مشخّصه‌های آکوستیکی و نرخِ تغییراتِ واکه‌های دوگانۀ گویشِ خواف

زبانشناسی و گویش های خراسان

مقاله 6، دوره 16، شماره 4 - شماره پیاپی 37، اسفند 1403، صفحه 127-111   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jlkd.2024.90569.1283

نویسندگان

نوید فیروزی^{* 1}؛ محمّد صاحبی²

¹استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران.

²استادیار گروه فرهنگ‌نویسی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، تهران، ایران.

چکیده

در این پژوهش، پس از معرّفی و بررسی واکه‌های دوگانۀ گویشِ خوافی و ذکر نمونه‌هایی از کلماتِ دارایِ این نوع واکه‌ها، نتایج آزمایشی که برای اندازه‌گیری مشخّصه‌های آکوستیکی این واکه‌ها انجام پذیرفته، ذکر، بررسی و تحلیل شده‌است. مقالۀ حاضر بخشی از تحقیق مفصلی است که با هدف آوانگاری دقیق و علمی واحدهای واژگانی این گویش صورت گرفته‌ و نتایج آن برای تألیف فرهنگ گویشِ خوافی و نیز گردآوری ادبیاتِ عامیانۀ آن ضروری است. در این مقاله، مشخّصه‌های آکوستیکی واکه‌های مذکور در واژه‌های تک‌هجایی بررسی گردیده‌است. این پژوهش مطابقِ روش سوکَده (2008) صورت گرفته‌‌است؛ براساس این شیوه، نخست میانگینِ بسامدِ سازه‌هایِ اول و دومِ آغازه و پایانۀ واکه‌هایِ دوگانۀ خوافی محاسبه و بررسی شده‌ و سپس فضای واکه‌‌های مرکب این گویش ترسیم گردیده‌است. در ادامۀ مقاله، نرخِ تغییراتِ بسامدِ سازه‌هایِ اول و دومِ واکه‌هایِ دوگانۀ خوافی محاسبه و تحلیل شده‌است. مقاله با اندازه‌گیری دیرش این واکه‌ها به پایان می‌رسد. نتیجۀ کلّیِ این پژوهش نشان می‌دهد که حرکتِ سازۀ اوّلِ واکه‌هایِ دوگانۀ خوافی از واکه‌ای باز به سمت واکه‌ای بسته است و حرکتِ سازۀ دوم آن‌ها، غیر از [ou]، در جهت پیشین‌شدگی است.

کلیدواژه‌ها

گویشِ خوافی؛ واکه‌های دوگانه؛ آواشناسی آکوستیک؛ سازه‌های بسامدی؛ نرخ تغییرات

مراجع

احراری رودی، ع. (1396). خواف در گذر تاریخ. ضریح آفتاب.

امیری‌نژاد، م. (1375). بررسی و توصیف گویش خواف (پایان‌نامۀ منتشرنشدۀ کارشناسی ارشد). دانشگاه فرودسی مشهد.

ایونسیان، ی. (1403). بعضی ویژگی‌های تمایزبخش مهم گویش‌های خراسانی زبان فارسی از گویش‌های گروه افغانی و تاجیکی. زبانشناسی و گویش‌های خراسان، 16 (1)، 1-29. http://doi.org/10.22067/jlkd.2024.84459.1202

بختیاری، س. (1393). اطلس شهری استانی ایران. مؤسسۀ جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی.

بلاذری، ا. (1988). فتوح البلدان. دار و مکتبه الهلال.

بلنداختر نشتیفانی، ن. (1396). روزگار خواف. وثوق.

بی‌جن‌خان، م. (1392). نظام آوایی زبان فارسی. سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها.

جانسون، ک. (2013). آواشناسی آکوستیک و شنیداری. پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) و نشر چاپار.

حافظ ابرو، ش. (1375-1378). جغرافیای حافظ ابرو. میراث مکتوب.

حسینی کیونانی، ن.، و همکاران. (1393). بررسی نرخ تغییرات واکه‌های مرکب گویش کردی کرمانشاهی. مجموعه مقالات دومین همایش ملی آواشناسی فیزیکی (صص. 95-115). به همت گلناز مدرسی قوامی. نویسۀ پارسی.

حق‌شناس، ع. (1393). آواشناسی (فونتیک). آگه.

دیهیم، گ. (1388). اطلس گویش‌شناختی قصران داخل. سروش.

راهنمای گردآوری گویش‌ها برای گنجینۀ گویش‌های ایرانی. (1390). فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

ساعدی، ا. (1390). فرهنگ، تلفظ واژگان و اصطلاحات در گویش مردم ولایت خواف. شاملو.

سیفی هروی، س. (1383). تاریخنامۀ هرات. اساطیر.

شریفی، ش و صبوری، ن. (1397). بررسی نشانۀ تأکید در گویش‌های فارسی خراسان. زبانشناسی و گویش‌های خراسان، 10 (18)، 151-169. http://doi.org/10.22067/lj.v10i18.71224

صاحبی، س. م.، و فیروزی، ن. (1401). بررسی صوت‌شناختی و شنیداری واکه‌های سادۀ واجی گویش خوافی. علم زبان، 9 (15)، ۳۰۰-۳۲۶.  http://doi.org/10.22054/ls.2021.63451.1485

مدرسی قوامی، گ. (1392). آواشناسی: بررسی علمی گفتار. سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها.

مدرسی قوامی، گ. (1395). واکه‌های مرکب در زبان فارسی: یک بررسی صوت‌شناختی. نشریۀ پژوهش‌های زبان‌شناسی تطبیقی، 6 (11)، 1-17. http://doi.org/10.22084/RJHLL.2016.1519

مدرسی قوامی، گ. (1396). راهنمای آوانویسی و واج‌نویسی زبان فارسی. انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.

مقدسی، ا. (1411). احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم. مکتبه مدبولی.

نوربخش، م. (1392). آواشناسی فیزیکی با استفاده از رایانه. علم.

یاقوت حموی بغدادی. (1995). معجم البلدان. دار صادر.

Deterding, D. (2000). Measurements of the /e?/ and /??/ vowels of young English speakers in Singapore. In A. Brown, D. Deterding, & E. L. Low (Eds.), The English language in Singapore: Research on pronunciation (pp. 93 99). Singapore Association for Applied Linguistics.

Gay, T. (1968). Effect of speaking rate on diphthong formant movements. Journal of Acoustical Society of America, 44 (6), 1570-1573.

Hayward, K. (2000). Experimental phonetics. Longman Linguistics Library.

Salbrina, S. H. (2006). The vowels of Brunei English: An acoustic investigation. English World-Wide, 27(3), 247-264. http://doi.org/10.1075/eww.27.3.03sha

Tsukada, K. (2008). An acoustic comparison of English monophthongs and diphthongs produced by Australian and Thai speakers. English World-Wide, 29(2), 194-211.

http://doi.org/10.1075/eww.29.2.05tsu.