بررسی تأثیر شبکه منطقه‌ای متداخل روسیه و ترکیه بر امکان و امتناع کریدور زنگزور

پژوهش نامه ایرانی سیاست بین الملل

دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 25، دی 1403، صفحه 375-331   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/irlip.2024.80414.1358

نویسندگان

فاطمه محروق^{* 1}؛ رسول نعیم نژاد²

¹فردوسی مشهد

²گروه علوم سیاسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه فردوسی

چکیده

مقاله حاضر درصدد بررسی پویایی‌های نوین ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک قفقاز جنوبی ناشی از جنگ دوم قره‌باغ و جنگ روسیه و اوکراین (2022) با تکیه بر پروژه کریدور زنگزور است. اهمیت این پژوهش در آن است که تاکنون بیشتر پژوهش‌های صورت گرفته در این حوزه براساس نظریه‌های کلاسیک ادبیات روابط بین‌الملل مورد بررسی قرار گرفته است. این درحالی است که با شدت گرفتن جنگ روسیه و اکراین (2022) و اهمیت مسیرهای ترانزیتی جایگزین در قفقازجنوبی به دلیل موقعیت میان‌گاهی آن در نظم‌های منطقه‌ای مجاور که محل تداخل برنامه‌های منطقه‌ای بازیگران مهم بین‌المللی است سبب ناکارامدی نگرش‌های سنتی به منطقه‌گرایی شده است. در این راستا، پژوهش حاضر با توجه به مدل تحلیلی منطقه‌گرایی متداخل، درصدد پاسخ به این پرسش است که تأثیر شبکه منطقه‌ای متداخل روسیه و ترکیه بر پروژه کریدور زنگزور چیست؟ استدلال نویسندگان مقاله آن است شبکه متداخل روسیه و ترکیه به دلیل تداخل سیاست‌های منطقه‌ای آن‌ها در قفقاز جنوبی و شکل‌دهی به الگوهای رفتاری هم‌افزا با شرکا و جایگزین راهبردی برای رقبا بهتر می‌تواند واقعیت‌های موجود در الگوهای رفتاری روسیه و ترکیه را به صورت ساختارمند و چندوجهی تبیین کند.

کلیدواژه‌ها

قفقازجنوبی؛ منطقه گرایی شبکه‌ای متداخل؛ کریدور زنگزور؛ ترکیه؛ روسیه

مراجع

 

منابع

امیدی، علی؛ خیری، مصطفی (1395). تأثیر روابط جمهوری آذربایجان و اسرائیل بر امنیت ملی ایران. فصل­نامه مطالعات راهبردی, سال 19, ص 137-158.

حکیم، حکیم ؛ جعفری، اصغر (1394). تحولات ژئوپلتیک قفقاز و امنیت جمهوری اسلامی ایران. موسسه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز, ص 37-64.

سیف‌تبریزی، مهدی؛ عرب‌زاده، زهره (1401). نقش ترکیه و آذربایجان در خنثی‌سازی منافع ایران با دالان ترانس خزر. عطنا - رسانه تحلیلی دانشگاه علامه طباطبائی. برگرفته شده از:

https://atna.atu.ac.ir/fa/news/304490/%D9%86%D9%82%D8%B4%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%B1%D8%AE%D9%86%D8%AB%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%81%D8%B9%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7-%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%AF%D9%88%D8%B1-%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3-%D8%AE%D8%B2%D8%B1.

طاهریی، ابولقاسم؛ فرهمند، بهرام (1393). نقش تعامل و تقابل سیاست خارجی امریکا و روسیه در توسعه منطقه قفقاز جنوبی: مطالعه موردی انرژی. فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، سال 10، شماره 29، ص 139-181,. برگرفته شده از:

 https://psq.karaj.iau.ir/article_523759_81ad37fc2240774cf9ebbb5a4bc2b4fe.pdf

عطایی، فرهاد؛ شیبانی, اعظم (1390). زمینه‌‌‌ های همکاری و رقابت ایران و روسیه در آسیای مرکزی در چارچوب ژئوپلیتیک .موسسه مطالعات اوراسیای مرکزی، سال 4، شماره 08، برگرفته شده از:

 https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=136049

قاسمی، فرهاد (1387). نگرش شبکه‌ای به مناطق و تحلیل فرایند‌های آن از دیدگاه تئوری‌های سیکلی. فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک, سال4، شماره 11، ص 96-129. برگرفته شده از

https://journal.iag.ir/article_57066_60306d30f132e40f6a37eae230826da6.pdf.

قاسمی، فرهاد؛ ناظری, زهرا(1390). تحولات ژئوپلیتیک در حوزه دریای خزر و تغییر نقش قدرتهای بزرگ در این منطقه. فصل­نامه ژئوپلیتیک, سال 03 (پیاپی 23), شماره 07 ، برگرفته شده از https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=139553.

قاسمی، فرهاد (1391). بنیان‌های نظری موازنه قوای هوشمند در شبکه‌های فاقد معیار منطقه‌ای : گامی به‌سوی ارائه نظریه نوین موازنه قوای منطقه‌ای. فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک, سال 08، شماره 25، ص172-213. برگرفته شده از http://journal.iag.ir/article_56079_622a7d41e3f98fbef166374eee5557ed.pdf.

قاسمی، فرهاد(1391). مبانی‌نظری،کارکردی‌نظریه‌‌سیستم‌های‌پیچیده‌وآشوب‌ درمطالعات‌نظم‌منطقه‌ای.

قاسمی، فرهاد؛ لطفیان اکبرآبادی, زهرا (1392). تأثیر شبکۀ متداخل استراتژیک ایران بر دیپلماسی منطقه‌ای جمهوری اسلامی. پژوهش نامه ایرانی سیاست بین الملل, سال11،  شماره 02، ص94-125.

قاسمی، فرهاد؛ عین الهی, بهرام (1395). نقش و کارکرد گروه‌های ضدسیستمی در سیستم کنترل نظم منطقۀ آسیای غربی. پژوهش نامه ایرانی سیاست بین الملل, سال 04، شماره 02، ص 119-146.

قاسمی، فرهاد؛ رکن آبادی اصل, ا. (1396). دیپلماسی هوشمند و هم‌گرایی منطقه‌ای: جهان اسلام. فصل نامه جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام, سال 06،شماره 12، ص 25-44.

قاسمی، فرهاد؛ فرجی, م., (1396). تئوری سیستم‌های انطباقی پیچیده ابزار تحلیلی نظم در محیط‌های پیچیده و آشوب. فصل­نامه سیاست جهانی, سال 06، شماره 03، ص7-40.

قاسمی، فرهاد (1398). گامی به سوی نظریه نوین ژئوپلیتیک شبکه ای و بازتولید قدرت در سیاست بین الملل. فصل­نامه روابط خارجی، سال 11، شماره 03، ص 37-66. برگرفته شده از:

https://ensani.ir/fa/article/download/441433.

قاسمی، فرهاد(1399). نظریه پیچیدگی - آشوب و جنگ در روابط بین‌الملل، موسسه انتشارات دانشگاه تهران، شماره 02.

قاسمی، فرهاد (1401). قدرت و سیاست بین الملل. دانشگاه تهران، شماره 01، ویرایش 01.

کولائی، الهه(1379). کتاب سبز فدراسیون روسیه. انتشارات وزارت امورخارجه.

کولایی، الهه (1388). جمهوری اسلامی ایران و ژئوپلیتیک قفقاز جنوبی. فصلنامه بین­المللی ژئوپلیتیک, دوره 06، شماره 17، ص 75-111. برگرفته شده از

http://journal.iag.ir/article_56959_a0a53e1ec0f05b8a4c2b25b9ee7e3b0b.pdf.

کولایی، الهه؛ صداقت، محمد(1391)، "موانع همگرایی در سازمان کشورهای مستقل همسود"، پژوهش نامه ایرانی سیاست بین­الملل، شماره 1.

محروق, فاطمه. (1401). منطقه‌گرایی شبکه‌ای متداخل: الگویی نظری برای سیاست خارجی چندهمسایگی ایران. journal.iag.ir. https://journal.iag.ir/article_157144.html.

محروق، فاطمه؛ شیرخانی، محمد علی (1399). خیزش چین در عصر گذار پویایی‌های جهانی و منطقه‌ای . انتشارات دانشگاه تهران. برگرفته شده از:

https://fidibo.com/book/113373-%D8%AE%DB%8C%D8%B2%D8%B4-%DA%86%DB%8C%D9%86-%D8%B9%D8%B5%D8%B1-%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1.

مسعودی، قربان (1401). چشم اندازهای عادی سازی روابط میان ترکیه و ارمنستان. دیپلماسی ایرانی، برگرفته شده از :

http://irdiplomacy.ir/fa/news/2011200/%DA%86%D8%B4%D9%85-%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B2%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B9%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B7-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87-%D9%88-%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86.

نصوحیان، محمد مهدی(1388). راهبردهای اتحادیه اروپا در قفقاز و تأثیر آن بر جمهوری اسلامی ایران.  فصلنامه ره آورد سیاسی, سال 08، شماره 25، ص 3-25.

ورستان، توحید (1401). دالان خلیج فارس-دریای سیاه؛ فرصت مهم ایران در قفقاز جنوبی. فصل­نامه راهبرد معاصر - آخرین اخبار ایران و جهان. برگرفته شده از:

https://rahbordemoaser.ir/fa/news/160149/%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%AF%D9%88%D8%B1-%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3-%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%87-%D9%81%D8%B1%D8%B5%D8%AA-%D9%85%D9%87%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2-%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C.

Ahmad Rahim, Shoaib (2017). The Geopolitics of the Lapis Lazuli Corridor. The Diplomat. https://thediplomat.com/2017/12/the-geopolitics-of-the-lapis-lazuli-corridor/.

Aci̇cbe, Ceyda. (2020). The Events In Zangezur From 1918 To 1921 And The Transfer Of Zangezur To Armenia. https://dergipark.org.tr/en/pub/ras/issue/59135/850749.

Avdaliani, Emil. (2020). Turkey’s Win-Win Strategy in the Nagorno-Karabakh Conflict. BESA Center Perspectives Paper (1), 1-4. .https://besacenter.org/wp-content/uploads/2020/11/1816-Turkey-and-Nagorno-Karabakh-Avdaliani-final.pdf.

Anjaparidze, Zaal (2021). The Second Karabakh War and Georgia’s Threatened Transit Role. Eurasia Daily Monitor, 18(26).

 Balla, Evanthia (2013). Turkish and Iranian interests and policies in the South Caucasus Executive summary By Evanthia Balla.

Barlas, Begüm. (2021). Çin’in Kuşak-Yol Projesinde Afganistan’ın Rolü. Ankasam. https://www.ankasam.org/cinin-kusak-yol-projesinde-afganistanin-rolu/.

Branch, Anthony.R (2018). Armenia and the South Caucasus: A New Security Environment. Connections: The Quarterly Journal, 17(2), 47–60. https://doi.org/10.11610/connections.17.2.04

Buzogány, Aron (2019). Europe, Russia, or both? Popular perspectives on overlapping regionalism in the Southern Caucasus. East European Politics, 35(1), 93-109. doi:10.1080/21599165.2019.1588117.

Coffey, Luke (2021). One Year After the Second Karabakh War, the U.S. Needs to Increase Engagement in the South Caucasus. The Heritage Foundation. https://www.heritage.org/europe/report/one-year-after-the-second-karabakh-war-the-us-needs-increase-engagement-the-south.

Chkhaidze, Nicholas, & Kuzio, Taras (2022). A Weaker Russia and the West’s Opportunity in the South Caucasus. RUSSIA & EURASIA STUDIES CENTRE.

https://henryjacksonsociety.org/publications/a-weaker-russia-and-the-wests-opportunity-in-the-south-caucasus/.

Chalabashvili, Vepkhvia (2022). Turkey’s “Chess Party” in the South Caucasus. Uluslararası Sosyal Bilimler ve Eğitim Dergisi, 4(6), 293-308.

De Waal, Thomas (2010). Remaking the Nagorno-Karabakh Peace Process. Survival, 52(4), 159–176. https://doi.org/10.1080/00396338.2010.506830.

De Waal, Thomas (2021) In the South Caucasus, can new trade routes help overcome a geography of conflict? Available at: https://carnegieendowment.org/files/de_Waal_South_Caucasus_Connectivity.pdf.

Doğan, G. E. (2022). The Nagorno-Karabakh Conflict: Assessment of Regional Security Dynamics. Turk sh Journal of Secur ty Stud es, 168.

deMattos, Policarpo C; Miller, Daniel; Park, Eui H (2012) Decision making in trauma centers from the standpoint of complex adaptive systems. Manag. Decis., 50, 1549–1569. https://www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/00251741211266688/full/html.

Ergun, Ayca& Valiyev, Anar. (2020). An Account on Karabakh War: Why Now and Then What? Panorama, E-publication, 9. https://www.uikpanorama.com/blog/2020/11/10/an-account-on-karabakh-war-why-now-and-then-what/.

Forsyth, J. (2015). The Caucasus: A History (New). Cambridge University Press.

Goldenfeld, Nigel, Kadanoff, Leo P (1999) Simple Lessons from Complexity. Science, 284, 87-89.  - References - Scientific Research Publishing. (n.d.). https://scirp.org/reference/referencespapers.aspx?referenceid=2388127.

Green, Nazarian (2021). The Meghri Corridor: A Viable Transport Link or Geopolitical Noose? Retrieved from https://evnreport.com/politics/the-meghri-corridor-a-viable-transport-link-or-geopolitical-noose/

Hill, Fiona. (2003). Seismic shifts in Eurasia: The changing relationship between Turkey and Russia and its implications for the South Caucasus. Southeast European and Black Sea Studies, 3(3), 55–75. https://doi.org/10.1080/14683850412331321648.

Hamstra, C. Complexity storytelling.( 2017): The science of complexity within the art of communication. Emerg. Complex. Organ., 19, 1–6.

Hoffmann, Chris (2019). Neo-Ottomanism, Eurasianism or securing the region? A longer view on Turkey’s interventionism. Conflict, Security & Development, 19(3), 301-307. doi:10.1080/14678802.2019.1608016.

Hanjing, Yue. (2022). Recent Tensions Between Iran and Azerbaijan: Manifestations, Causes and Developments. Scholars Journal of Arts, Humanities and Social Sciences, 2, 52-60. Retrieved from https://saspublishers.com/media/articles/SJAHSS_102_52-60.pdf.

Iskandarov, Khayal, & Gawliczek, Piotr (2022). Economic coercion as a means of hybrid warfare: The South Caucasus as a focal point. Security and Defence Quarterly. https://doi.org/10.35467/sdq/151038.

Iru. (2022). TIR lights up the Lapis Lazuli corridor with Afghan-Turkey transport. International Road and Transport Union. https://www.iru.org/news-resources/newsroom/tir-lights-lapis-lazuli-corridor-afghan-turkey-transport.

Iskandaryan, Alexander (2020). The Second Karabakh War, or the first postpost–soviet war. Vienna: Institute for Security Policy (ISP).

Skybrook, David, & Miller, Jean (2020). Understanding Complex Systems. https://csh.umn.edu/academics/whole-systems-healing/understanding-complex-systems.

Ivaniadze, Medea (2023). China’s Activities in the South Caucasus. Georgian Foundation for Strategic and International Studies. https://gfsis.org.ge/publications/view/3466.

Jabbarov, Ali, Abbasova, Sevinj & Tanrıverdi, Haluk (2022). REGIONAL COOPERATION PROSPECTS ON THE ZANGAZUR-NAKHCHIVAN-ISTANBUL ROUTE THE RESUME. Uluslararası Turizm, Ekonomi ve İşletme Bilimleri Dergisi (IJTEBS) E-ISSN: 2602-4411, 6(1), 42-52.

Khan, Mumim Ahmad (2021). The Conflict of Azerbaijan and Armenia with Special Reference to Nagorno Karabakh: An Overview. Journal of Malay Islamic Studies, 4(01).

Meister, Stefan (2021). Shifting Geopolitical Realities in the South Caucasus. Reports, SCEEUS, Stockholm: SCEEUS, November, 1, 14.

Modebadze, Valeri. (2020). The escalation of conflict between Armenians and Azerbaijanis and the problems of peaceful resolution of the Nagorno-Karabakh war. J. Liberty & Int'l Aff., 6, 102.

Mahrough, Fatemeh (2022). Multiplex Network Regionalism; A Theoretical Model for Iran's Multi-Neighborhood Foreign Policy, Geopolitics Quarterly, V 19, No 2, Summer 2023, 281-315. Retrieved from https://journal.iag.ir/article_157144_36e9ae6659bc6cc9958e8228d1e01287.pdf?lang=en

Ohannes, Geukjian (2016). Ethnicity, Nationalism and Conflict in the South Caucasus: Nagorno-Karabakh and the Legacy of Soviet Nationalities Policy. Routledge.

Фротвейт, М., & Замікула, М. (2022). Georgia’s foreign policy under the new balance of power in the South Caucasus after the Second Karabakh war. Політичне життя, 153-159.

Paul, Amanda, & Sammut, Dennis (2016). Nagorno-Karabakh and the arc of crises on Europe’s borders. Epc. https://www.epc.eu/en/Publications/Nagorno-Karabakh-and-the-arc-of-crises-on-Europes-borders~2137e8.

Paul, Amanda (2016). The EU and the South Caucasus 25 Years Since Independence | Heinrich Böll Stiftung | Brussels office - European Union. Heinrich-Böll-Stiftung. https://eu.boell.org/en/2016/11/25/eu-and-south-caucasus-25-years-independence.

President. (2020). Statement by the President of the Republic of Azerbaijan, Prime Minister of the Republic of Armenia and President of the Russian Federation » Official web-site of President of Azerbaijan Republic. Retrieved from https://president.az/en/articles/view/45923.

Popkhadze, Miro (2021). China’s Growing Influence in the South Caucasus - Foreign Policy Research Institute. Foreign Policy Research Institute. https://www.fpri.org/article/2021/11/chinas-growing-influence-in-the-south-caucasus/.

Qaed, A. A. (2022,). Why Iran Opposes Azerbaijan’s Zangezur Corridor Project - Gulf International Forum. Gulf International Forum. https://gulfif.org/why-iran-opposes-azerbaijans-zangezur-corridor-project/.

Richardson, Kurt(2004) Systems theory and complexity: Part 2 [Forum]. Emerg. Complex. Organ, 6, 77–82.

Remler, Philip (2020). Russia’s Stony Path in the South Caucasus. Carnegie Endowment for International Peace. https://carnegieendowment.org/2020/10/20/russia-s-stony-path-in-south-caucasus-pub-82993.Retrieved from. https://www.heritage.org/sites/default/files/2021-10/IB5223.pdf.

Sakwa, Richard (2017). The South Caucasus and European security. In The South Caucasus–Security, Energy and Europeanization (pp. 103-120): Routledge.

Tahlilbazaar. (2023). Iran and Türkiye are regional rivals and business partners; Economic relations between Tehran and Ankara after the elections. tahlilbazaar.com. https://www.tahlilbazaar.com/news/224780/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87%D8%B1%D9%82%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87-%D8%A7%DB%8C%D9%88%D8%B4%D8%B1%DA%A9%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B7%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86.

Trends in International Arms Transfers. (2019). SIPRI. https://doi.org/10.55163/sxak9616. https://www.sipri.org/sites/default/files/2019-03/fs_1903_at_2018.pdf.

Ulviyya, Bayramova (2021). OCTOBER-2021 ANALYSIS THE IMPACT OF THE OPENING OF ZANGEZUR CORRIDOR ON REGIONAL. Retrieved from Azerbaijan: https://policycommons.net/artifacts/1851479/october-2021-analysis-the-impact-of-the-opening-of-zangezur-corridor-on-regional/2599000/.

Veliyev, Cavid. (2021). Building the Zangezur corridor, normalization in South Caucasus. Retrieved from https://www.dailysabah.com/opinion/op-ed/building-the-zangezur-corridor-normalization-in-south-caucasus.

Veliyev, Cavid (2022). Iran’s Frustrations With the Zangezur Corridor. Jamestown. https://jamestown.org/program/irans-frustrations-with-the-zangezur-corridor/.

Xiaoli, Guo& Fidan, Giray (2018). China’s Belt and Road Initiative (BRI) and Turkey’s Middle Corridor: “Win-Win Cooperation”? Middle East Institute. https://www.mei.edu/publications/chinas-belt-and-road-initiative-bri-and-turkeys-middle-corridor-win-win-cooperation.

Yavuz, M. Hakan & Gunter, Michael (2022). The Nagorno-Karabakh Conflict: Historical and Political Perspectives (Routledge Contemporary Russia and Eastern Europe Series) (1st ed.). Routledge. Retrieved from https://www.routledge.com/The-Nagorno-Karabakh-Conflict-Historical-and-Political-Perspectives/Yavuz-Gunter/p/book/9781032198569.