پدیدارشناسی و تحلیل ساختاری-اندیشگانی رویکرد پکن در همکاری جامع راهبردی ایران-چین بر اساس نظریه "نقش"

پژوهش نامه ایرانی سیاست بین الملل

دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 25، دی 1403، صفحه 147-127   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/irlip.2024.84477.1442

نویسندگان

مهدی جهانتیغی¹؛ خسرو وفایی سعدی^{* 2}؛ پونه طبیب زاده³

¹گروه روابط بین الملل، واحد رفسنجان، دانشگاه آزاداسلامی، رفسنجان، ایران

²گروه روابط بین الملل، واحد رفسنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، رفسنجان، ایران

³گروه حقوق ، واحد رفسنجان، دانشگاه ازاد اسلامی، رفسنجان، ایران

چکیده

مقدمه:پیش‌بینی‌های نظری، رویه‌های بین‌المللی و شواهد اثباتی و تجربی فراوانی در نظام جهانی از یک دوره گذار سریع و عمیق حکایت دارد که در آن قدرت‌های نوظهور جهانی و مجموعه‌های منطقه‌ای، در حال به چالش کشیدن ساختار سنتی قدرت در جهان هستند. هم‌افزایی چین و ایران در برخی از حوزه‌ها در این راستا قابل تفسیر است. بیان مسئله: عدم ادراک مناسب از این رابطه در ایران و بافت بین‌الملل و تمرکز تفاسیر و تحلیل‌ها بر محور متغیر آمریکا، و برخی خلأهای روش‌شناختی و معرفت‌شناختی در تحقیقات پیشین مانع از ایجاد یک فهم جامع و روا از این پدیده شده است. روش: بر همین اساس، تحقیق حاضر با استخدام نظریه نقش در نظام بین‌الملل، تلفیق پدیدارشناسی و تحلیل اثرات متقاطع و اعتباربخشی نخبگانی و نرم‌افزاری، ابعاد رابطه دو کشور تحت برنامه همکاری مشترک را از دیدگاه چین بررسی کرده است. یافته‌ها: نتایج نشان داد که رویکرد چین در رابطه با ایران متشکل از دو بعد ساختاری ( متشکل از ده متغیر) و اندیشگانی (متشکل از پنج متغیر) است که به ترتیب منجر به ساخت نقش‌های "ابرقدرت-قدرت میانه" و "ذینفع همسو" شده است. تحلیل اثرات متقاطع نیز نشان داد که نظام روابط دو کشور پایدار و فاقد متغیرهای ریسک است و بر همین اساس، ناپایدارسازی آن دشوار است. از طرف دیگر، به دلیل تنافی این نقش‌ها با دیگر نقش‌های بین‌المللی چین، چشم‌انداز بسط این رابطه را نیز دشوار کرده است.

کلیدواژه‌ها

ایران؛ چین؛ برنامه همکاری راهبردی؛ نظریه نقش؛ تحلیل اثرات متقاطع

مراجع

 

References

Abid-Al, L; Abbas, H & Abbasi, S.N. (2023). China-Iran Comprehensive Strategic Partnership: An Evolving New Security Complex and its Implications. Central European Management Journal, 31 (2). 388-395.

Abidi, A. (1981). Iran-China Relations: A Historical Profile. China Report, 17(3), 33-49.

Al-Tamimi, N., (2021). China and Saudi Arabia: From Enmity to Strategic Hedging’, in Jonathan Fulton (ed.), Routledge Handbook on China– Middle East Relations, Routledge.

Amable, D. S. (2022). Theorizing the Emergence of Security Regions: An Adaptation for the Regional Security Complex Theory. Global Studies Quarterly, 2(4), 11-22.

Bethany, K. (2022). Motivations and Limitations in Iran-China Relations. Unpublished Ph.D. Dissertation, Naval Postgraduate School, California. 

Boon, H.T. (2018).  China’s Global Identity: Considering the Responsibilities of Great Power, Georgetown University Press.

Breuning, M. (2011). Role Theory Research in International Relations, in Harnisch et al. (eds.), Role Theory in International Relations, Routledge.

Chen, W.Sh. (2010). China’s Oil Strategy: Going Out to Iran. Asian Politics & Policy, 2(1), 39-54,

Conduit, D., & Akbarzadeh, Sh. (2019). Great Power-Middle Power Dynamics: The Case of China and Iran. Journal of Contemporary China, 28, 468-481.

Cordesman, A. (2021). Iran and U.S. Strategy: Looking Beyond the JCPOA. Washington, D.C.: Center for Strategic and International Studies.

Degang, S (2021). China's Partnership Diplomacy in the Middle East’, in Jonathan Fulton (ed.), Routledge Handbook on China–Middle East Relations, Routledge.

Dorraj, M & Carrie L. (2008). Lubricated with Oil: Iran-China Relations in a Changing World, Middle East Policy, 15 (2), 66-80.

Esfandiari, G.(2021). Explainer: Why Are Iranians Angry Over A Long-Term Deal With China? Radio Free Europe/Radio Liberty.

Ehteshami, A; Niv, H., & Ruike, X. (2018). Chinese-Iranian mutual strategic perceptions. China Journal, 79, 1-20.

Fassihi, F., & Myers, S.L. (2021). China, With $400 Billion Iran Deal, Could Deepen Influence in Mideast. New York Times. https://www.nytimes.com/2021/03/27/world/middleeast/china-iran-deal.html.

Foster, G.D. (2001). China as a Great Power: from Red Menace to Green Giant. Communist and Post-Communist Studies, 34(2), 157–74.

Fulton, J. (2021). China’s Emergence as a Middle East Power’, in Jonathan Fulton (ed.), Routledge Handbook on China–Middle East Relations, London: Routledge.

Garver, J.W. (2008). China and Iran: Ancient Partners in a Post-Imperial World. University of Washington Press.

Garver, J.W. (2013). China–Iran Relations: Cautious Friendship with America’s Nemesis. China Report, 49 (1), 69-88.

Gille, B., & O’Neill, A. (2014). China’s Rise through the Prism of Middle Powers, in Bruce Gilley and Andrew O’Neill, (eds.), Middle Powers and the Rise of China, Georgetown University Press.

Greer, L., & Batmanghelidj, E. (2021). China and Iran Announced a New Economic and Security Partnership. That’s Not as Alarming as it Sounds’. Washington Post.

Harris, S. (2014). China’s Foreign Policy, Cambridge, Polity Press.

Harnisch, S; Bersick, S., & Gottwald, J.C. (2015). China’s International Roles: Challenging or Supporting International Order, Routledge.

Holsti, K., (2014). National Role Conceptions in the Study of Foreign Policy. International Studies Quarterly, 14(3), 233–309.

Huwaidin, M. M. M. A. B. (2003). China's Relations with Arabia and the Gulf 1949-1999. Routledge

Hudson, V. (1990). Cultural Expectations of One’s Own and Other Nations. Foreign Policy Action Templates. Political Psychology, 20(4), 1-16.

Khanmohammadi, S., & Sun, D. (2022). China-Iran Strategic Cooperation Agreement in the Changing International System. Asian Journal of Middle Eastern and Islamic Studies, 16(1), 27-45.

Lihe , W. (2020). The Century of Humiliation and the Politics of Memory in China. Leviathan, 10 (2), 38-42.

Lin, Ch. (2010). China, Iran, and North Korea: A Triangular Strategic Alliance. Middle East Review of International Affairs, 14, (1), 50-67.

Malici, A., &Walker, S. (2016). Role Theory and Role Conflict in U.S.-Iran Relations, Routledge.

Marton, F. (1986). Phenomenography: A research approach to investigating different understandings of reality. Journal of Thought, 21, 28–49.

Mearsheimer,J. (2001). The Tragedy of Great Power Politics, Norton.

Olimat, M. (2013). China and the Middle East: from silk-road to Arab spring. Routledge.

Parchami, A. (2022). The Dynamics of Sino‐Iranian Relations: Strategic Veneer, Intrinsic Tensions and Third‐party Leverage. Global Policy, 12(1), 7-18.

Saleh, A., & Yazdanshenas, Z. (2023): China-Iran strategic partnership and the future of US hegemony in the Persian Gulf Region. British Journal of Middle Eastern Studies, DOI: 10.1080/13530194.2023.2215188.

Scita, J. (2019). Has the Pomegranate finally blossomed? Sino-Iranian Relations Three Years after Xi visit to Tehran. Global Policy, 23 January.

Scita, J. (2021). China–Iran Relations: A Low-Quality Comprehensive Strategic Partnership’, in Jonathan Fulton (ed.), Routledge Handbook on China– Middle East Relations, Routledge.

Scita, J. (2022). China-Iran Relations through the Prism of Sanctions. Asian Affairs, 53(1), 87-105.

Sjostrom, B., & Dahlgren, L. O. (2002). Nursing theory and concept development or analysis: Applying phenomenography in nursing research. Journal of Advanced Nursing, 40(3), 339–345.

Stanzel, A. (2022). China's Path to Geopolitics: Case study on China's Iran Policy at the Intersection of Regional Interests and Global Power Rivalry.

Sun.D. (2020). China’s Partnership Diplomacy in the Middle East, The Asia Dialogue, 24 March. https://theasiadialogue.com/2020/03/24/chinas-partnershipdiplomacy-in-the-middle-east/

Thies, C. (2017). Role Theory and Foreign Policy’, in Robert A. Denemark and Renée Marlin-Bennett (eds.), the International Studies Encyclopedia, Oxford University Press.

Waltz, K. (1993). The Emerging Structure of International Politics. International Security, 18 (2), 44–79.

Yadlin, A., & Heistein, A. (2020). The Prospects of a China-Iran Axis.” War on the Rocks. https://warontherocks.com/2020/08/the-prospects-of-a-china-iran-axis/.

Yildirimcakar, E. (2023). The dynamics of Iran-China new strategic cooperation. Alternative Politico, 15 (2), 344-367.

Zhang, C., & Xiao, C. (2020). Bridging the gap between overseas and Chinese perceptions on Sino-Middle Eastern relations: a Chinese perspective. Globalizations, 18(2), 273–284.