhiz, H., Javanmard, A., Ostadi, A., & Morshedloo, M.R. (2021). Improving quantity and quality of Thymus daenensis essential oil with application of Myco-Root biofertilizer under different irrigation levels. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants Research, 37(3), 434-456. (In Persian with English abstract). https://doi.org/10.22092/IJMAPR2021.352999.2921
32. Sharafzadeh, S., & Zare, M. (2011). Effect of drought stress on qualitative and quantitative characteristics of some medicinal plants from Lamiaceae family: A review. Advances in Environmental Biology, 5(8), 2058-2062. (In Persian with English abstract)
33. Vahedi, V.S. (2021). The effectiveness of hypertext annotations on learners' vocabulary learning: A meta-analysis. Technology of Education Journal (TEJ), 15(2), 339-349.
34. Viechtbauer, W. (2010). Conducting meta-analyses in R with the metaphor package. Journal of Statistical Software, 36(3), 1-48. http://doi.org/10.18637/jss. v036.i03.