بررسی نقادانه نظریه غزالی در مورد میزان و اقسام آن

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 17 آذر 1403

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/epk.2024.90211.1375

نویسندگان

محمود صیدی¹؛ محمدرضا فرهمندکیا^{* 2}

¹دانشیار گروه فلسفه دانشگاه شاهد تهران

²دانشجوی دکتری رشته فلسفه و کلام اسلامی دانشکده الهیات دانشگاه شیراز

چکیده

نظریه غزالی در مورد معنا و مصداق میزان در قرآن کریم یکی از مهم ترین و منسجم ترین نظریاتی است که در این مورد ارائه شده است. میزان به معنای سنجش و ارزیابی می باشد که غالبا در آیات قرآنی در مورد میزان سنجش اعمال به کار می رود. ولی نظریه غزالی در مورد میزان سنجش صحیح استدلها، درستی یا نادرستی و نهایتا کیفیت ارزیابی آنهاست. به بیان دیگر میزان در نظر غزالی منصرف به میزان اعتقادات و باورها می باشد. در نظر غزالی، قرآن پنج قسم میزان را به کار می برد که عبارت اند از: میزان تعادل که خود به قسم اکبر، اوسط و اصغر تقسیم می شود، میزان تلازم و شیطانی. بر خلاف مدعای غزالی، هر دو یا یکی از مقدمات این میزان های استدلالی، نظری هستند و بدیهی نیستند. برخی از مصادیق میزان های اکبر، اوسط و اصغر با یکدیگر تداخل می نمایند و میزان شیطانی را نمی توان قسم مستقلی از سایر اقسام میزان دانست.

کلیدواژه‌ها

غزالی؛ میزان؛ قرآن؛ انسان؛ هدایت

مراجع